Αίτια

Τα συχνότερα αίτια πόνου στη μέση είναι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις των σπονδύλων και οι κακώσεις από άμεσο τραυματισμό. Σπανιότερα ο πόνος μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως π.χ. προβλημάτων στα νεφρά, στο πάγκρεας ή στη μήτρα. Μπορεί επίσης να προκαλείται από προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, απότομη αύξηση βάρους, όπως κατά την εγκυμοσύνη, σκολίωση, αρθρίτιδα, οστεοπόρωση κ.ά., ή να είναι ψυχογενούς αιτιολογίας.

Βάρος

Όσο πιο αυξημένο το σωματικό βάρος τόσο μεγαλύτερη η πίεση που δέχονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Τα πολλά επιπλέον κιλά, ιδίως δε όταν συγκεντρώνονται στην κοιλιά, παραμορφώνουν τα φυσικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης και φτάνουν στα όρια την αντοχή των σπονδύλων, προκαλώντας έτσι την ταχύτερη φθορά τους. Αντίθετα, η μείωση του περιττού βάρους επιφέρει βελτίωση της κατάστασης και ανακούφιση από τον πόνο.

Γυμναστική

Η ισχυροποίηση κοιλιακών, ραχιαίων, γλουτιαίων και οπίσθιων μηριαίων συνεισφέρει στην πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων στη μέση. Μέσω των ειδικών ασκήσεων αυξάνεται η δύναμη, η ανθεκτικότητα, η ελαστικότητα και η ικανότητα συναρμογής των μυών αυτών, με αποτέλεσμα την καλύτερη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και τη μείωση των φορτίων που δέχονται οι σπόνδυλοι.

Δισκοκήλη

Η διολίσθηση του πηκτοειδούς πυρήνα από τη φυσιολογική του θέση, με αποτέλεσμα ένα τμήμα του μεσοσπονδύλιου δίσκου να πιέζει μια νευρική ρίζα του νωτιαίου μυελού. Εμφανίζεται συχνότερα σε νεαρά και μέσης ηλικίας άτομα. Όταν οι αλλοιώσεις είναι βαριές, ο πόνος είναι ιδιαίτερα οξύς, ιδίως δε κατά τις σωματικές κινήσεις. Σε αρκετές, όμως, περιπτώσεις δεν προκαλεί πόνο ούτε δίνει άλλα συμπτώματα.

Έλεγχος

Προϋπόθεση για επιτυχή θεραπευτική παρέμβαση είναι η εύρεση και αντιμετώπιση του αίτιου και όχι απλώς του συμπτώματος (πόνος). Ο έλεγχος περιλαμβάνει τη λήψη πλήρους ιστορικού υγείας και καθημερινών δραστηριοτήτων, κλινική εξέταση και απεικονιστικές μεθόδους, όπως ακτινογραφία, αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Μπορεί επίσης να απαιτηθούν συμπληρωματικές εξετάσεις, όπως βιοχημικές, σπινθηρογράφημα οστών και μέτρηση οστικής μάζας ή/και ειδικά τεστ όπως ηλεκτρομυογράφημα, πελματογράφημα κ.ά.

Ζώνη

Ύστερα από κάποια σοβαρή κρίση οσφυαλγίας, η ειδική ορθοπεδική ζώνη αποτελεί απαραίτητο βοήθημα υποστήριξης της μέσης μέχρις ότου βελτιωθεί η κατάσταση και ισχυροποιηθεί αρκετά το μυϊκό σύστημα. Δεν ενδείκνυται όμως για συνεχή ή μακροχρόνια χρήση, γιατί μπορεί να ατροφήσουν οι μύες, ούτε πρέπει να φοριέται κατά την κατάκλιση. Μπορεί ωστόσο να χρησιμοποιείται περιστασιακά και μετά την κρίση, π.χ. σε βαριές σωματικές εργασίες.

Ηλεκτροδιέγερση

Η χρήση οικιακής συσκευής διαδερμικού ηλεκτρικού νευρικού ερεθισμού (TENS) από τον ίδιο τον πάσχοντα δεν αντιμετωπίζει ούτε θεραπεύει το υποκείμενο πρόβλημα, μπορεί όμως να του προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο. Τα ηλεκτρόδια της συσκευής τοποθετούνται στο δέρμα πάνω ή γύρω από την πάσχουσα περιοχή και στέλνουν χαμηλής έντασης ρεύμα στα νεύρα, το οποίο δίνει την αίσθηση ενός ερεθίσματος που δρα αναλγητικά.

Θερμότητα

Όταν ο πόνος στη μέση οφείλεται σε μυϊκό σπασμό ή «πιάσιμο», ενδείκνυται η θέρμανση της περιοχής με ζεστά επιθέματα, ή θερμοφόρα, ή έμπλαστρο, ή θερμαντική/αντιφλεγμονώδη αλοιφή με ήπια μάλαξη, διότι προκαλείται τοπική υπεραιμία που βοηθά στη χαλάρωση των μυών. Εάν όμως ο πόνος οφείλεται σε τραυματισμό, τότε είναι καλύτερο να χρησιμοποιηθούν ψυχρά επιθέματα για τις πρώτες 36-48 ώρες.

Ισχιαλγία

Πόνος ο οποίος δεν εντοπίζεται αποκλειστικά στη μέση, αλλά διαχέεται και γίνεται αντιληπτός σε όλο το μήκος του ισχιακού νεύρου, δηλαδή σε γοφό, πίσω μέρος μηρού, οπίσθια ή έξω επιφάνεια γάμπας και, μερικές φορές, στα δάχτυλα του ποδιού. Σε αρκετές περιπτώσεις ο πόνος συνδυάζεται με μούδιασμα και μείωση της αισθητικότητας της πονεμένης περιοχής και σπανιότερα με δυσλειτουργία των μυών του κάτω άκρου.

Καρέκλα γραφείου

Επίλεξε εργονομικό κάθισμα με μπράτσα, ράχη στήριξης και δυνατότητα ελεγχόμενης κίνησης του στηρίγματος πλάτης. Κάθισε όσο το δυνατόν πιο πίσω στο κάθισμα, μοιράζοντας το βάρος σου. Όταν θέλεις να χαλαρώσεις τη μέση σου, γείρε ελαφρώς προς τα πίσω. Προσπάθησε επίσης να σηκώνεσαι ανά τακτά διαστήματα.

Λειτουργική εκπαίδευση

Συμβάλλει στον περιορισμό του πόνου στη μέση, βοηθά τον ασθενή να αποκτήσει αυτογνωσία της κατάστασής του και μειώνει τις πιθανότητες υποτροπής. Ο ασθενής μαθαίνει από τον ειδικό, π.χ. φυσιοθεραπευτή, πώς να ελέγχει το σώμα του και πώς να επιβαρύνει λιγότερο τη σπονδυλική στήλη του σε δραστηριότητες της καθημερινότητας, π.χ. όταν στέκεται όρθιος, κάθεται, εργάζεται ή γυμνάζεται.

Μαξιλάρι

Όταν κοιμάσαι ανάσκελα ή στο πλάι, η χρήση ενός λεπτού ανατομικού μαξιλαριού για προσκέφαλο προσφέρει υποστήριξη του κεφαλιού και του αυχένα, έτσι ώστε η σπονδυλική στήλη να παραμένει ευθυγραμμισμένη, κάτι που μειώνει την πίεση σε μεσοσπονδύλιους δίσκους και νεύρα. Εάν κοιμάσαι στο πλάι, π.χ. στην εμβρυακή στάση, μπορείς να χρησιμοποιήσεις επιπλέον ένα λεπτό μαξιλαράκι ανάμεσα στα πόδια.

Νευροπαθητικός πόνος

Στο 7-10% των πασχόντων με χρόνιο πόνο στη μέση ο πόνος έχει νευροπαθητική προέλευση, προκαλείται δηλαδή από βλάβη ή δυσλειτουργία του περιφερικού ή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ο νευροπαθητικός πόνος είναι συνήθως έντονος και συνεχής, αλλά διαφέρει το «πώς» τον αισθάνεται ο κάθε ασθενής. Είναι επίσης δύσκολος στη διάγνωση, ανθεκτικός στα φάρμακα και αν δεν γίνει σωστή διαχείρισή του, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Ξεκούραση

Εάν νιώσεις οξύ πόνο στη μέση, σταμάτησε οτιδήποτε κάνεις εκείνη τη στιγμή και ξεκουράσου ξαπλώνοντας στην πιο αναπαυτική για εσένα θέση, όποια σε ανακουφίζει περισσότερο. Όταν ο πόνος είναι υποφερτός, η ανάπαυση στο κρεβάτι πρέπει να περιορίζεται στην απολύτως απαραίτητη και να αποφεύγεται η παρατεταμένη ακινητοποίηση. Όσο πιο γρήγορα επανέλθεις στις δραστηριότητές σου, παρά τον πόνο που ίσως νιώθεις, τόσο σωστότερα θα επιτευχθεί η ίαση του προβλήματος.

Οσφυαλγία

Κοινώς «λουμπάγκο». Ο πόνος μπορεί να εμφανιστεί αιφνιδίως, π.χ. κατά την άρση βάρους, ή σταδιακά, π.χ. ύστερα από δραστηριότητες, ή και χωρίς προφανή λόγο. Διαρκεί από μερικές ημέρες έως 3 με 4 εβδομάδες, ενώ στο περίπου 10% των περιπτώσεων ενδέχεται να έχει μεγαλύτερη διάρκεια ή να μετατραπεί σε χρόνιο πρόβλημα.

Πρόληψη

Αποφυγή της καθιστικής ζωής, τακτική άσκηση, διατήρηση φυσιολογικού βάρους και σωστή σωματική στάση αποτελούν τους βασικούς πυλώνες πρόληψης. Σε οποιαδήποτε στάση ή κίνηση προσπάθησε να διατηρείς την πλάτη σου στην ανατομικά σωστή θέση. Απόφυγε να καμπουριάζεις ή να γέρνεις στο πλάι, να κάθεσαι χωρίς να στηρίζεις την πλάτη σου, να σηκώνεις αντικείμενα από χαμηλά με τεντωμένα πόδια, να κάνεις απότομες και ξαφνικές κινήσεις.

Ραχιαίοι μύες

Εκτείνονται κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, τη σταθεροποιούν και τη συγκρατούν λειτουργώντας σαν σχοινιά, κάτι που σημαίνει, όμως, ότι βρίσκονται συνεχώς υπό τάση και σπανίως χαλαρώνουν. Αν λοιπόν δεν τους χαλαρώνεις τακτικά και δεν τους φροντίζεις καθημερινά με διατάσεις, έστω κάνοντας μερικά ήπια τεντώματα κατά διαστήματα, τότε χάνουν την ελαστικότητά τους και βραχύνονται («μαζεύουν»), οπότε συσσωρεύεται μεγάλη ένταση σε όλη την πλάτη και προκαλούνται πιασίματα, δυσκαμψίες, πόνοι κ.ά.

Συντηρητική αγωγή

Αποτελεί την πρώτη θεραπευτική επιλογή και γίνεται πάντα με συνδυασμό μέσων, π.χ. ξεκούραση, φάρμακα, φυσιοθεραπεία, άσκηση. Αρχικά επιδιώκεται η ανακούφιση από τον οξύ πόνο και η αντιμετώπιση τυχόν φλεγμονής. Στη συνέχεια γίνεται προσπάθεια να ισχυροποιηθεί το μυϊκό σύστημα, να βελτιωθεί η λειτουργικότητα της σπονδυλικής στήλης και να ολοκληρωθεί η επούλωση των τραυματισμένων ιστών. Τέλος, επιδιώκεται να βελτιωθούν τα αντανακλαστικά στάσης και κίνησης του ασθενούς και παράλληλα γίνεται λειτουργική εκπαίδευσή του, ώστε να μάθει αυτός το πώς θα χρησιμοποιεί με περισσότερη ασφάλεια το σώμα του.

Τακούνια

Προτίμησε παπούτσια με φαρδύ και μικρού ύψους τακούνι, όχι παραπάνω από 2-3 εκατοστά, ή αθλητικά παπούτσια ανατομικής κατασκευής. Μην φοράς συχνά ή για πολλές ώρες επίπεδα παπούτσια, πλατφόρμες ή ψηλοτάκουνα.

Υδροθεραπεία

Γίνεται με ειδικά προγράμματα θεραπευτικής γυμναστικής σε θερμαινόμενη πισίνα. Τα προγράμματα αυτά χαλαρώνουν την ένταση στο μυϊκό σύστημα, μειώνουν την καταπόνηση των σπονδύλων και αυξάνουν τη σωματική κινητικότητα, επιτρέποντας ακόμα και την πραγματοποίηση κινήσεων που εκτός νερού ίσως να μην ήταν εφικτές. Επιπλέον, αμβλύνουν την ένταση και τη διάρκεια του πόνου στη μέση, ενώ τα οφέλη διατηρούνται για αρκετούς μήνες μετά την αγωγή.

Φάρμακα

Όταν ο πόνος είναι οξύς, μπορείς να πάρεις κάποιο ήπιο αναλγητικό για 2-3 ημέρες. Αν ωστόσο η κατάσταση δεν βελτιωθεί, δεν πρέπει να πάρεις κανένα άλλο φάρμακο χωρίς να συμβουλευτείς γιατρό. Αναλόγως κατάστασης και πιθανού αιτίου ο γιατρός μπορεί να σου χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το οποίο δεν πρέπει να παρατείνεις αυθαίρετα ή να επαναλάβεις την αγωγή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του.

Χειρουργείο

Στις περισσότερες των περιπτώσεων η χειρουργική επέμβαση αποτελεί την τελευταία λύση, π.χ. όταν η συντηρητική αγωγή δεν αποδίδει, ο πόνος έχει γίνει αφόρητος και η ποιότητα ζωής χειροτερεύει. Επειδή όμως ένα χειρουργείο δεν είναι ποτέ κάτι απλό, ούτε βεβαίως διασφαλίζει την απουσία επιπλοκών ή μελλοντικής υποτροπής, φρόντισε πριν πάρεις την απόφαση να ενημερωθείς για τα υπέρ και τα κατά, ζητώντας την άποψη τουλάχιστον τριών εξειδικευμένων γιατρών.

Ψυχολογία

Η καλή ψυχολογική διάθεση, ο θετικός τρόπος σκέψης, η αισιόδοξη στάση ζωής και οι λογικές προσδοκίες βοηθούν γενικότερα σε όλα τα προβλήματα υγείας, ενώ οι αρνητικές σκέψεις, το άγχος, οι φοβίες και η κατάθλιψη τα επιδεινώνουν. Εάν για παράδειγμα σου έχει δημιουργηθεί η πεποίθηση ότι ο πόνος στη μέση είναι επικίνδυνος, νιώθεις ανήμπορη και απόφευγε δραστηριότητες λόγω φόβου, τότε η κατάσταση θα χειροτερεύσει και μπορεί να γίνει χρόνια.

Ωφέλιμα κι αυτά

Χειροπρακτική, οστεοπαθητική, manual therapy, τεχνικές McKenzie, έλξεις σπονδυλικής στήλης κ.ά. αποτελούν ωφέλιμες συμπληρωματικές θεραπείες, όταν το αίτιο του πόνου στη μέση είναι πρωτίστως μηχανικό, π.χ. δισκοκήλη. Ομοιοπαθητική, βελονισμός, κινησιοθεραπεία, βοτανοθεραπευτική κ.ά. μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση όταν ο πόνος οφείλεται σε κάποια γενικευμένη νόσο, π.χ. ρευματοειδή αρθρίτιδα. Διαλογισμός, τεχνική Alexander, αρωματοθεραπεία και ευρύτερα οι μέθοδοι χαλάρωσης βοηθούν περισσότερο όταν τα αίτια του πόνου είναι κυρίως ψυχολογικά.

Οι παρεχόμενες πληροφορίες στοχεύουν στην ενίσχυση των προσπαθειών σου για πρόληψη και αντιμετώπιση των προβλημάτων στη μέση, πάντα με την καθοδήγηση του προσωπικού σου γιατρού.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 155

Update: Ιανουάριος 2016.