Η ανάγκη της εύκολης και ασφαλούς πρόσβασης από το ένα επίπεδο μιας κατοικίας σε ένα άλλο καλύπτεται απόλυτα με μια έτοιμη ή μια χτιστή σκάλα. Οι σωστοί υπολογισμοί και η προσεκτική μελέτη που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, σε συνδυασμό με τις ανάλογες τεχνικές και τα συστήματα που θα εφαρμοστούν, εξασφαλίζουν τη λειτουργικότητα της κατασκευής.
Η σκάλα μπορεί να είναι ευθύγραμμη, γωνιακή, ελικοειδής, κυκλική κτλ. Η επιλογή της υπαγορεύεται από τη θέση όπου θα τοποθετηθεί και το χώρο που θα διατεθεί για το συγκεκριμένο σκοπό. Η μεγάλη ποικιλία των επιμέρους στοιχείων, όπως είναι οι χειρολαβές, τα στηρίγματα, η κουπαστή και ο φωτισμός, συνεισφέρει σημαντικά στην αισθητική διαμόρφωσή της που αποτελεί και τον κύριο στόχο του ιδιοκτήτη.
Τα υλικά που θα επιλεγούν για την κατασκευή μιας χτιστής σκάλας, είναι μπετόν για το σκελετό και επένδυση από μάρμαρο, γρανίτη, πλακάκι, μοκέτα κ.ά. Για τις έτοιμες σκάλες, οι εταιρείες που ειδικεύονται στην κατασκευή τους, προσφέρουν στους ενδιαφερόμενους τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ πολλών υλικών, ακόμη και με πάτημα από κρύσταλλο ή μάρμαρο.
Σε κατοικίες όπου πιθανόν κυκλοφορούν άτομα με ειδικές ανάγκες και ηλικιωμένοι, καλό είναι να προβλέπονται εναλλακτικοί τρόποι κατακόρυφης μετακίνησης (που διαθέτουν συνήθως και οι εταιρείες), όπως πολυθρόνες-αναβατήρες κτλ.
Η θέση της σκάλας
Η θέση της σκάλας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που πρέπει να μελετηθούν πριν από την τελική επιλογή της. Στη φάση του σχεδιασμού πρέπει ο μελετητής να γνωρίζει την ακριβή θέση και έκταση της επιφάνειας που μπορεί να χρησιμοποιήσει για την τοποθέτηση της σκάλας ώστε να αποφευχθούν λύσεις που θα δεσμεύουν περισσότερο χώρο από αυτόν που διατίθεται. Οι συνθήκες φωτισμού είναι καλό να είναι ομοιόμορφες σε όλο το μήκος της σκάλας, ενώ η πορεία της πρέπει να διατηρείται απρόσκοπτη και να μη διακόπτεται από πόρτες (που πιθανώς χρησιμεύουν για αποθήκη κτλ.).
Διαστάσεις
Οι μέγιστες και οι ελάχιστες διαστάσεις μιας σκάλας υπαγορεύο-νται από τους αντίστοιχους κανονισμούς. Το πλάτος ορίζεται από το φόρτο της, την άνεση των χρηστών και την ανάγκη για χειρολισθήρα. Η δυναμικότητα της σκάλας εκφράζεται σε αριθμό ατόμων ανά λεπτό και ανά μέτρο. Οι διαστάσεις του ύψους και του πατήματος πρέπει να διατηρούνται σταθερές σε όλο το μήκος της σκάλας (η μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση είναι 5 χιλ.).
Γενικά συνιστάται να σχεδιάζονται οι σκάλες για δεξιόστροφη ανάβαση ώστε κατά την κάθοδο ο χειρολισθήρας της εξωτερικής πλευράς να είναι στα δεξιά και η κίνηση να γίνεται με ασφάλεια. Τα πλατύσκαλα είναι απαραίτητα σε σκάλες μεγάλου μήκους. Μερικές φορές χρησιμοποιούνται στα σημεία αλλαγής διεύθυνσης σε ευθύγραμμες σκάλες. Αν οι διαδοχικοί όροφοι έχουν υψομετρική διαφορά μεγαλύτερη από 2,75 μ., συνιστάται ο σχηματισμός ενός τουλάχιστον πλατύσκαλου. Ο ελληνικός ΓΟΚ ορίζει ως μέγιστη διαφορά στάθμης μεταξύ διαδοχικών πλατύσκαλων τα 3,6 εκ. Το μήκος του πλατύσκαλου ορίζεται ως το άθροισμα του μήκους βηματισμού και του πατήματος της βαθμίδας.
Βοηθητικές σκάλες
Οι βοηθητικές σκάλες, αυτές δηλαδή που οδηγούν στη σοφίτα, μπορεί να είναι αναδιπλούμενες, που απαρτίζονται από τμήματα που διπλώνουν στο καπάκι του ανοίγματος, σωληνωτές με πλευρική κουπαστή και πατήματα από αλουμίνιο, ξύλινες ή αλουμινίου συρταρωτές, πτυσσόμενες τύπου ψαλιδιού από αλουμίνιο υψηλής αντοχής ή πτυσσόμενες τύπου ψαλιδιού για κάθετη τοποθέτηση στον τοίχο. Σπειροειδείς ονομάζονται οι σκάλες που μπορεί να αναπτυχθούν σε πλήρη κύκλο (έχουν συνήθως από 12-20 βαθμίδες).
—Το σχήμα της κάτοψης μιας σκάλας επηρεάζει τη γενικότερη αισθητική ενός χώρου. Οι ημικυκλικές σκάλες χαρίζουν μια πιο ελεύθερη αίσθηση, ενώ οι ευθύγραμμες χαρακτηρίζονται για το πιο «αυστηρό» τους ύφος.
—Το υλικό που θα επιλεγεί για την κατασκευή των σκαλοπατιών θα πρέπει να είναι αντιολισθηρό και ανθεκτικό. Το ξύλο προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα -ελαστικότητα στο πάτωμα, ασφάλεια και αντοχή στο βάρος- ενώ εξαιρετική αντοχή παρουσιάζουν τα σκαλοπάτια που επενδύονται με μαρμάρινες πλάκες ή κεραμικά πλακίδια.
—Ολοι οι διακοσμητές συμφωνούν ότι η εσωτερική σκάλα -όταν υπάρχει η δυνατότητα χώρου- είναι ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό στοιχείο του σπιτιού. Οι περισσότεροι από αυτούς, ωστόσο, συνιστούν να αποφεύγονται οι πολύπλοκες λύσεις και να προτιμάται ένας απλός και λειτουργικός σχεδιασμός, ώστε να μη δυσκολεύεται η καθημερινότητα των ενοίκων.
