Η εφηβεία είναι η εποχή των μεγάλων αλλαγών, η οποία σηματοδοτεί την αφύπνιση της σεξουαλικότητας. Οι αλλαγές στο σώμα του παιδιού συχνά το αναστατώνουν και δημιουργούν εκνευρισμούς με τους οικείους του. Τι πρέπει να γνωρίζουμε ώστε να διατηρήσουμε μια σωστή στάση απέναντι στην αναδυόμενη σεξουαλικότητά του;

Όσα φέρνει η αλλαγή

Την αρχή της εφηβείας σηματοδοτεί η έκκριση ορμονών που φέρνουν τις μεγάλες και απότομες αλλαγές στο σώμα. Η τριχοφυΐα και η ενοχλητική οσμή του ιδρώτα κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με τα σπυράκια. Τα κορίτσια σχηματίζουν στήθος και έπειτα από περίπου δύο χρόνια έχουν περίοδο. Στα αγόρια βαθαίνει η φωνή, το δέρμα των όρχεων γίνεται πιο σκούρο και αρχίζουν οι πρώτες στύσεις και εκσπερματίσεις. Οι αλλαγές κάνουν τα περισσότερα παιδιά να νιώθουν άβολα κυρίως με το σώμα τους –το οποίο και προσπαθούν να κρύψουν φορώντας τεράστια φαρδιά ρούχα– και να αρνούνται να πλυθούν.

Τι στάση κρατάμε;

Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε οι γονείς για να γίνει πιο ομαλά αυτή η μετάβαση.

• Έχουμε προετοιμάσει το παιδί για της αλλαγές της εφηβείας με συζητήσεις και κατάλληλα αναγνώσματα.

• Παρέχουμε στον έφηβο βιβλία με θέμα την εφηβεία, το σεξ και τις σχέσεις του με τον εαυτό του και με τους άλλους.

• Δίνουμε χρόνο στο παιδί να περάσει αυτήν τη φάση δείχνοντάς του καλοσύνη, κατανόηση και καθησυχάζοντας τις ανησυχίες του.

• Κάνουμε μια ξεκάθαρη κουβέντα με το «βρωμερό εφηβάκι» μας, διεκδικώντας το δικαίωμά μας να αναπνέουμε ελεύθερα όταν κινούμαστε στους ίδιους χώρους.

• Δεν κάνουμε «θέμα» το ότι προσπαθεί να κρύψει το σώμα του μέσα σε ρούχα κι ας έχει έξω 40 βαθμούς και δεν επιτείνουμε την αμηχανία του με χαρακτηρισμούς για το σώμα του.

• Ως προς τις ανησυχίες σχετικά με το μέγεθος του στήθους ή του πέους, διαβεβαιώνουμε ότι δεν υπάρχει ιδανικό και ότι ο καθένας είναι μοναδικός.

• Ξεφυλλίζουμε μαζί περιοδικά και σχολιάζουμε τις εικόνες βοηθώντας το παιδί μας να διακρίνει τις τεχνικές μάρκετινγκ και photoshop που προβάλλουν «ιδανικά» πρότυπα, δίαιτες, λίφτινγκ κ.ο.κ.

Η αφύπνιση της σεξουαλικότητας

Η έλξη για το άλλο φύλο, οι σεξουαλικές ορμές και η διέγερση δημιουργούν συχνά αναστάτωση και μπέρδεμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αντιδράσεις αυτές είναι έμφυτες, γενετήσιες, δεν υπακούν σε κοινωνικές νόρμες και είναι απαγορευμένες με συγγενικά άτομα. Έτσι πολλοί έφηβοι δεν θέλουν επ’ ουδενί να τα αγγίξουν οι γονείς τους, τα αδέλφια τους ή οι συγγενείς τους, γιατί αναστατώνονται πολύ. Μπορεί και να στήνουν ομηρικούς καβγάδες με αδέλφια του αντίθετου φύλου, για να καταπνίξουν παρορμήσεις που τους γεμίζουν αποστροφή και ενοχές. Αυτή όμως είναι μια φάση που θα περάσει, καθώς ο έφηβος θα μπορέσει να διοχετεύσει το ερωτικό του ενδιαφέρον σε «ασφαλείς στόχους» του ευρύτερου περιβάλλοντός του. Μέχρι τότε ο προσωπικός χώρος του, πρακτικά και συμβολικά, θα πρέπει να του προσφέρει ένα καταφύγιο για να βυθιστεί στις σκέψεις του, να γνωρίσει σιγά σιγά τον εαυτό του και το σώμα του. Ο αυνανισμός είναι μια εντελώς φυσιολογική συμπεριφορά. Εκτός του ότι είναι αγχολυτική, βοηθά το νέο άνθρωπο να γνωρίσει το σώμα του, να εκτονωθεί αλλά και να προετοιμαστεί για τις ερωτικές περιπτύξεις αργότερα στη ζωή του.

Τι να προσέξουμε:

• Δεν επιμένουμε να αγκαλιάζουμε και να χαϊδεύουμε τον έφηβό μας, ούτε τον παροτρύνουμε σε τέτοιες συμπεριφορές εφόσον δεν θέλει.

• Δεν περιφερόμαστε στο σπίτι με αδαμιαία περιβολή.

• Χωρίζουμε παιδιά αντίθετου φύλου ή αν αυτό είναι εντελώς αδύνατο, βρίσκουμε τρόπους (παραβάν) ώστε το κάθε παιδί να έχει το χώρο του.

• Δεν κοιμόμαστε στο ίδιο κρεβάτι με τον έφηβό μας ή ο πατέρας με την έφηβη κόρη του.

• Μπαίνουμε στο χώρο του διακριτικά – χτυπάμε πριν μπούμε. Αν τύχει και πέσουμε πάνω σε μια «προσωπική στιγμή», αποχωρούμε αμέσως και δεν κάνουμε καμία μνεία.

• Φροντίζουμε να υπάρχουν χαρτομάντιλα στο δωμάτιό του.

• Δεν φερόμαστε ούτε μιλάμε στο παιδί με τρόπο που να αφήνει σεξουαλικά υπονοούμενα, ούτε το επιδεικνύουμε με τέτοιον τρόπο στους φίλους ή στους γνωστούς μας.

Κι όταν φτάσει η πρώτη φορά;

Πριν από την πρώτη σεξουαλική τους επαφή οι έφηβοι θα περάσουν μια φάση έντονων σχέσεων με «κολλητούς» και «κολλητές», που ενίοτε χαρακτηρίζονται από απογοητεύσεις και σκηνές ζηλοτυπίας, όπως αυτές των ζευγαριών. Παρά τις εντάσεις οι εμπειρίες αυτές συχνά τους βοηθούν να εξασκηθούν για τις μελλοντικές ρομαντικές και ερωτικές τους σχέσεις. Η αγάπη και η τρυφερότητα που νιώθουν ωθούν ορισμένα από τα ομόφυλα αυτά ζευγαράκια και σε σεξουαλικούς πειραματισμούς, χωρίς αυτό απαραίτητα και να αποτελεί την τελική τους σεξουαλική τοποθέτηση. Με αυτό τον τρόπο δοκιμάζουν τον έρωτα χωρίς να ρισκάρουν την απόρριψη από το αντίθετο φύλο και ειδικά τα κορίτσια προστατεύονται από την τραχύτητα των αγοριών που αρχικά τα τρομάζει. Παρ’ όλα αυτά σήμερα τα παιδιά ωθούνται στο σεξ σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες και πολλά, κορίτσια ιδίως, έχουν την πρώτη τους ολοκληρωμένη σεξουαλική εμπειρία χωρίς να το θέλουν πραγματικά και χωρίς να είναι έτοιμα. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί υπάρχει πίεση για ολοκλήρωση από την ομάδα των συνομηλίκων και πολλά κορίτσια «το κάνουν» είτε για να είναι «in» είτε επειδή φοβούνται ότι θα βρεθούν εκτός σχέσης αν δεν ενδώσουν.

Τι στάση κρατάμε:

• Χωρίς να γινόμαστε παρεμβατικοί, συζητάμε με το παιδί μας για τις σχέσεις του με τους συνομηλίκους και μένουμε «συντονισμένοι» στο τι γίνεται.

• Βοηθούμε το παιδί να επεξεργάζεται τα συναισθήματά του αλλά και να αναλύει τις συμπεριφορές των άλλων απέναντί του, ακούγοντάς το προσεκτικά.

• Μιλάμε θετικά για τη σεξουαλική εμπειρία, ενώ παράλληλα προτρέπουμε το παιδί να περιμένει μέχρι να ωριμάσει, ώστε να μπορεί να κρίνει καλύτερα.

• Μιλάμε στο παιδί μας για τον κίνδυνο του ΑIDS και τη σημασία της σωστής προφύλαξης.

• Τονίζουμε ότι αν προκύψει εγκυμοσύνη, θα συμπαρασταθούμε, αλλά υπογραμμίζουμε ότι αυτό αποτελεί μια σοβαρή υπόθεση που είναι αποκλειστικά δική του ευθύνη και ότι το ίδιο θα υποστεί τις συνέπειες στο σώμα του ή στη ζωή του.

Μην ξεχνάτε:

Η συμπεριφορά του εφήβου και η ποιότητα της σχέσης που θα έχουμε εμείς μαζί του και ο ίδιος με τον εαυτό του είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τα προηγούμενα χρόνια της ανάπτυξής του. Η αγάπη και τα σταθερά όρια, ο σεβασμός και η ευγένεια, καθώς και η επί της ουσίας επικοινωνία είναι τα στοιχεία εκείνα που εφόσον έχουν προηγηθεί θα αποτελέσουν ούριο άνεμο στα χρόνια της εφηβείας.

AΠΟ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΡΑΣΙΔΑΚΗ
Συμβουλευτική ψυχολόγο-σύμβουλο σχέσεων

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία τεύχος 147
Update: Ιανουάριος 2017