Η παράσταση παρουσιάζεται σε διασκευή και σκηνοθεσία των Αιμίλιου Χειλάκη και Μανώλη Δούνια στο θέατρο Κιβωτός με τον ίδιο τον Αιμίλιο Χειλάκη και τους Άλκι Κούρκουλο, Ράνια Οικονομίδου και Αθηνά Μαξίμου στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Τι σας γοήτευσε στον Ταρτούφο ώστε να σκηνοθετήσετε και να πρωταγωνιστήσετε στην παράσταση;
Αιμίλιος Χειλάκης: Να σας πω ποιο ρόλο θα ήθελα πιο πολύ να κάνω; Τον Οργκόν. Τον Ταρτούφο τον διάλεξα γιατί αποφάσισα να σκηνοθετήσω. Εάν το έκανα με άλλον σκηνοθέτη θα διάλεγα να κάνω τον Οργκόν. Ο Ταρτούφος είναι ένας εξαιρετικός ρόλος, ο δεύτερος βασικός ρόλος και ο ρόλος που μου επέτρεπε να παρακολουθώ τη σκηνοθεσία και να παίζω. Ο τεράστιος ρόλος και στη δική μας διασκευή είναι αυτός του Οργκόν. Εχουμε δώσει βάρος στην ιστορία του Οργκόν κι όχι του Ταρτούφου. Εχουμε δώσει βάρος στο ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος που βάζει στο σπίτι του έναν υποκριτή. Το έργο είναι ιδωμένο μέσα από τη ματιά του Οργκόν. Εάν είχαμε personal point of view θα λέγαμε ότι είναι το point of view του Οργκόν κι όχι του Ταρτούφου. Ούτως ή άλλως και το έργο έτσι είναι ιδωμένο, ακόμα και πριν τη δική μας διασκευή. Γιατί γι αυτό μιλάει το έργο: τη σχέση του με την θρησκευτική και την κρατική εξουσία. Αυτοί είναι οι λόγοι που αποφασίσαμε να σκηνοθετήσουμε τον Ταρτούφο με τον Μανώλη.
Τι σας γοήτευσε στον Ταρτούφο ώστε να πρωταγωνιστήσετε σ΄αυτό και να συνεργαστείτε με τον Αιμίλιο Χειλάκη;
Αλκις Κούρκουλος: Η άποψη του ίδιου του Αιμίλιου Χειλάκη για το έργο, η διαφορετική ανάγνωση που έκανε στο κείμενο. Πήρε ένα έργο πολύ γνωστό και επιχείρησε κάτι διαφορετικό. Για παράδειγμα, ο Οργκόν που ενσαρκώνω εγώ, δεν είναι ο κλασικό αφελής, ξέρει πολύ καλά γιατί έχει βάλει τον Ταρτούφο στο σπίτι του. Είναι μία τελείως διαφορετική προσέγγιση
Πείτε μας λίγα λόγια για τον Ταρτούφο που ενσαρκώνετε…
Αιμίλιος Χειλάκης: Στην παράστασή μας ο Ταρτούφος δεν είναι ένας παμπόνηρος Ρισελιέ, δηλαδή ένας άνθρωπος από τους αξιωματούχους της Εκκλησίας. Αντίθετα ο δικός μας Ταρτούφος είναι ένας απατεωνίσκος, ο οποίος μέσα σε μια διαδρομή μιας οικογένειας βρίσκει διαρκώς τρύπες για να κερδίζει κάθε στιγμή και κάτι παραπάνω. Μπαίνει σε ένα σπίτι και πίνει τζάμπα, μπορεί να παντρευτεί την κόρη του ιδιοκτήτη, μπορεί να έχει σεξουαλική σχέση με τη γυναίκα του και να του πάρει το σπίτι γιατί θα αποκληρώσει το γιό του. Τρυπώνει κάπου και του έρχεται το μεγάλο λαχείο στο χέρι του. Δεν είναι ένας άνθρωπος που τα έχει κανονίσει όλα αυτά,.. Το πεδίο που του αφήνει ελεύθερο κάθε φορά ο Οργκόν γιατί θέλει να καλύψει κάτι. Και γι αυτό θέλει διαρκώς τον Ταρτούφο μέσα στο σπίτι. Ο δικός μας Ταρτούφος είναι ένας από τους μικροαπατεώνες που γενικά βρίσκουμε μπροστά μας στη ζωή. Ο μικροαπατεώνας φτάνει κάποια στιγμή να μπορεί να πάει στο βασιλιά για να διεκδικήσει το σπίτι του Οργκόν. Είναι από αυτούς που όπου βρουν ανοιχτή πόρτα μπαίνουν.
Πείτε μας λίγα λόγια για το ρόλο του Οργκόν που ενσαρκώνετε…
Αλκις Κούρκουλος: Ο Οργκόν, όπως έχει άλλωστε γραφτεί είναι ένας μεγαλοαστός που έχει πειστεί και βάζει στο σπίτι του τον Ταρτουφο. Έχει πειστεί και από αυτόν και ταυτόχρονα έχει και την κάλυψη της εκκλησίας. Μάλιστα το έργο είχε απαγορευτεί τότε, γιατί ο κλήρος εμπόδισε την παρουσίασή του επί 5 χρόνια. Στην παράστασή μας λοιπόν, δεν έχουμε πια έναν αφελή που εξαπατάται από έναν ψευτόπαπα , αλλά έχουμε μία κάστα υποκριτών μέσα στην οικογένεια. Έχουμε μια κάστα μεγαλοαστών που ο καθένας θέλει να κρατήσει τα κεκτημένα του.
Πού αγγίζει ο λόγος του Μολιέρου το σήμερα; Θα δούμε κάτι διαφορετικό στο ανέβασμα αυτό;
Αιμίλιος Χειλάκης: Στο δικό μας ανέβασμα υπάρχει ένα σχόλιο σε αυτό το υπέροχο τρίπτυχο που έχει βασανίσει το δυτικό άνθρωπο, τον άνθρωπο της δυτικής σκέψης, το Πατρίς -Θρησκεία-Οικογένεια. Ο Ταρτούφος κάνει το μέγα λάθος να διαρρήξει αυτό το τρίπτυχο. Και στο τέλος ο Ταρτούφος τιμωρείται. Αυτή είναι η μεγάλη μας ανατροπή... Σήμερα έχουμε ξαναγυρίσει στο “Πατρίς Θρησκεία Οικογένεια” μετά από μια 60ετή προσπάθεια επεμπλοκής από αυτό. Τα τελευταία 10 χρόνια ξαναέχουμε θρησκευτικό φανατισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι τα άκρα στην Ευρώπη ανεβαίνουν πατώντας και στο θρησκευτικό συναίσθημα. Ας σημειωθεί ότι ο Μολιέρος ήταν από τους πρώτους στο Διαφωτισμό που μέσω του θεάτρου και της σκηνικής λογοτεχνίας (γιατί είναι ποιητής κι όχι μόνο συγγραφέας) είναι ο πρώτος που μίλησε για την επιρροή του Θεού και του κράτους. Της θρησκευτικής εξουσίας και της κρατικής εξουσίας. Μετά από αιώνες γράφτηκαν τα μεγάλα κείμενα απόν Μαρξ, τον Μπακούνιν (Ο Θεός και το Κράτος), Βέμπερ (Η Προτεσταντική Ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού), όλα αυτά τα κείμενα που αποδεικνύουν πώς η μία εξουσία συμπλέει με την άλλη και κυβερνά. Σήμερα βρίσκουν όλα πρόσφορο έδαφος».
Τι θέλετε να πάρει μαζί του ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;
Αλκις Κούρκουλος: Θα πάρει πολλά… αυτό εύχομαι τουλάχιστον… Προπάντων θα ήθελα να πάρει και να δει τον εαυτό του μέσα από όλα αυτά… να ενδοσκοπηθεί. Σε πολύ μικρότερη κλίμακα βεβαίως γιατί όλοι άνθρωποι είμαστε όχι άγιοι. Το έργο είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας, όλα όσα ο καθένας ζει και βιώνει καθημερινά. Και αυτό δεν είναι πυρηνική φυσική, το βλέπουμε και στη σκηνή και στη ζωή….
Ο Ταρτούφος είναι ένα έργο που η λογοκρισία της εποχής του, εμπόδισε την παρουσίαση του επί πέντε χρόνια. Ποια είναι η γνώμη σας για το κατέβασμα της παράστασης της Πειραματικής του Εθνικού «Η ισορροπία του Νας»;
Αιμίλιος Χειλάκης: Είναι κάτι το οποίο συνέβη. Κι ήταν μια ατυχής στιγμή. Δεν μπορούμε να καταδικάσουμε έναν καλλιτεχνικό διευθυντή από μια απόφαση η οποία πάρθηκε πολύ γρήγορα, για έτσι έπρεπε να γίνει. Πρέπει να καταδικάσουμε τις φωνές που ξαφνικά αποφάσισαν να αντιταχθούν σε ένα λογοτεχνικό έργο. Δεν καταδικάζουμε την απόφαση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Δεν είναι αυτό λογοκρισία. Λογοκρισία είναι όλες αυτές οι φωνές πολύ εύκολα πετάγονται και ζητάνε μανιωδώς απαγορεύσεις.. Νομίζω ότι κοιτάμε το δάχτυλο κι όχι το δάσος. Λογοκρισία είναι αυτό είχα δει στο Θέατρο Τέχνης, όταν φοιτούσα το 1988. Από τη βιβλιοθήκη της σχολής παίρναμε τα κείμενα της δεκαετίας του ' 50 και του ' 60 των παραστάσεων που είχε ανεβάσει ο Κουν, τα πρωτότυπα και πάνω τους υπήρχε η κόκκινη σφραγίδα “ενεκρίθη υπό της επιτροπής λογοκρισίας”. Αυτό είναι λογοκρισία. Μην πετάμε τίτλους ξαφνικά. Ο Στάθης Λιβαθινός έπρεπε να πάρει μια πολύ γρήγορη απόφαση γιατί τα πράγματα ήταν ξαφνικά από το πουθενά, εν θερμώ κι εν βρασμώ. Δεν μπορώ να κρίνω το λάθος και το σωστό, όταν έχουν ακουστεί απειλές κατά προσώπων».
Αλκις Κούρκουλος: Στο Εθνικό δεν τέθηκε θέμα λογοκρισίας. Λογοκρισία υπήρχε στη δικτατορία. Εχω κείμενα από τον πατέρα μου με λογοκριμένες ολόκληρες σελίδες επί σελίδων.
Πρέπει να υπάρχουν όρια στην τέχνη;
Αιμίλιος Χειλάκης: Όχι. Τα δυσδιάκριτα όρια είναι πού λες τη γνώμη σου και πού χειραγωγείς. 'Οταν χειραγωγείς πρέπει να αυτολογοκριθείς. Θα πρέπει να σκεφτείς πριν το κάνεις, αλλά επειδή όταν χειραγωγείς είναι στόχος και απόφαση κανείς δεν το κάνει. Όταν λες ελεύθερα τη γνώμη σου πρέπει να σκέφτεσαι που φτάνει αυτό. Δεν μπορούμε να αυτολογοκριθούμε λέγοντας την άποψή μας. Η άποψή μας πρέπει να ειπωθεί ακόμα κι εάν αλλάξουμε γνώμη γι αυτή, Εκείνη τη στιγμή που τη λέμε είναι η άποψή μας. Η αυτολογοκρισία είναι το χειρότερο. Όχι η λογοκρισία. Πάντα θα υπάρχουν κάποιο που θα διαφωνούν με αυτό που λες. Το θέμα είναι να είσαι παρών επί των επάλξεων και να λες τη γνώμη σου.
Αλκις Κούρκουλος: Σήμερα τα όρια πρέπει να βάζει ο καθένας στον εαυτό του… Η τέχνη δεν έχει λόγο να βάλει όρια…
Μελλοντικά σχέδια:
Αιμίλιος Χειλάκης: Μετά τον Ταρτούφο που είναι για 30 παραστάσεις θα ανεβεί το “Μόνος με τον Άμλετ” για 10 παραστάσεις στο θέατρο Κιβωτός.
Αλκις Κούρκουλος: Ο Ταρτούφος που τώρα ξεκινά και μία κινηματογραφική ταινία που θα παίξω…
Συνέντευξη: Γεωργία Οικονόμου ( [email protected])
Φωτογραφίες παράστασης: Γιάννης Πρίφτης
