Από τη Μαρία Αντωνιάδου

Αν κάποιος σας συμπεριφερθεί με αγένεια, σας σχολιάσει αρνητικά ή σας ειρωνευτεί, αντί να θυμώσετε, να νιώσετε ταπεινωμένοι ή να τσακωθείτε μαζί του, απλώς φροντίστε να τον... εξουδετερώσετε. Όχι μόνο θα αποφύγετε τη σύγχυση, αλλά θα κάνετε και εκείνον να αισθανθεί καλύτερα.

Δεν ζούμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο, ούτε είμαστε όλοι υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς. Τις διαφορές μας συχνά προσπαθούμε να τις λύσουμε με φωνές, βρισιές, υποτιμητικές εκφράσεις, δηκτικά σχόλια. Τα νεύρα μας δεν διστάζουμε να τα ξεσπάσουμε ακόμα και σε εκείνους που δεν μας φταίνε. Την αντιπάθεια που νιώθουμε για κάποιον ή την ενόχληση που μας προκαλούν όσα λέει ή κάνει σπεύδουμε να του τις πετάξουμε στα... μούτρα, θίγοντας ακόμα και ιερά και όσια, στοχεύοντας εκεί που πονάει. Επίσης, την εξυπνάδα και την ετοιμολογία μας τις χρησιμοποιούμε συχνά για να βγάζουμε τους άλλους τρελούς και φταίχτες, ακόμα και όταν βαθιά μέσα μας ξέρουμε πως το λάθος ή η απρέπεια βαραίνει τη δική μας πλάτη.

Η αδιακρισία, τα «χοντρά» αστεία και τα «αλληλοκαρφώματα» είναι ένας από τους πιο... προσφιλείς τρόπους επικοινωνίας, όχι μόνο με πρόσωπα που για τον ένα ή τον άλλο λόγο θεωρούμε εχθρικά, αλλά και με γνωστούς, φίλους ακόμα και με το ταίρι ή τους συγγενείς μας. Και όσοι από εμάς ανήκουμε στην άλλη κατηγορία, σε εκείνους δηλαδή που δεν τους αρέσει ούτε να τσακώνονται ούτε να θίγουν ή να πληγώνουν τους άλλους; Τι μπορούμε να κάνουμε όταν γινόμαστε αποδέκτες κακής συμπεριφοράς;

Πρώτα απ’ όλα μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τους ανθρώπους και έπειτα τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτήν. Όταν για παράδειγμα κάποιος μας μιλάει προσβλητικά, και μάλιστα χωρίς προφανή αιτία, η πρώτη μας σκέψη είναι ότι έχουμε να κάνουμε με έναν «άξεστο» και η αυθόρμητη αντίδρασή μας είναι να του απαντήσουμε ανάλογα. Αν όμως σκεφτούμε ότι τον πετύχαμε σε μια κακή στιγμή, αν δεν πάρουμε προσωπικά όσα λέει, τότε η αντίδρασή μας θα είναι διαφορετική.

Γιατί η κακή, όπως και η καλή συμπεριφορά μας, μπορεί να σχετίζεται με το ποιον έχουμε απέναντί μας, αλλά πάνω απ’ όλα αποτελεί αντανάκλαση του ίδιου μας του εαυτού. Έχει δηλαδή να κάνει με το χαρακτήρα, τη γενική ψυχολογική μας κατάσταση αλλά και με την ειδική, μιας συγκεκριμένης στιγμής. Ένα σημαντικό προσωπικό πρόβλημα που μας ταλανίζει καιρό, ένας σοβαρός καβγάς που έχει προηγηθεί κάνοντας τα νεύρα μας κρόσσια συχνά έχουν ως αποτέλεσμα να χάνουμε τον αυτοέλεγχό μας. Αν το συνειδητοποιήσουμε, τότε όχι μόνο μπορούμε να ελέγξουμε τις δικές μας αντιδράσεις, αλλά και να αντιμετωπίσουμε την αρνητική συμπεριφορά των άλλων με όσο το δυνατό λιγότερες απώλειες, συναισθηματικές και όχι μόνο.

Η ψυχολογία της κακής συμπεριφοράς
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, κάποιος που συμπεριφέρεται κατά κανόνα με αγένεια ή επιθετικότητα χωρίς να έχει δεχτεί πρόκληση συνήθως έχει πρόβλημα με τον ίδιο του τον εαυτό. Οι κακότροποι, αγενείς και επιθετικοί άνθρωποι, που με το παραμικρό ή χωρίς λόγο δεν διστάζουν να προσβάλλουν και να φέρνουν σε δύσκολη θέση τους άλλους, είναι συνήθως άτομα ανασφαλή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κατά βάθος πιστεύουν ότι για όλα τα προβλήματά τους φταίνε οι άλλοι, νιώθουν ότι είναι θύματα αδικίας και παρεξήγησης και έχουν διαρκώς... λυμένο το ζωνάρι τους για καβγά. Επιτίθενται στους άλλους προσπαθώντας να νιώσουν ανώτεροί τους και να τους επιβληθούν. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με εκείνους που ειρωνεύονται ή φέρονται περιφρονητικά: πάσχουν από το αίσθημα ανωτερότητας και το γεγονός ότι οι άλλοι δεν τους την αναγνωρίζουν τους εξοργίζει. Έτσι, προσπαθούν να την «αντλήσουν» υποτιμώντας τους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιποι είμαστε υποχρεωμένοι να τους ανεχόμαστε, απλώς ότι δεν χρειάζεται να απαντάμε με τον ίδιο τρόπο. Ή... ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.

Βασικές τακτικές αφοπλισμού!

Δεν λειτουργούν όλες στον καθένα, ούτε με την πρώτη. Χρειάζεται να τις δοκιμάσουμε τη μία μετά την άλλη και να εξασκηθούμε σε καθεμιά. Οφείλουμε, πάντως, να προσπαθήσουμε για να προστατέψουμε τον εαυτό μας και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα να μας φέρονται όσο καλά φερόμαστε κι εμείς.

1. Αδιαφορήστε: Αγνοήστε το ειρωνικό σχόλιο ή το «καρφί» ενός συναδέλφου, μιας φίλης ή της πεθεράς σας. Κάντε σαν να μην το ακούσατε ή να μη σας ένοιαξε. Αν η αδιαφορία σας δεν τους αποθαρρύνει, πρέπει να επιλέξετε ποιες μάχες αξίζει να δώσετε και ποιες όχι. Είναι ωστόσο λάθος να προσποιείστε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα.

2. Μιλήστε ευγενικά: Η ευγένεια, οι ήπιοι τόνοι και η τυπικότητα είναι τα καλύτερα εφόδια για να ξαφνιάσετε τους αγενείς, τους υπερόπτες και όλους όσοι έχουν εχθρική στάση απέναντί σας. «Σφάξτε» τους με το βαμβάκι: όσο πιο ευθείς και προσβλητικοί είναι εκείνοι, τόσο πιο μελιστάλακτοι και γλυκομίλητοι να είστε εσείς. Ιδιαίτερα αν πρόκειται για κάποιο κοντινό σας πρόσωπο - συγγενή, συνάδελφο ή μέλος της παρέας σας. Τις περισσότερες φορές η γλυκύτητα λειτουργεί αποτελεσματικά ενάντια στο... δηλητήριο και αποκαλύπτει τις διαστάσεις της κακίας, ακόμα και στα μάτια του επιτιθέμενου. Η ευγενική ομιλία αποδίδει ακόμα καλύτερα όταν υπάρχει ακροατήριο, το οποίο άλλωστε διαχωρίζει άμεσα τον αμυνόμενο από το... αντίπαλο δέος.

3. Ξαφνιάστε: Όταν έχουν συνηθίσει να σας «καρφώνουν» χωρίς να τους το ανταποδίδετε. Αν στη «μπηχτή» τους απαντήσετε με μια που θα αγγίξει ευαίσθητα σημεία, θα τους βρείτε απροετοίμαστους και θα τους κοπεί η φόρα. Μάλιστα, θα το σκεφτούν πολύ να το επαναλάβουν.

4. Κρατήστε αποστάσεις: Αποφύγετε, όσο μπορείτε, απρεπείς «δήθεν» φίλους, συγγενείς και γνωστούς. Δείξτε τους κατάμουτρα ότι δεν θέλετε να τους συναναστρέφεστε και ότι όποτε το κάνετε, είναι γιατί απλώς δεν γίνεται αλλιώς. Ακόμα καλύτερα, αφήστε και τους υπόλοιπους της παρέας ή της οικογένειας να καταλάβουν ότι τους αποφεύγετε. Αυτό θα τους κάνει να «μαζευτούν».

5. Εκθέστε: Όταν σε μια παρέα κάποιος συνεχώς κάνει κακόγουστα αστεία εις βάρος σας και αν η αδιαφορία σας δεν τον έχει αποθαρρύνει, τραβήξτε την προσοχή όλων στην κακή συμπεριφορά του. «Τι ωραία και κομψά που τα λέει» ή «Δεν έχει καταπληκτικό χιούμορ;». Όσο πιο άβολα τον κάνετε να νιώσει, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να σταματήσει. Σε ένα τετ-α-τετ απαιτήστε να σας φέρεται με σεβασμό και δηλώστε του ότι εάν επαναληφθεί, για τη... διαγωγή του θα ενημερωθούν και άτομα που υπολογίζει.

6. Βγάλτε τους τη μάσκα: Αν συνεχώς προσπαθούν να σας πληγώσουν ή να σας προσβάλλουν λεκτικά, ξαφνιάστε τους με ερωτήσεις του τύπου: «Γιατί μου λες συνέχεια πράγματα που ξέρεις ότι με ενοχλούν ή με στεναχωρούν;», «Γιατί προσπαθείς να με υποβιβάσεις κάνοντας αυτού του είδους τα σχόλια;», «Τι πρόβλημα έχεις μαζί μου; Δεν έχεις τα κότσια να μου το πεις στα ίσια;». Αυτές οι ερωτήσεις θα προκαλέσουν αμηχανία και θα αναχαιτίσουν την εριστική διάθεση, ιδιαίτερα αν ειπωθούν παρουσία τρίτων.

7. Πείτε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη: Αν όλα τα παραπάνω δεν λειτουργήσουν, τότε αντιμετωπίστε τον «εχθρό» κατά μέτωπο, λέγοντας ότι η συμπεριφορά και τα σχόλιά του είναι απαράδεκτα και προσβλητικά, ότι δεν τα εκτιμάει κανείς και ζητήστε του ευθέως να σταματήσει. Είναι σημαντικό να τον κάνετε να νιώσει άβολα και να εξαλείψετε την ψευδαίσθηση ότι ανταμείβεται με τη στάση του.

Να θυμάστε:
Είναι λάθος να πιστεύετε ότι με έναν... άξεστο τα ευγενικά και καθωσπρέπει λόγια σας θα πάνε χαμένα. Ακόμα και αν δεν ανταποκριθεί άμεσα αλλάζοντας τη συμπεριφορά του προς το καλύτερο, είναι βέβαιο ότι μέσα του θα νιώσει ντροπή για το δικό του άσχημο τρόπο.
Σε κάθε περίπτωση:
*Διατηρήστε τον έλεγχο της συζήτησης και, κυρίως, παραμείνετε σταθεροί και ψύχραιμοι και μην παρασύρεστε από την επίθεση που δέχεστε.
*Προσπαθήστε να δείτε πέρα από το ύφος και τα λόγια, να «πιάσετε» το πραγματικό μήνυμα που προσπαθούν να σας μεταδώσουν και να φερθείτε ανάλογα. Μπορεί να μην υπάρχει πρόθεση για προσβολή, αλλά μια προσπάθεια για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον σας.
*Προσπαθήστε να διαπιστώσετε αν η συμπεριφορά είναι χαρακτηριστική του τρόπου έκφρασης ή αν έχει να κάνει αποκλειστικά με εσάς.
*Αναλογιστείτε αν η επιθετική στάση της άλλης πλευράς οφείλεται σε δικό σας φταίξιμο. Αν ναι, ζητήστε αμέσως συγγνώμη. Στις ενενήντα από τις εκατό περιπτώσεις η «συγγνώμη» θα πυροδοτήσει μια διαδικασία η οποία τελικά θα αντιστρέψει το τεταμένο κλίμα. Επίσης, σε δεύτερη φάση αναφέρετε τη φράση-κλειδί: «Σε παρακαλώ, ηρέμησε, γιατί θέλω να σου εξηγήσω γιατί το έκανα αυτό και να κάνω ό,τι μπορώ για να επανορθώσω».
*Μην ανοίγετε διάλογο με κάποιον πολύ θυμωμένο. Πείτε «Όταν ηρεμήσεις, είμαι στη διάθεσή σου, να κουβεντιάσουμε ό,τι θέλεις» και απομακρυνθείτε.
*Μην προσπαθείτε να τα βρείτε με εκείνους που γνωρίζετε με βεβαιότητα ότι σας ζηλεύουν ή σας εχθρεύονται. Αν είστε υποχρεωμένοι να έρχεστε σε επαφή μαζί τους, φροντίστε να είστε τυπικοί, να έχετε καλυμμένα τα νώτα σας και να μην εμπλέκεστε σε συζητήσεις προσωπικές.
*Αδιαφορήστε για εκείνους που σας συμπεριφέρονται με αδιαφορία και μάλιστα επιδεικτικά.
*Αδιαφορήστε για όλους όσοι σας φέρονται με περιφρόνηση.
*Στις αποδοκιμασίες ή ειρωνείες κάποιου εις βάρος σας διατηρήστε την ηρεμία και ψηλά το ηθικό σας και αποκαλύψτε τον λέγοντας «εκτός από το να αποδοκιμάζεις ή να ειρωνεύεσαι τις απόψεις και τα λεγόμενα των άλλων, εσύ έχεις δικές σου ή έστω κάτι ενδιαφέρον να πεις;».
*Ο έξαλλος ταξιτζής, δημόσιος υπάλληλος, μανάβης κ.ά. που ξεσπάει τα νεύρα του σε εσάς χωρίς να τον έχετε προκαλέσει θα μείνει με τη φράση του μισοτελειωμένη, αν του πείτε: «Συγγνώμη, αλλά εγώ τι φταίω και μου τα λέτε όλα αυτά;». Πιθανώς θα σας ζητήσει και συγγνώμη.
*Αν κάποιος παραέχει πάρει θάρρος μαζί σας και αν είστε σίγουροι ότι εσείς δεν του το δώσατε, δεν έχετε παρά να του το κόψετε. Ενικό αυτός, πληθυντικός εσείς. Προσωπικές κουβέντες αυτός, «δεν σας αφορά» εσείς, φλύαρος αυτός, μετρημένοι και αόριστοι εσείς.
*Στην αγενή και αυθάδη ερώτηση ενός πωλητή «Τι θες;» απαντήστε: «Παρακαλώ πολύ, θα ήθελα...». Είναι βέβαιο ότι δεν θα τολμήσει να σας απευθυνθεί ξανά με τον ίδιο τρόπο.