Παίρνουμε βάρος για πολλούς λόγους: κακές διατροφικές συνήθειες, καθιστική ζωή, έλλειψη άσκησης είναι οι πιο κοινοί. Υπάρχουν όμως και κάποιοι πιο σοβαροί, που έχουν τις ρίζες τους βαθιά στην ψυχή μας και παρεμποδίζουν συστηματικά την επίτευξη του σωστού βάρους. Ασυνείδητοι, κατά κανόνα, ψυχικοί μηχανισμοί, που μας σπρώχνουν στη μεγάλη ποσότητα τροφής και μετά στις ενοχές και στην αυτολύπηση.
Δεν είμαστε όλοι ίδιοι απέναντι στα κιλά!
Οι επιταγές του Δυτικού Πολιτισμού σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργούν κάπως… διαστροφικά για το λεπτό επιθυμητό σώμα. Έτσι συχνά ενοχοποιούμε τον εαυτό μας που δεν μοιάζει με τα διάσημα μοντέλα με το τέλειο κορμί και τις «τέλειες» ζωές. Η «παγκοσμιοποίηση της αδυναμίας» μάλιστα μπορεί να κάνει τις γυναίκες ακόμα πιο εμμονικές με το «τέλειο» σώμα: έρευνες έχουν καταγράψει ότι μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου οι πρώην Σοβιετικές έχουν χάσει κατά μέσο όρο 12 κιλά, ενώ οι νεαρές Κινέζες τείνουν να αποκτήσουν τον ίδιο λεπτό σωματότυπο, με χαμηλά κιλά! Ακόμα πιο επιβαρυντική είναι η αίσθηση ότι το να αδυνατίσει κάποιος μοιάζει ως απλό μηχανικό φαινόμενο, που μπορεί να τροποποιηθεί με μια άλλη μηχανική επέμβαση. Όμως το σώμα του καθενός έχει διαφορετικές ανάγκες και κατασκευαστικές προδιαγραφές, δεν χάνουμε όλοι κιλά με τον ίδιο τρόπο, δεν γίνεται να είμαστε όλοι αδύνατοι σαν κούκλες σε βιτρίνες. Το ανθρώπινο σώμα εντέλει δεν είναι μηχανή για επιδιόρθωση! Κάθε σώμα είναι διαφορετικό και μοναδικό, ανάλογα με την ηλικία, την κληρονομική προδιάθεση, τις μορφολογικές του ιδιαιτερότητες. Ανάλογα και με τη διατροφική του ιστορία από τη βρεφική και παιδική του ηλικία μέχρι τις συνήθειες που απέκτησε ως ενήλικας. Και φυσικά το σώμα λειτουργεί και ως καθρέφτης αυτών που βιώσαμε, είναι η βάση της ψυχής μας.
Γιατί το «ρίχνουμε στο φαΐ»;
Πνεύμα και σώμα, για να είναι γερά, χρειάζονται σωστή και ισορροπημένη διατροφή, χωρίς δρακόντειους περιορισμούς και στερήσεις. Η διατροφή όμως συνδέεται και με τη συναισθηματική ζωή. Η υπερκατανάλωση φαγητού σε περιόδους συναισθηματικής φόρτισης αποτελεί για πολλούς ανθρώπους μια αυτοηρεμιστική διαδικασία. Ο τρόπος που έχουμε συνδέσει την τροφή με τη φροντίδα, στην πολύ τρυφερή μας ηλικία, μπορεί να επηρεάσει τις διατροφικές μας συμπεριφορές: αν π.χ. η μαμά μας μας μπούκωνε υποκαθιστώντας έτσι τη συναισθηματική και ψυχική φροντίδα που είχαμε περισσότερο ανάγκη ως παιδιά είναι αρκετά πιθανό στην ενήλικη ζωή να αναπτύξουμε μια παρορμητική σχέση με το φαγητό, να καταναλώνουμε αρκετό φαγητό προκειμένου να νιώσουμε ικανοποίηση. Πρόκειται όμως για μια στιγμιαία ευχαρίστηση, που όταν επαναλαμβάνεται γεμίζει το σώμα με περιττά κιλά. Αν δεν αποκρυπτογραφηθεί αυτός ο ψυχικός μηχανισμός, τότε καμία δίαιτα δεν θα επιτύχει!
Δίαιτα σημαίνει περιορισμός;
Είναι αλήθεια πως κάθε ισορροπημένη δίαιτα προσφέρει ευχαρίστηση χωρίς στερήσεις: «να τρώτε λίγο απ’ όλα σε σωστές ποσότητες». Όμως για τους ανθρώπους που έχουν παρορμητική ή και «αυτοκατευναστική» σχέση με το φαγητό η δίαιτα μεταφράζεται σε στέρηση και περιορισμό. Ένας από τους λόγους που αποτυγχάνουν οι δίαιτες είναι πως βασίζονται στην άρνηση τροφών και στην απαγόρευση, τη ματαίωση, ενώ απευθύνονται σε άτομα που έχουν δυσκολίες απέναντι σε αυτά τα ψυχικά ζητήματα! Πολλές γυναίκες μπαίνουν σε μόνιμη στέρηση, ακριβώς γιατί δεν μπορούν να εφαρμόσουν το «μέτρον άριστον». Στη σύγχρονη διατροφολογία δεν υπάρχουν απαγορευμένα τρόφιμα για έναν υγιή οργανισμό. Υπάρχει όμως ο περιορισμός της κατανάλωσής τους, η λελογισμένη ποσότητα φαγητού, η πριμοδότηση ορισμένων τροφίμων, όχι για να μοιάζουμε με μοντέλο, αλλά για να είμαστε υγιείς. Δεν υπάρχει ώριμη ψυχική ζωή χωρίς την αποδοχή περιορισμών – κάτι που καθένας μας καλό είναι να μαθαίνει και να «εκπαιδεύεται» από παιδί. Όταν αυτές οι διαδικασίες έχουν αποτύχει, ούτε στη δίαιτα θα βρουν πεδίο λειτουργικό.
Και μετά το αδυνάτισμα, τι;
Πολλοί νομίζουν ότι με λιγότερα κιλά θα μεταμορφωθούν σε κάτι άλλο. Πως η λεπτή σιλουέτα θα λύσει όλα τα προβλήματα, την έλλειψη αυτοεκτίμησης, τα ερωτικά, τα επαγγελματικά ή τα οικονομικά τους. Αν όμως η αλλαγή δεν έρθει με συνειδητοποίηση των θεμάτων που μας ταλαιπωρούν και τη σωστή τους διαχείριση, το αδυνάτισμα δεν θα έχει και τόση σημασία. Πολύ συχνά, δε, το αδυνάτισμα (όπως και η δίαιτα) προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα έως και δυσφορία σε ορισμένα άτομα. Η τροφή μέχρι χθες λειτουργούσε ως άμυνα που προστάτευε από πρώιμες ψυχικές διαταραχές και βαθύτερα συναισθήματα που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν. Τα περιττά κιλά π.χ. μπορεί να είναι ένας μηχανισμός άμυνας στη σεξουαλικότητα, τη γοητεία προς το αντίθετο φύλο, ιδιαίτερα όταν ξεκινούν από την εφηβεία. Η έλλειψη αυτής της «ασπίδας» μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να νιώσει «γυμνός» απέναντι στο βλέμμα των άλλων. Έτσι η ποθητή απώλεια βάρους μπορεί να τον κάνει να νιώσει ψυχικά άοπλος, με συνέπεια τη δυσφορία και το αυξημένο άγχος.
Ζήτησε βοήθεια
Διατροφολόγοι και ψυχολόγοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια απώλειας βάρους αλλά και της αποδοχής του διαφορετικού «εγώ» που θα προκύψει από αυτήν. Μην διστάσεις να τους αναζητήσεις προκειμένου να καταλάβεις τη σχέση σου με την τροφή, να κατανοήσεις τις ψυχικές αιτίες που τόσες προσπάθειες δίαιτας έχουν αποτύχει, να τις τακτοποιήσεις και να κάνεις σωστά τις διατροφικές αλλαγές και να χαρείς ουσιαστικά το ανανεωμένο σου σώμα. Με στοχευμένη βοήθεια και πλαισίωση θα μπορέσεις να αποδεχθείς τον εαυτό σου όπως είναι και όπως μπορεί να βελτιωθεί, χωρίς μάταιες φαντασιώσεις, που πριμοδοτούνται από τις διαφημίσεις. Η πραγματική ζωή είναι αλλού και σου ανήκει!
Για μια επιτυχημένη δίαιτα!
Μερικά συμπεριφοριστικά στοιχεία που μπορεί να στέψουν μια διαδικασία αδυνατίσματος με μεγαλύτερη επιτυχία είναι τα εξής:
- Μην ξεκινάς δίαιτα όταν είσαι πολύ φορτωμένη στη δουλειά, αισθάνεσαι κουρασμένη και καταβεβλημένη.
- Απόφυγε τη δίαιτα όταν υπάρχει ψυχολογική πίεση από στρεσογόνα γεγονότα που προέρχονται από πρακτικά θέματα, πχ. μετακόμιση, απώλεια, χωρισμός.
- Ξεκίνησε δίαιτα όταν βρίσκεσαι σε μια αρκετά καλή περίοδο της καθημερινότητάς σου, είσαι σε καλή φυσική κατάσταση και μπορείς να βρεις και άλλες πηγές ευχαρίστησης, όπως άθληση, ένα νέο χόμπι, ή όταν αισθάνεσαι καλά με τον εαυτό σου.
AΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ.
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 163
Update: Οκτώβριος 2015.
