Τελευταία στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, έχει σημειωθεί θεαματική αύξηση των ποσοστών επιτυχίας της μεθόδου, γεγονός το οποίο οφείλεται στην εισαγωγή καινούριων τεχνολογιών στο εμβρυολογικό εργαστήριο. Επιπλέον, υπάρχει έκδηλη η τάση να περιοριστεί ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται στη μήτρα, χωρίς όμως αυτό να έχει αρνητικό αντίκτυπο στα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου. Αυτό είναι εφικτό, εάν το έμβρυο που επιλέγουμε για μεταφορά στη μήτρα είναι αυτό με τη μέγιστη πιθανότητα να δώσει μια εγκυμοσύνη.
Περισσότερα παιδιά με νέες εμβρυολογικές τεχνικές
Στα εργαστήρια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η αξιολόγηση των εμβρύων βασίζεται κυρίως στη μορφολογία τους. Αυτή η αξιολόγηση είναι ταχεία και μη επεμβατική όμως η παρατήρηση είναι υποκειμενική και κάποιες φορές ανεπαρκής ώστε να μπορούμε να επιλέξουμε μόνο το ένα ή τα δύο έμβρυα που θα μεταφερθούν στη μήτρα και θα δώσουν εγκυμοσύνη. Κατά συνέπεια, έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος αξιολόγησης των εμβρύων και να επινοηθούν μέθοδοι που θα αυξάνουν την αναπαραγωγική τους δυναμική.
Προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος
Η τεχνική
Ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος (PGS-Preimplantation Genetic Screening) βοηθά στο να επιλέξουμε μόνο τα χρωμοσωμικά φυσιολογικά έμβρυα που θα μεταφερθούν στη μήτρα. Συνιστάται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που προχωρούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, καθώς και σε γυναίκες με ιστορικό επανειλημμένων αποβολών.
Η μέθοδος αφενός δεν ενδείκνυται για όλους τους ασθενείς αφετέρου απαιτεί εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και κατάλληλο εξοπλισμό. Το εργαστήριο που θα εφαρμόσει τη μέθοδο πρέπει να ξέρει ποια έμβρυα είναι τα «κατάλληλα» για την εμβρυομεταφορά, πριν από την 4η-5η ημέρα ανάπτυξης των εμβρύων, όσο δηλαδή το ενδομήτριο είναι ακόμη δεκτικό για να γίνει η εμβρυομεταφορά τους, άρα υπάρχει χρονικός περιορισμός στην έκδοση του αποτελέσματος του PGS.
Η παρακολούθηση της μορφοκινητικής ανάπτυξης των εμβρύων (Time-lapse microscopy - Embryo morphokinetics) γίνεται όσο τα έμβρυα βρίσκονται εντός του εργαστηρίου, μέσα σε επωαστήρες όπου αξιολογούνται με λήψη φωτογραφιών «καρέ-καρέ», χωρίς να διαταράσσεται το περιβάλλον επώασής τους.
Η συνεχής καταγραφή δίνει σημαντικές πληροφορίες για το ποιό έμβρυο διαιρείται με το σωστό ρυθμό και για τον τύπο ανάπτυξης κάθε εμβρύου ξεχωριστά, βάσει μοντέλων ανάπτυξης που θεωρούνται ιδανικά για τα έμβρυα που πρόκειται να δώσουν ένα βιώσιμο κύημα.
Έτσι, ακόμη και εάν έχουμε πολλά έμβρυα με άριστη μορφολογία από ένα ζευγάρι, μπορούμε να στηριχθούμε στα κριτήρια της time-lapse μικροσκοπίας ώστε να επιλέξουμε από τα άριστα μορφολογικά έμβρυα μόνο εκείνο το ένα ή δύο που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια και να μεταφέρουμε στη μήτρα μόνο αυτά.
Εμβρυικό μεταβολικό προφίλ (Metabolomics)
Η τεχνική
Πρόκειται για μια επίσης μη επεμβατική αξιολόγηση των εμβρύων.
Βασίζεται στην μέτρηση μορίων που εκκρίνουν ή καταναλώνουν τα έμβρυα κατά την καλλιέργειά τους, όπως είναι τα αμινοξέα, σάκχαρα, οξυγόνο αλλά και τα τοξικά παραπροϊόντα του μεταβολισμού των εμβρύων. Η μέτρησή τους δεν επηρεάζει την ανάπτυξη των εμβρύων και δεν τα διαταράσσει. Το παραπάνω μεταβολικό προφίλ του κάθε εμβρύου σχετίζεται, σε συνδυασμό με τη μορφολογία του, με τη δυναμική που έχει το συγκεκριμένο έμβρυο να δώσει μια εγκυμοσύνη.
Η τεχνική της υαλοποίησης (vitrification)
Η τεχνική
Πρόκειται για μέθοδο κρυοσυντήρησης ωαρίων και εμβρύων σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους, από το στάδιο δηλαδή των δύο κυττάρων έως και το στάδιο της βλαστοκύστης .
Είναι πολύ σημαντική η εισαγωγή αυτής της μεθόδου για αρκετούς λόγους.
- Πρώτον τα ωάρια που είναι ευαίσθητα στην κρυοσυντήρηση μπορούν πλέον και καταψύχονται με σχεδόν 100% επιτυχία σε αντίθεση με το παρελθόν όπου η μέθοδος θεωρούνταν πειραματική και με πιο περιορισμένη επιτυχία. Αυτό δίνει την ευκαιρία στις γυναίκες να διατηρούν τη γονιμότητά τους επιτυχώς καταψύχοντας τα ωάριά τους και μεταθέτοντας μία εγκυμοσύνη για αρκετά χρόνια μετά.
- Δεύτερον, ωάρια από δότριες κρυοσυντηρούνται επιτυχώς και μπορούν να διατεθούν στα ζευγάρια που τα χρειάζονται άμεσα, χωρίς να μεσολαβήσει κάποιο διάστημα αναμονής έως ότου βρεθεί η κατάλληλη δότρια.
- Τρίτον, η κρυοσυντήρηση των βλαστοκύστεων γίνεται πλέον με αυτή τη μέθοδο με απόλυτη επιτυχία και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί μπορούμε αφενός να μεταφέρουμε στη μήτρα μία και μοναδική βλαστοκύστη καταψύχοντας επιτυχώς τις υπόλοιπες και αφετέρου να κάνουμε προεμφυτευτικό έλεγχο στη βλαστοκύστη που μας ενδιαφέρει, στη συνέχεια να την κρυοσυντηρήσουμε και να την μεταφέρουμε στη μήτρα σε επόμενο κύκλο, όταν και οι συνθήκες του ενδομητρίου της γυναίκας θα είναι ιδανικές για να την υποδεχθούν.
Καινούρια συστήματα καλλιέργειας εμβρύων
Η τεχνική
Τα τελευταία χρόνια το σύστημα καλλιέργειας των εμβρύων στο εργαστήριο έχει βελτιωθεί θεαματικά με την εισαγωγή καλλιεργητικών υλικών νέας γενιάς. Τα καλλιεργητικά αυτά υλικά μιμούνται τέλεια το περιβάλλον της μήτρας και των σαλπίγγων όπου γίνεται στη φύση η γονιμοποίηση και η ανάπτυξη των εμβρύων και που είναι πλούσιο σε ελεύθερα αμινοξέα, σάκχαρα και ιχνοστοιχεία και προστατεύει, θρέφει και υποστηρίζει μεταβολικά το αναπτυσσόμενο έμβρυο.
Διακρίνονται σε αυτά των διαδοχικών φάσεων (sequential media) όπου σχεδιάζονται με ειδική σύσταση για το κάθε στάδιο του εμβρύου και σε αυτά του ενός σταδίου (single step media) όπου το έμβρυο δεν διαταράσσεται καθόλου από ανθρώπινη παρέμβαση κατά τη διάρκεια καλλιέργειάς του.
Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένου σπερματοζωαρίου (IMSI)
Η τεχνική
Πρόκειται για την τεχνική της μικρογονιμοποίησης των ωαρίων της γυναίκας με σπερματοζωάρια του συζύγου της, μετά από επιλογή τους στο μικροσκόπιο σε μεγάλη μεγέθυνση, 6000 φορές, ενώ αυτή που χρησιμοποιείται για την κλασσική μικρογονιμοποίηση (ICSI) φτάνει τις 400 φορές.
Επιλέγουμε έτσι το καλύτερο μορφολογικά σπερματοζωάριο διακρίνοντας αλλοιώσεις στη λεπτή δομή του, αυξάνοντας τα ποσοστά εμφύτευσης και κύησης.
Ενδείκνυται για ζευγάρια με ασυνήθιστα χαμηλό σε αριθμό σπέρμα ή σπέρμα με υψηλό δείκτη μορφολογικής ανωμαλίας, καθώς και για ζευγάρια με μικρό αριθμό ωαρίων ή πολλαπλές επαναλαμβανόμενες αποτυχίες στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Δωρεά μιτοχονδριακού DNA
Η τεχνική
Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που νομιμοποίησε πρόσφατα τη δωρεά μιτοχονδριακού DNA, για την αποφυγή μετάδοσης μιτοχονδριακών ασθενειών από τη μητέρα στο παιδί.
Η νέα μέθοδος αφορά γυναίκες με μεταλλαγμένο γενετικό υλικό στα μιτοχόνδρια των ωαρίων τους, οι οποίες επιθυμούν να κάνουν γενετικά δικά τους τέκνα, αντικαθιστώντας όμως τα μιτοχόνδρια τους με μιτοχόνδρια από ωάρια μιας υγιούς δότριας ωαρίων.
Τα μιτοχόνδρια είναι οργανίδια που παρέχουν ενέργεια στο κύτταρο, και έχουν το δικό τους γενετικό υλικό. Ένα στα 6000 παιδιά με σοβαρούς τύπους μετάλλαξης στο μιτοχονδριακό DNA θα υποφέρει από καρδιακές, μυϊκές ασθένειες, τύφλωση κ.α. Τυπικά η μόνη «γενετική» συνεισφορά της δότριας είναι το DNA των μιτοχονδρίων της το οποίο είναι πολύ μικρό σε ποσότητα. Πρόκειται για μια επιστημονική καινοτομία με πολλά υπέρ και κατά, επιστημονικά αλλά και ηθικά διλήμματα όπως άλλωστε όλες οι καινοτομίες εμπεριέχουν.
Ο Δρ Παναγιώτης Πολύζος είναι μαιευτήρας - γυναικολόγος αναπαραγωγής κι επιστημονικός συνεργάτης στο μαιευτήριο Ιασώ. Website: www.drpolyzos.gr
