Η Αγαπημένη Θεία Λένα: Η ζωή και το έργο της Αντιγόνης Μεταξά στο Μουσείο Μπενάκη

17.01.2017

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ και την ομώνυμη έκθεση για την Αντιγόνη Μεταξά, την αγαπημένη Θεία Λένα των παιδιών στις δεκαετίες του 1940, ΄50 και ΄60. Μια θρυλική μορφή, η πιο σημαντική παιδαγωγός στην Ελλάδα, που πρόσφερε στον τόπο τον πρώτο μόνιμο θεατρικό οργανισμό για παιδιά στην Αθήνα, το «Θέατρο του παιδιού», γράφοντας και ανεβάζοντας παραστάσεις από το 1933 έως το 1941. Η Θεία Λένα είναι όμως γνωστή κυρίως για τις παιδικές ραδιοφωνικές εκπομπές της στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.

Από το 1939 έως το 1966 χιλιάδες ελληνόπουλα περίμεναν καθημερινά στο ραδιόφωνό τους να ακούσουν τα παραμύθια της από το ΕΙΡ (Ελληνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας). Η «Ώρα του παιδιού» περιελάμβανε εκπομπές για όλες τις ηλικίες: «Η Θεία Λένα στα μικρά παιδιά», «Ελάτε να ταξιδέψουμε», «Η εφημεριδούλα της Θείας Λένας, «Τι μας λένε τα παιδιά», αλλά και εκπομπές με τα έπη του Ομήρου και αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας για τα μεγαλύτερα παιδιά. Από το 1963 έως το 1971 οι νεότερες γενιές άκουγαν την εκπομπή «Καλημέρα, παιδάκια» από το ραδιόφωνο της ΥΕΝΕΔ.

Η Αντιγόνη Μεταξά έγραψε πάνω από 50 βιβλία –ανάμεσά τους η γνωστή Εγκυκλοπαίδεια του παιδιού και η Μυθολογική Εγκυκλοπαίδεια–, πρωτοπαρουσίασε σειρά δίσκων βινυλίου με παραμύθια και τραγούδια, σε σκηνοθεσία του συζύγου της ραδιοσκηνοθέτη Κώστα Κροντηρά, και τις πρώτες τηλεοπτικές εκπομπές για παιδιά, «Συντροφιά με τη Θεία Λένα».

Το 1965, η Αντιγόνη Μεταξά βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του παιδαγωγικού της έργου. Έφυγε από τη ζωή το 1971, αφήνοντας πίσω της ένα τεράστιο έργο, που βασίζεται στην ιδέα ότι μπορεί κανείς να μαθαίνει στα παιδιά σημαντικά πράγματα για τη ζωή και συγχρόνως να τα ψυγαγωγεί. Ο Κώστας Κροντηράς ανέλαβε την επανεκτύπωση των βιβλίων της και η κόρη της Λήδα Κροντηρά συνέχισε το έργο της.

Ένα χαμένο κλειδί και ένα κλειστό ντουλαπάκι, που έσπασε η εγγονή της Μαρία Ηλιού το 2015 στο οικογενειακό σπίτι της Αντιγόνης στη θάλασσα της Κινέττας, ήταν η αφορμή για να γίνουν αυτό το ντοκιμαντέρ και αυτή η έκθεση. Στο ντουλαπάκι βρέθηκαν χαμένες φωτογραφίες από τη ζωή και το έργο της. Στο ντοκιμαντέρ αλλά και στην έκθεση παρουσιάζεται το άγνωστο υλικό που βρέθηκε στο σπίτι στη θάλασσα, αλλά και υλικό από το αρχείο της Αντιγόνης, το οποίο είχε οργανώσει η Λήδα Κροντηρά: ηχητικό υλικό , φιλμάκια , φωτογραφίες αλλά και τα βιβλία της.

Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχουν ακροατές των ραδιοφωνικών εκπομπών της Θείας Λένας σε διαφορετικές δεκαετίες. Μιλούν για τη ζωή και το έργο της ο ιστορικός της ραδιοφωνίας Γιώργος Χατζηδάκης, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, ο κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος, η σκηνοθέτης Κάρμεν Ρουγγέρη, ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος, η παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών του Τρίτου Προγράμματος Κάτια Καλλιτσουνάκη, η αρχιτέκτονας Ελένη Σαλουβάρδου και η σκηνοθέτης Μαρία Ηλιού.

Το ντοκιμαντέρ και η έκθεση Αγαπημένη Θεία Λένα. Το έργο και η ζωή της Αντιγόνης Μεταξά είναι έργο των ίδιων συνεργατών που παρουσιάσαν με μεγάλη επιτυχία στο Μουσείο Μπενάκη την τελευταία δεκαετία τα γνωστά έργα: Σμύρνη. Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, 1922,

Από τις δυο πλευρές του Αιγαίου. Διωγμός και ανταλλαγή πληθυσμών, Ελλάδα-Τουρκία 1922-1924 και

Το ταξίδι. Το ελληνικό όνειρο στην Αμερική.

Με αφορμή την έκθεση και το ντοκιμαντέρ επανεκδόθηκαν για πρώτη φορά, μετά από πολύ καιρό, δύο από τα πιο γνωστά βιβλία της Αντιγόνης Μεταξά: Τα Άκουσέ με, Μαρία μου (Εκδόσεις Πατάκης), για μικρότερα παιδιά, με παραμύθια με ιστορίες ζώων που φέρονται σαν άνθρωποι, και Η ώρα του παιδιού, με παραμύθια απο τις εκπομπές της (Εκδόσεις Παπαδόπουλος).

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ Αγαπημένη Θεία Λένα

Σενάριο, Σκηνοθεσία: Μαρία Ηλιού

Ιστορικός Σύμβουλος: Αλέξανδρος Κιτροέφ

Μουσική: Νίκος Πλατύραχος

Μοντάζ: Αλίκη Παναγή

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Peter Nelson

Κίνηση φωτογραφιών: Ben Pollard, Άσπα Παπαζαχαρία

Scanning: Άντια Αδαμοπούλου

Επεξεργασία φωτογραφιών: Ανδρέας Σαντρουζάνος

Φωτογράφηση εικόνων εποχής: Λεωνίδας Κουργιαντάκης

Με τους μικρούς: Αλέξη & Ελίνα Pollard, Μαγδαληνή Πρίντζιου, Μάρκο & Φίλιππο Τόρρες

Ηχολήπτης: John Zecca