Ρώτησαν τον Βούδα: «Τι κέρδισες κάνοντας διαλογισμό;»... Κι εκείνος απάντησε: «Τίποτα. Να σας πω όμως τι έχασα: Θυμό, άγχος, κατάθλιψη, ανασφάλεια, φόβο για τα γηρατειά και το θάνατο».
Έτσι λέει μια παραδοσιακή ιστορία και βέβαια είναι γνωστή εδώ και αιώνες η επίδραση του διαλογισμού στην ψυχική ηρεμία. Και επειδή η απαλλαγή από τα αρνητικά συναισθήματα, που η ζωή σήμερα μας τα φέρνει... με το τσουβάλι, ωφελεί και σε καθαρά σωματικό επίπεδο, ο διαλογισμός αποδεικνύεται ένας από τους καλύτερους τρόπους να διατηρούμε την καλή μας υγεία. Και κάτι περισσότερο: σε πολλές περιπτώσεις, να την επαναφέρουμε όταν χάνεται.
Πού και πώς βοηθά
Σε αμέτρητες έρευνες που έγιναν κατά καιρούς από πανεπιστήμια, νοσοκομεία και άλλα επιστημονικά ιδρύματα έχει διαπιστωθεί ότι με τον τακτικό διαλογισμό αντιμετωπίζονται σημαντικά προβλήματα και θέματα υγείας, με πολλαπλά ευεργετικά αποτελέσματα, όπως:
Η πρόληψη και η καταπολέμηση της κατάθλιψης, του άγχους, του θυμού, της σύγχυσης, που ως γνωστόν είναι οι πρόξενοι πολλών σωματικών συμπτωμάτων αλλά και βλαβερών συμπεριφορών και συνηθειών, όπως η πολυφαγία, το αλκοόλ, το κάπνισμα.
Η ελάττωση των πιθανοτήτων να πάθει κανείς καρδιακή προσβολή ή καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς και η μείωση της πίεσης του αίματος. Αυτό έδειξε μια πρόσφατη έρευνα της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας που έγινε σε άτομα και υγιή και με καρδιολογικά προβλήματα και διήρκεσε για μία πενταετία.
Η μειωμένη αίσθηση του πόνου. Πειράματα με παράλληλη χρήση απεικονιστικών μεθόδων, όπως οι τομογραφίες εγκεφάλου, έδειξαν ότι σε άτομα που υφίσταντο πόνο μέσω έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία, ενώ καταγράφονταν στον εγκέφαλο όλων των ειδών τα ερεθίσματα του πόνου, όσοι έκαναν διαλογισμό τον αισθάνονταν λιγότερο έντονο. Με άλλα λόγια, ο πόνος υπήρχε εξίσου και σε εκείνους, αλλά διαφοροποιούνταν ο βαθμός που τον αντιλαμβάνονταν και τον ανέχονταν.
Η απόκτηση υγιεινών συνηθειών και η απώλεια περιττού βάρους. Η βαθύτερη επαφή με τον εαυτό μας μέσω του διαλογισμού βοηθά να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τις ανάγκες του σώματός μας, που αποζητά από μόνο του να είναι υγιές πάνω απ’ όλα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που διαλογίζονται υιοθετούν χωρίς προσπάθεια μια ισορροπημένη διατροφή, που οδηγεί σε ένα σωστό βάρος. Παράλληλα βελτιώνονται και οι λειτουργίες της πέψης και της αφομοίωσης των τροφών.
Η βελτιωμένη μαθησιακή επίδοση και η ενίσχυση της δημιουργικότητας. Είναι γνωστό ότι από μόνο του το στρες αρκεί για να μας κάνει το μυαλό... σουρωτήρι και να ελαττώσει την αυτοσυγκέντρωση και το μνημονικό μας. Και η κακή ψυχολογία δεν αφήνει και πολύ χώρο για καλές εμπνεύσεις. Από την άλλη, η αυτοσυγκέντρωση και η εστίαση της προσοχής που προϋποθέτει ο διαλογισμός «προπονεί» το μυαλό ώστε να λειτουργεί πιο αποδοτικά.
Η ενίσχυση της σεξουαλικής επίδοσης και της λίμπιντο. Όλα τα αρνητικά συναισθήματα που μειώνονται με το διαλογισμό τυχαίνει να και είναι οι χειρότεροι εχθροί της ερωτικής διάθεσης. Αντίθετα, όταν είναι κανείς ήρεμος, βελτιώνονται οι σχέσεις του και ανεβαίνει ο ερωτισμός του.
Ο διαλογισμός επηρεάζει θετικά και την εξωτερική ομορφιά. Προ καιρού δημοσιεύθηκε μια σειρά από φωτογραφίες ατόμων που είχαν ληφθεί πριν και έπειτα από ένα δοκιμαστικό μήνα καθημερινού διαλογισμού. Η αλλαγή στα πρόσωπά τους ήταν ολοφάνερη, καθώς ακτινοβολούσαν γαλήνη και ηρεμία: πιο λαμπερά μάτια, λιγότερο σφιγμένο και συνοφρυωμένο πρόσωπο (οπότε και λιγότερες ρυτίδες... ό,τι δηλαδή κάνει και το μπότοξ), πιο ελκυστική έκφραση.
Όλα είναι στο μυαλό μας
Πώς γίνονται όλα αυτά και πώς ενεργεί στο σώμα ο διαλογισμός; Φαίνεται ότι αντισταθμίζει την αντίδραση «φυγής ή μάχης» που εμφανίζεται σε κατάσταση συναγερμού και κατακλύζει το σώμα με την ορμόνη του στρες, την κορτιζόλη, αλλά και ρυθμίζει την έκκριση των κυτοκινών, των πρωτεϊνών που μεταφέρουν μηνύματα ανάμεσα στα κύτταρα, επηρεάζοντας τις ανοσολογικές αντιδράσεις του οργανισμού. Οι προχωρημένοι στην εξάσκηση του διαλογισμού, για παράδειγμα οι βουδιστές μοναχοί, έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν με το νου λειτουργίες του σώματός τους, όπως ο μεταβολισμός της ενέργειας. Εξ ου και το θρυλικό κατόρθωμά τους, η θερμογένεση, δηλαδή η δημιουργία θερμότητας από το εσωτερικό του σώματος προς τα έξω, που τους επιτρέπει να κάθονται σε διαλογισμό στα χιόνια, τυλιγμένοι με βρεγμένα πανιά, τα οποία στεγνώνουν επάνω τους.
Μια παύση... μαγική
Αλλά ακόμα και άτομα με λιγότερη εμπειρία, όπως ασθενείς που χειρουργούνται, έχει αποδειχθεί ότι αν εξασκούν το διαλογισμό εμφανίζουν λιγότερες αιμορραγίες και μετεγχειρητικούς πόνους. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι άτομα που διαλογίζονταν επί 15 λεπτά δύο φορές την ημέρα έκαναν λιγότερες επισκέψεις σε γιατρούς μέσα σε ένα εξάμηνο, εξοικονομώντας στο αμερικανικό σύστημα υγείας (ή στην τσέπη τους) 200 δολάρια κατά μέσον όρο ανά ασθενή.
Όλα αυτά, λοιπόν, αποδεικνύουν για άλλη μια φορά τη δύναμη που έχει ο νους μας στο να ξαναβρίσκει την ισορροπία του, όταν του προσφέρουμε μια ανάπαυλα από τη θύελλα των καθημερινών δραστηριοτήτων. Γιατί στην ουσία αυτό είναι ο διαλογισμός: να μην κάνεις τίποτα. Και ακριβώς επειδή έχουμε μάθει να είμαστε διαρκώς απασχολημένοι με κάτι, είτε κάνοντας πράγματα είτε αποτελώντας δέκτες διαρκών ερεθισμάτων, το να κλείσουμε όλες τις πόρτες στον έξω κόσμο και να βρεθούμε στην εσωτερική σιωπή, να ανακαλύψουμε τη δική μας όαση γαλήνης, μάς φαίνεται αλλόκοτο ή δύσκολο. Είναι όμως;
Άδειασε το μυαλό, έτσι απλά
Για να ασχοληθείς με το διαλογισμό δεν χρειάζεται να αλλάξεις ούτε τον τρόπο της ζωής σου, ούτε την ιδεολογία σου. Αρκεί να εξασφαλίζεις στον εαυτό σου μερικά λεπτά την ημέρα σε ένα ήσυχο μέρος ώστε να αδειάζεις το μυαλό και να φορτίζεις τις μπαταρίες σου. Πόσα λεπτά; Όσα μπορείς και όσα θέλεις, δέκα, ένα τέταρτο, ένα εικοσάλεπτο… Απλώς το θέμα είναι αυτό να γίνεται τακτικά, τουλάχιστον μία φορά την ημέρα (ή και δύο). Όσο συχνότερα το κάνεις τόσο πιο εύκολο, αποτελεσματικό και απολαυστικό θα είναι. Κι αν στην αρχή δυσκολεύσαι να αδειάσεις το μυαλό και να χαλαρώσεις, μην απογοητευτείς. Είναι φυσικό, γιατί ο νους δεν είναι συνηθισμένος να μένει σε αδράνεια. Στην αρχή το μυαλό σου αντιστέκεται. Αλλά μην πιστέψεις πως δεν θα τα καταφέρεις. Απλώς να επιμείνεις, χωρίς να αγχωθείς ή να εκνευριστείς.
Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος
Ο διαλογισμός μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Είτε με άδειασμα του νου είτε με συγκέντρωσή του σε κάποια εικόνα (που τη βλέπεις ή τη φαντάζεσαι), ήχο, σκέψη ή σωματική αίσθηση. Η εικόνα μπορεί να είναι οτιδήποτε, ένα όμορφο τοπίο, η φλόγα ενός κεριού, κάποιο αφηρημένο σχήμα, μια μάνταλα. Ο ήχος μπορεί να είναι μια χαλαρωτική μουσική που την αφήνεις να σε ταξιδέψει. Μπορεί να είναι και σκέψεις, λόγια που υπαγορεύεις εσύ σιωπηρά στον εαυτό σου, όπως θετικές δηλώσεις («Αισθάνομαι ηρεμία και γαλήνη», «Είμαι καλά», «Τίποτα δεν με ταράζει», «Πάω όλο και πιο βαθιά σε αυτή την ήρεμη κατάσταση»). Ή απλώς να συγκεντρωθείς στο πώς νιώθεις το σώμα σου, πώς το χαλαρώνεις σταδιακά ή να παρακολουθείς την αναπνοή σου, που γίνεται όλο και πιο βαθιά, αργή, γαλήνια. Να αισθάνεσαι ότι με κάθε εισπνοή μπαίνει μέσα σου φως και με κάθε εκπνοή βγαίνουν όλα τα αρνητικά συναισθήματα.
Διάλεξε τον τρόπο που σου ταιριάζει καλύτερα και απλώς κάθισε σε μια άνετη στάση με την πλάτη τεντωμένη ή ξάπλωσε αν σε βολεύει, κλείσε τα μάτια και χαλάρωσε το σώμα παρακολουθώντας την αναπνοή σου. Άφησε το μυαλό σου να αδειάσει και προπαντός απόλαυσέ το. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο.
Με μουσική ή χωρίς;
Από εσένα εξαρτάται αν θα προτιμήσεις να ακούς μουσική ή να έχεις ησυχία στη διάρκεια του διαλογισμού. Η μουσική βοηθά στη χαλάρωση και σε κάποιο βαθμό πνίγει τους ενοχλητικούς ήχους από το περιβάλλον, ιδίως αν την ακούς με ακουστικά. Όμως προτίμησε ήρεμα κομμάτια και μην διαλέξεις μουσική που την έχεις συνδέσει με άλλες περιστάσεις της ζωής σου. Το καλύτερο είναι, αν αποφασίσεις να χρησιμοποιήσεις κάποια κομμάτια για το διαλογισμό σου, να μην τα ακούς και σε άλλες στιγμές της ημέρας, ώστε να συνδέονται αποκλειστικά με αυτήν τη διαδικασία.
Υπάρχουν πάρα πολλά CD με μουσική κατάλληλη για διαλογισμό αλλά και στο YouTube μπορείς να βρεις αμέτρητα κομμάτια. Με μια μικρή αναζήτηση στο Ίντερνετ για «meditation music» πραγματικά δεν θα ξέρεις τι να πρωτοδιαλέξεις.
Εσωτερικές και εξωτερικές παρεμβολές
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για όσους ξεκινούν να κάνουν διαλογισμό είναι η αδυναμία να «επιβληθούν» στο μυαλό τους και να σταματήσουν τη ροή των άσχετων σκέψεων. Η λύση είναι μία: απλώς μην ζορίζεσαι, μην αντιστέκεσαι αλλά και μην παρασύρεσαι από την αλυσίδα των σκέψεων. Μείνε στη χαλάρωσή σου και αποστασιοποιήσου από αυτές, δες τες σαν σύννεφα που τα χαζεύεις στον ουρανό. Είναι φυσικό κατά διαστήματα να πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται άσχετα πράγματα. Απλώς βγες από τη διαδικασία και συνέχισε. Χρειάζεται μεγάλη εμπειρία για να μένει άδειο το μυαλό συνεχώς για πολλή ώρα.
Φυσικά πάντα θα υπάρχουν και οι θόρυβοι απέξω, μια πόρτα που χτυπάει, ένα κορνάρισμα αυτοκινήτου... Και πάλι, ακόμα κι αν σε βγάζουν στιγμιαία από τη χαλάρωσή σου, αγνόησέ τους και συνέχισε.
Επίσης να θυμάσαι ότι όσο περισσότερο διαλογίζεσαι τόσο πιο εύκολο θα γίνεται, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υποχρεωτικά κάθε φορά θα είναι καλύτερη από την προηγούμενη. Μπορεί άλλες φορές να κάνεις καταπληκτικούς διαλογισμούς και άλλοτε όχι τόσο σπουδαίους, αλλά το όφελος θα το έχεις πάντα.
ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 151
Update: Μάιος 2016.
