Η «Persona» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στο θέατρο του Νέου Κόσμου

21.11.2016

Η «Persona» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν παρουσιάζεται στο Δώμα του Νέου Κόσμου από την ομάδα Elephas tiliensis. Πώς είναι μια ολόκληρη προσωπικότητα; Όπως κι αν είναι, αντέχεται;

Ένα φουτουριστικό video clip εισάγει την πιο γραμμική κινηματογράφηση, ένας κλασσικός πίνακας μέσα σε μια υπερμοντέρνα κορνίζα, μια στρωτή ιστορία με ενοχλητικά πολλές και απειλητικά ισοδύναμες ερμηνείες, ένας ατελείωτος μονόλογος με δύο πρόσωπα, ή μήπως πολλά περισσότερα ή μήπως ούτε κι αυτό, μήπως...;

Μια από τις σημαντικότερες ταινίες του εικοστού αιώνα στη σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου.
Η ηθοποιός Ελίζαμπεθ Βόγκλερ κατά τη διάρκεια μιας παράστασης ξαφνικά σταματάει να μιλάει και στέκει ακίνητη μπροστά στους θεατές. Έκτοτε στέκει ακίνητη και βουβή ενώπιον όλων. Από τη σκηνή του θεάτρου βρίσκεται στο λευκό, ψυχρό δωμάτιο ενός νοσοκομείου κι από εκεί στην ανησυχητική θαλπωρή μιας ιδιωτικής εστίας. Η θεραπεία της ηθοποιού αφήνεται στα λόγια της στοργικής νοσηλεύτριας, Άλμα, στα λόγια της όχι και τόσο στοργικής, στα λόγια της όχι και τόσο νοσηλεύτριας, στα όχι και τόσο αποκλειστικά δικά της λόγια. Η θεραπεία θα αφεθεί στον Λόγο κι εκείνος θα αναλάβει και τις δύο γυναίκες. Οι αρχικά διάφανοι και με ακρίβεια προσδιορισμένοι ρόλοι θα αναμειχθούν, θα αλλάξουν, θα υπονομευθούν, θα ισορροπήσουν οριακά, θα καταφύγουν σε διαδοχικές διάτρητες κρυψώνες, θα φτάσουν μια σπιθαμή από το να ανατιναχθούν· ακόμη περισσότερο θα κινδυνέψουν να γίνουν ένας.

Μια ιστορία για την μεθοριακότητα εντός, για τον πιο επικίνδυνο σωσία, εκείνον που επιλέγει μόνος του πότε θα εμφανιστεί, για το διπλό που είναι ένα, για την άλλη εκδοχή (μας), για το υποσκιασμένο μισό της προσωπικότητας· μια αναμέτρηση κυριαρχίας χωρίς αντίπαλο. Πώς είναι, άραγε, μια ολόκληρη προσωπικότητα; Κι όπως κι αν είναι, αντέχεται;

Η ομάδα Elephas Τiliensis αναμετριέται με την αισθητική και την αντανάκλαση ενός έργου τέχνης καθοριστικού για το βλέμμα που κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας στα μάτια μας. Πειραματίζεται με ένα «κείμενο» κλινικής ακρίβειας κι αφαίρεσης που εγκολπώνεται (συμπυκνώνεται) στην πιο απαιτητική υποκριτική, σε μια παράσταση για έναν μόνο ρόλο, που είναι δύο.

H Δέσποινα Αναστάσογλου - Δημήτρης Αγαρτζίδης σημειώνουν χαρακτηριστικά: «Στην παράσταση “Persona” του Ingmar Bergman, πάνω στην οποία επιλέξαμε να δουλέψουμε, παρακολουθεί κανείς την ιστορία δύο γυναικών που φορούν ψάθινα καπέλα και συγκρίνουν τις παλάμες τους, όπως γράφει στον “Μαγικό Φανό” ο σπουδαίος Σουηδός σκηνοθέτης. Συγκρίνουν τις γραμμές της ζωής τους, της τύχης και της μοίρας τους. Και αυτό, σύμφωνα με μια σουηδική παροιμία, είναι γρουσουζιά.

Το μαγικό και ονειρικό θέατρο, αυτό που έχει να κάνει με ό,τι πιο ενστικτώδες μπορούμε να ανασύρουμε από μέσα μας, είναι βασικός άξονας στη δουλειά μας. Η θεατρική συνθήκη παρέχει το απαραίτητο ασφαλές πλαίσιο -του οποίου οι όροι και οι τελετουργίες είναι κοινό βίωμα, είτε μετέχουμε ως θεατές, είτε ως δημιουργοί- προκειμένου να πιστέψουμε το κατά συνθήκη ψεύδος που είναι το ίδιο το θέατρο, να βρούμε δηλαδή στο ψέμα την αλήθεια και στην αλήθεια το ψέμα. Στην “Persona” παρατηρούμε δύο πρόσωπα που ρισκάρουν να εξομολογηθούν, να ευχαριστηθούν, να παίξουν, να αφεθούν, να συνδεθούν και να ταυτιστούν, ενώ εμείς τα παρατηρούμε, παρατηρώντας ταυτόχρονα τον εαυτό μας. Το κείμενο του Bergman είναι ένα υπαρξιακό θρίλερ, μια κωμωδία της κατάστασης του καλλιτέχνη που διερωτάται εναγωνίως για την αλήθεια, ενώ έχει τέλεια επίγνωση της συνθήκης του ψεύδους που κατασκευάζει.

Η συνάντηση της ηθοποιού Ελίζαμπεθ Βόγκλερ και της νοσοκόμας Άλμα έχει προκαλέσει πολλές ερμηνείες και όλες ισχυρές. Η μαγική όμως αξία της για εμάς είναι ότι ”δεν πειράζει". Δεν πειράζει να μην επιλέξουμε, γιατί μπορεί όντως να ισχύουν όλες αυτές οι ερμηνείες ή καμία. Διότι εν τέλει εδώ τα πρόσωπα δεν επικοινωνούν βάσει περιεχομένου, αλλά βάσει νοήματος και το νόημα γεμίζει από την ξεχωριστή ανάγκη του καθενός και της καθεμιάς μας, από το έλλειμμα και το πλεόνασμά μας. Αλλά βασικά από το έλλειμμα. Και είμαστε γεμάτοι από έλλειμμα.
Ο Βergman, απόλυτος ανατόμος της ψυχής, με το πιο ευαίσθητο νυστέρι και την πιο γλυκιά νάρκωση, μας καταβυθίζει στον εαυτό μας. Και αυτό είναι η πιο απλή, η λαϊκή τέχνη του θεάτρου: να βλέπεις κάτι λίγο από εσένα επί σκηνής, ό,τι και αν αυτό σου προκαλεί».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία - Μετάφραση: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου

Δραματουργική επιμέλεια: Αλέκος Λούντζης, Αναστασία Μητροπάνου

Μουσική: Σαβίνα Γιαννάτου

Σκηνικός χώρος - Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού

Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος

Προβολές: Μικαέλα Λιακατά

Επιμέλεια κίνησης: Έντι Λάμε

Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Ρεμεδιάκη

Κοστούμι Ηλέκτρας: Ιωάννα Πλέσσα
Βοηθός κατασκευής κοστουμιού Ηλέκτρας: Κωνσταντίνος Χαλδαίος

Παίζουν οι ηθοποιοί: Δέσποινα Κούρτη, Βίκυ Κατσίκα

Φωνή Ηθοποιού: Μαρία Κεχαγιόγλου