Το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη παρουσιάζει από τις 7 έως και τις 23 Σεπτεμβρίου 2012 μία μοναδική έκθεση 200 περίπου πρωτότυπων παλαιών χαρτών, που ανήκουν στη συλλογή του καθηγητή Παναγιώτη Ν. Σουκάκου.
Οι χάρτες που εκτίθενται και στους τρεις εκθεσιακούς χώρους του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη, εστιάζουν στη χαρτογραφική απεικόνιση του ευρύτερου ελλαδικού χώρου και της ανατολικής Μεσογείου και περιλαμβάνουν μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της εξέλιξης της χαρτογραφίας, από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα. Ανάμεσά τους, χάρτες του χερσαίου και νησιωτικού χώρου, ιστορικοί, θρησκευτικοί και σατιρικοί χάρτες, προμετωπίδες και σελίδες τίτλου από εξαιρετικής επιμέλειας χαρτογραφικές εκδόσεις.
Η πνευματική αφύπνιση της Αναγέννησης, που έφερε στο προσκήνιο τις επιστημονικές μελέτες της αρχαιότητας και τα εξερευνητικά ταξίδια, που δημιούργησαν νέα δεδομένα στην παγκόσμια γεωγραφία, οδήγησαν σε άνθιση τη χαρτογραφία και καθιέρωσαν τη γεωγραφία ως απαραίτητο στοιχείο της στοιχειώδους εκπαίδευσης στο δυτικό κόσμο. Στην Ιταλία και αργότερα στις Κάτω Χώρες, τη Γαλλία και την Αγγλία, στα χρόνια της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, εκδίδονται μνημειώδεις χαρτογραφικές συλλογές (άτλαντες), καθώς και πολύτιμα και πανάκριβα, για την εποχή, εκπαιδευτικά βοηθήματα. Πηγές της σύνθεσής τους ήταν τα έργα των αρχαίων χαρτογράφων (όπως ο Κλαύδιος Πτολεμαίος), στα οποία ανέτρεξαν συστηματικά οι νέοι χαρτογράφοι, εμπλουτίζοντάς τα σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές μεθόδους και ανακαλύψεις της εποχής.
Οι χάρτες της συλλογής είναι έργα χαρτογράφων, οι οποίοι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της επιστήμης τους, όπως οι: Gerardus Mercator (1512-1594), Abraham Ortelius (1527-1598), Joan Blaeu (1596-1673), Johannes (Jan) Janssonius (1588-1664), Nicolas & Guillaume Sanson (1633-1703), Frederick de Wit (1629/30-1706), Johann Baptiste Homann (1664-1724), Pierre Mortier (1661-1711), Olfert Dapper (c. 1635-1689), Vincenzo Maria Coronelli (1650-1718), Johannes Van Keulen (1697-1709), Frederick de Wit (1629/30-1706), Johann Laurenberg (1590-1658) κ.ά.
Αποτυπώνουν το χερσαίο και νησιωτικό ελλαδικό χώρο, συγκεκριμένα γεωγραφικά διαμερίσματα, νησιά και πόλεις της Ελλάδας, αλλά και τα μικρασιατικά παράλια, την περιοχή της Κωνσταντινούπολης και των Στενών των Δαρδανελλίων.
Οι ιστορικοί χάρτες που παρουσιάζονται αφορούν μυθολογικά και ιστορικά δρώμενα και γεγονότα. Πηγές τους είναι η ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία (Αργοναυτική Εκστρατεία, Ιλιάδα, Οδύσσεια, Αινειάδα), η αρχαία ελληνική ιστορία: οι Περσικοί Πόλεμοι (492-490 π.Χ. και 480-479 π.Χ.), ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.), η Ανάβαση του Κύρου (401 π.Χ.) και η Κάθοδος των Μυρίων, η Αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334-323 π.Χ.), τα βασίλεια των Διαδόχων του, η ρωμαϊκή και βυζαντινή ιστορία, αλλά και γεγονότα της νεότερης ιστορίας (των χρόνων που ακολούθησαν την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453), τους Ενετοτουρκικούς Πολέμους (15ος-17ος αι.), την Ελληνική Επανάσταση (1821) και τη διαμόρφωση του νέου ελληνικού κράτους) έως τον 20ό αιώνα (Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913, Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922).
Ξεχωριστό σημείο αναφοράς της έκθεσης αποτελεί η ανάπτυξη της δωδεκάφυλλης Χάρτας του Ρήγα Βελεστινλή (συλλογή Sylvia Ioannou Foundation), που τυπώθηκε το 1797 στη Βιέννη, ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Φέρει πλήθος μυθολογικών και ιστορικών αναφορών, ενώ ταυτόχρονα ενσαρκώνει το όραμα του Ρήγα για την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους και τον πρωτεύοντα ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή των Βαλκανίων.
Οι θρησκευτικοί χάρτες της έκθεσης αποτυπώνουν τη γεωγραφία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, με επίκεντρο τους Αγίους Τόπους, όπως π.χ. τις περιπλανήσεις των Ισραηλιτών στην Έρημο έως την άφιξή τους στη Γη της Χαναάν, τις περιοχές όπου έζησε και δίδαξε ο Ιησούς, τις περιοδείες των Αποστόλων, αλλά και περιοχές όπου πραγματοποιήθηκαν Εκκλησιαστικές Σύνοδοι, καθώς και τα μεγάλα Πατριαρχεία, με την οριοθέτηση των γεωγραφικών τους συνόρων και των ορίων της θρησκευτικής τους δικαιοδοσίας και επιρροής.
Μία ιδιαίτερη όσο και πρωτότυπη ενότητα αποτελούν οι πολιτικοσατιρικοί χάρτες, μία κατηγορία που ξεφεύγει από την αυστηρότητα της επιστημονικής χωροταξικής αποτύπωσης. Χρησιμοποιούν έξυπνα το γεωγραφικό ανάγλυφο για να καταδείξουν, συνοπτικά όσο και ευανάγνωστα, το πολιτικό παρασκήνιο και να ασκήσουν κριτική μέσω της σάτιρας. Από τους πρώτους χάρτες που κυκλοφόρησαν είναι εκείνος του άγγλου γελοιογράφου James Gillray με θέμα του τον ανταγωνισμό μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. Ανάμεσά τους, πιο γνωστός είναι ο χάρτης του «Μαύρου Χταποδιού», που στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου 1877, απεικονίζει τη Ρωσία ως χταπόδι, να απλώνει τα πλοκάμια της σε Ανατολή και Δύση.
Τέλος, εκτίθενται προμετωπίδες και σελίδες τίτλου από μνημειώδεις χαρτογραφικές εκδόσεις-σταθμούς στην ιστορία της χαρτογραφίας. Πρόκειται για εξαίσιου κάλλους αλληγορικές συνθέσεις, που διακοσμούσαν τη δεύτερη και τρίτη σελίδα ενός άτλαντα και προσκαλούν τον αναγνώστη σε έναν κόσμο άγνωστο, μυστηριώδη, που θα γίνει δικός του, προσφέροντάς του το κλειδί στην εγκυκλοπαιδική γνώση.
Περίτεχνοι και ιδιόμορφοι, οι χάρτες της συλλογής αποτυπώνουν την αρχαία και σύγχρονη γεωγραφία και ξεδιπλώνουν μία χαρτογραφική περιήγηση στην πορεία του Ελληνισμού διαμέσου των αιώνων, αναδεικνύοντας τις αέναες διασταυρώσεις του με τους λαούς της Εγγύς Ανατολής και τον πρωτεύοντα ρόλο της περιοχής της ανατολικής Μεσογείου στην ανάπτυξη του πολιτισμού της δυτικής Ευρώπης.
Η έκθεση συνοδεύεται από πολυτελή κατάλογο στην ελληνική γλώσσα.
Επιμέλεια έκθεσης: Νατάσα Καστρίτη
Διάρκεια έκθεσης: 7 – 23 Σεπτεμβρίου 2012
Εγκαίνια έκθεσης: Πέμπτη, 6 Σεπτεμβρίου 2012 στις 20:00
Τιμές εισιτηρίων: 6 €, 3 € (μειωμένο)
Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Σάββατο, Κυριακή: 10:00-18:00
Πέμπτη, Παρασκευή: 10:00-20:00
Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη
Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 106 71 Αθήνα
T: 210-3611206
F: 210-3611349
W: www.thf.gr
