Aπό την Κατερίνα Χριστακοπούλου

Στα καλντερίμια της περπάτησαν οι ιππότες του Αγίου Ιωάννη. Από τα παραμυθένια μεσαιωνικά κάστρα με τους στιβαρούς προμαχώνες αντιστάθηκαν συχνά οι κάτοικοι για να την υπερασπιστούν απέναντι στους κατακτητές. Αιώνες τώρα πάνω στη χρυσή άμμο της γράφεται η παράξενη ιστορία της και οι μεγάλοι έρωτες που γεννήθηκαν εκεί γέμισαν τα δειλινά της με εξομολογήσεις και υποσχέσεις. Φέτος πρώτη έζησε την «ιστορική μέρα» των δύο γάμων που πυροδότησαν όσο ποτέ κανένας άλλος γάμος ποικίλα σχόλια και αντιδράσεις. Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου και την Τήλο διάσημη, αλλά οι κάτοικοι κοιτάζουν το τουριστικό μέλλον του νησιού τους με σκεπτικισμό.

Το πιο εύκολο πράγμα στην Τήλο είναι να βρει κανείς το πιο σπάνιο ψάρι σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Το μόλα μόλα ή φεγγαρόψαρο καμαρώνει σαν μουσειακό κομμάτι πάνω στο παραφορτωμένο καϊκι του διασημότερου ψαρά της. Ο μέγας αλιεύς ονομάζεται Μιχάλης και διαλαλεί τραγουδιστά την ψαριά της ημέρας στο λιμάνι των Λιβαδιών. Πλάι στο θαλασσινό θησαυρό που έπεσε στα δίχτυα του έχει αφήσει λίγο χώρο και για τους τόνους, τα μοσχοχτάποδα, τις πορφύρες, τους αστακούς και τις γαρίδες. Σε κοιτάζει διερευνητικά και αφού συμπεράνει ότι είσαι «ανοιχτό» άτομο, πιάνει το κουβεντολόι καταλήγοντας με μια φράση για το μεγάλο ντόρο που ξέσπασε τελευταία στο νησί: «Η Τήλος δεν ονειρεύεται να αλλάξει πρόσωπο».

Dust in the wind
Η πανάρχαια ηφαιστειακή σκόνη ακόμη και σήμερα λούζει το πιο απομονωμένο νησί των Δωδεκανήσων. Αυτόν τον τόπο που φυλάει στα σπλάχνα του ετερόκλητα κομμάτια γης, από τότε που ήταν ενωμένος με την απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας. Ραψωδός ο κυρ-Μιχάλης, εξιστορεί πώς το όραμα μιας χούφτας διορατικών «φυγάδων» της Τήλου αντάμωσε με εκείνο των Λίνδιων της γειτονικής Ρόδου, που με την απαραίτητη δόση τρέλας μετοίκησαν στη Σικελία τον 7ο π.Χ. αιώνα, διαγράφοντας ένα αιώνιο «δέσιμο» με τους Σικελούς. Σου παινεύει το ντόπιο κρασί μαντηλαριά αλλά και τη ρακή, που απογειώνουν την ψυχή όλων πέρα από την πιο ψηλή και απότομη κορυφή του Προφήτη Ηλία. Και επιμένει πως για τους Τηλιακούς ο δρόμος για το μέλλον ξεκινάει εκεί που συναντιέται η μακραίωνη ιστορία τους, το πολύ πολύ με το windsurf και με τον ερωτικό τοπικό «χορό της κούπας», που έρχεται ως απάντηση στο θορυβώδες traffic του γκέι τουρισμού που εισβάλλει δειλά ως προοπτική του νησιού.

Τελετουργική βόλτα
Ενημερώνεσαι ότι στο νησί οι πιο προσοδοφόρες ασχολίες είναι το ψάρεμα και η μελισσοκομία. Απομακρύνεσαι και οι ακτίνες του ήλιου φιλτραρισμένες μέσα από τα φυλλώματα των ήμερων βελανιδιών φωτίζουν γλυκά τα πέτρινα σπίτια των Λιβαδιών και το ασπροβαμμένο καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, ενώ τα μάτια σου ακολουθούν τον παραλιακό δρόμο που φτάνει ως το μεσαιωνικό λιμανάκι του Αγίου Στεφάνου, εκεί όπου ξεπροβάλλει ο φάρος. Η πρώτη βόλτα στο νησί είναι τελετουργική, καθώς ο αέρας που κυκλώνει κάθε βήμα σου είναι ανάκατος από τα ξακουστά εξωτικά αρώματα της Τήλου, από τα μπαχάρια και τα βότανα. Στις βιτρίνες πολύτιμα αραχνοϋφαντα υφάσματα, ψαγμένα καλοκαιρινά κοσμήματα με πέρλες και κοχύλια, πολύχρωμα παρεό, όλα φτιαγμένα με το χέρι και με τη φαντασία. Λίγες πόρτες πιο κάτω ένα ζευγάρι Σκοτσέζοι που ήρθαν εδώ πριν από χρόνια για διακοπές και ξέμειναν γιατί ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλο και τώρα πουλάνε χειροποίητα σαπούνια με αρωματικά βότανα. Απέναντι ταμπέλες με «rooms to let», ταβέρνες, μπαράκια, το αστυνομικό τμήμα και το λιμεναρχείο σε ένα αναπαλαιωμένο κτίριο που η αρχιτεκτονική του θυμίζει την ιταλική κυριαρχία και τους ιππότες του Αγίου Ιωάννη, όμως όχι σαν μεσαιωνικό απολίθωμα, αλλά σαν ζωντανή συνέχεια της Ιστορίας.

Το καφενείο «Το παλιό πάθος του Ηλία» αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο. Αν δεν πιεις καφέ στο πιο παλιό καφενείο που άνοιξε στην Τήλο, δεν έχεις δει τίποτα. Εκεί η ψυχή του νησιού συντονίζεται με το τάβλι, τη ρακή, με τα «συρτά» και τις «κρητικές σούστες» που παίζει το ραδιόφωνο. Αφουγκράζεσαι και τα ποικίλα σχόλια για την τελευταία «προκλητική εξέλιξη» του νησιού τους και διαπιστώνεις πως για αυτούς τους αγέρωχους θαλασσόλυκους 533 κάτοικοι όλοι κι όλοι δεν έχει σημασία το χρήμα, «αλλά η ηχώ που έρχεται πίσω σου», όπως αποφθεγματίζει ο Μανόλης, το «σούπερ καμάκι» του νησιού!

Περηφάνια και προκατάληψη
«Οι κάτοικοι της Τήλου έχουν τη δική τους περηφάνια και προκατάληψη», σου λέει. Αναφέρεται και στην Ήριννα, την αρχαία ποιήτρια του νησιού που στα ποιήματά της εγκωμίαζε την ομορφιά της φίλης της. «Γι αυτό πολλοί τη συγκρίνουν με τη Σαπφώ. Αλλά μέχρι εκεί». Με τα λόγια του συμφωνούν όλοι. Κι επειδή ο ντόπιος είναι πάντα το καλύτερο τουριστικό γραφείο, η έξοδος από το καφενείο συνοδεύεται από τις απαραίτητες πληροφορίες για τις παραλίες, τα μονοπάτια και τις χαράδρες, αλλά και για τα τοπικά spa, όπου θα σου κάνουν βοτανοθεραπεία και ανατολίτικο μασάζ με αιθέρια έλαια στο ημίφως αναμμένων κεριών.

Θα κάνεις τζόκινγκ ανάμεσα στις αμυγδαλιές και βουτιές στα καθαρά νερά. Θα περπατήσεις ανέμελος στη χρυσή άμμο στις παραλίες της Πλάκας παρέα με τη φώκια μονάχους μονάχους, που πλατσουρίζει στην παραλία-σταρ της Ερίστου με τα δέντρα και τα βότσαλα. Θα επισκεφτείς το ψαρολίμανο του Αγίου Αντωνίου και με τα καϊκάκια της εκδρομής θα σαλπάρεις για άλλες παραλίες, της Σκάφης, του Αγίου Σέργιου, του Θεολόγου.

Εκεί κάθε χρόνο η 25η Ιουλίου χρωματίζεται από την αναβίωση ενός εθίμου που οι ρίζες του χάνονται στο χρόνο Αρχίζει το τριήμερο πανηγύρι στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα και επιστρέφουν στο νησί όλοι οι ξενιτεμένοι κάτοικοι, για να γλεντήσουν κάτω από τα πλατάνια και να χορέψουν τον «αποστολίτικο» χορό με βιολιά, κιθάρες και σαντούρια.

Πανηγύρι γίνεται και τον Δεκαπενταύγουστο στο Μικρό Χωριό, όπου κερνάνε ρεβίθια και κρασί. Στην Ντήλο η Τήλος στην ντόπια προφορά σε συμβουλεύουν οι κάτοικοι ότι μπορεί ακόμη και να ερωτευτείς και να σε ξαναφέρει στο νησί το «ντέρτι» σου. Γι αυτό, εκμεταλλεύσου το έθιμο του χορού της κούπας, που χορεύεται σε όλα τα πανηγύρια. Ζύγωσε αυτόν που θα σου «γυαλίσει» όταν χορεύει πρώτος και κάνει τις φιγούρες του και ρίξε τον οβολό σου στην κούπα που κρατάει. Η χάρη του αγίου θα σ' την κάνει τη χάρη! Ο άντρας που σε ενδιαφέρει θα το πιάσει το νόημα. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, τα χρήματα συγκεντρώνονται για τη συντήρηση των εκκλησιών.

Απολαμβάνοντας την περιπέτεια
Παίρνοντας το παλιό μονοπάτι από τα Λιβάδια και ανεβαίνοντας προς την κορυφή του Προφήτη Ηλία, το τοπίο μοιάζει με ένα μπαλκόνι που η φύση έχτισε με θέα το πέλαγος, από όπου ξεπροβάλλουν η Νίσυρος, η Χάλκη και τα βουνά της Τουρκίας. Κατηφορίζοντας, στα ριζά του λόφου και σε ένα μεγάλο κάμπο που φτάνει μέχρι τον κόλπο της Ερίστου, απλώνεται η πρωτεύουσα, το Μεγάλο Χωριό. Χτισμένη γύρω από την εκκλησία του Ταξιάρχη και κάτω από τα ερείπια του παλαιού χωριού που σιγά σιγά εγκαταλείφθηκε για το φόβο των πειρατών. Δύο χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα στέκεσαι στην αποκαλυπτική έκσταση του σπηλαίου Χαρκαδιό. Εκεί το 1971 οι σκαπάνες των παλαιοντολόγων Νικόλαου Συμεωνίδη και Γεώργιου Θεοδώρου σκόνταψαν πάνω σε νεκροταφείο ελεφάντων! Βρέθηκαν 12.000 οστά από νάνους ελέφαντες που χρονολογούνται από το 7.000 π.Χ. Προς τιμήν της Τήλου έδωσαν στους προϊστορικούς ελέφαντες το όνομα «Εlephas tiliensis». Αυτοί είναι οι τελευταίοι ελέφαντες που έζησαν στην Ευρώπη και ήρθαν εδώ όταν το νησί χωρίστηκε από τη Μ. Ασία τα ευρήματα βρίσκονται στο μουσείο του νησιού και το Παλαιοντολογικό Μουσείο της Πανεπιστημιούπολης Αθηνών.

Ανηφορίζεις την πλαγιά δυτικά της πρωτεύουσας κι εκεί που νομίζεις ότι λίγο ακόμα και θα καταλήξεις σε γκρεμό ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σου το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, κρεμασμένο στους βράχους και αθέατο από τη θάλασσα. Στην είσοδό του ένα θεόρατο κυπαρίσσι, που μοιάζει σαν να το φύτεψε εκεί ο πολιούχος άγιος για να επιτηρεί το μοναστήρι. Είναι κτίσμα του 1470 με πύργο και κελιά-ξενώνες, ενώ εντυπωσιακή είναι η αγιογραφία με την επιβλητική μορφή του ιδρυτή Ιωνά, που κρατάει το μοναστήρι στο χέρι.

Στο Κάστρο, πάνω στην αρχαία ακρόπολη με το ιερό που ήταν αφιερωμένο στον Πύθιο Απόλλωνα και στην Πολιάδα Αθηνά, η μεταβυζαντινή μισοερειπωμένη Εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ, χτισμένη στα ερείπια του ναού, μοιάζει περισσότερο με γκαλερί τέχνης με τις υπέροχες αν και φθαρμένες τοιχογραφίες της του 16ου αιώνα.

Τrendy επιλογές
Ηλιοβασίλεμα και κάνεις ένα πέρασμα από το «Εν πλω», το πιο μποέμ στέκι του νησιού. Αφοπλίζεσαι από ένα κερασμένο ποτήρι Cabernet Sauvignon, ενώ έρχεται καπάκι και η αντεπίθεση του ντόπιου κρασιού μαντηλαριά. Η αναφορά και μόνο της λέξης «sauvignon» φέρνει στο μυαλό τη Γαλλία και σου λένε ότι τα γαλλικά αμπέλια προκόψανε και στο νησί τους. Είναι αδύνατο να αρνηθείς. Θα πιεις μαζί τους το πρώτο ποτήρι, για να σε ακούσουν να τους λες ότι είναι ισάξιο με το γαλλικό μπορντό, και το δεύτερο, για να σε κάνουν για πάντα φίλο του νησιού. Κολλάς με το γεμιστό κατσίκι με μπαχαρικά και ρύζι, αλλά και με τα «μελεκούνια», τα γλυκά αμυγδαλωτά και τους λουκουμάδες. Μόλις το ρολόι χτυπήσει μεσάνυχτα, η καλύτερη διεύθυνση για κλάμπινγκ είναι το «Ιno» και το μπαράκι στο Μικρό Χωριό. Η αυγή βρίσκει ξένους και ντόπιους ξάγρυπνους στην παραλία.