Προβλήματα, γκρίνια, επιθέσεις, αμφισβήτηση και πολλές υποψίες έχει γεννήσει ο τρόπος απονομής των Κρατικών Βραβείων Κινηματογράφου. Μήπως ήρθε η ώρα να τον αλλάξουμε;
Από το 1997 τα ετήσια Κρατικά Βραβεία Κινηματογράφου απονέμονται από μια 50μελή επιτροπή. Η ψηφοφορία είναι μυστική, διεξάγεται πριν από την έναρξη του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ η κάλπη ανοίγει λίγες ώρες πριν τη λήξη του.
Το σύστημα αυτό αντικατέστησε έναν «παλαιοκομματικό» τρόπο πολλαπλών παζαρεμάτων που ίσχυε μέχρι το 1996. Τότε, όλοι πίστεψαν ότι θα λυθούν τα προβλήματα της απονομής των βραβείων. Η αλήθεια είναι ότι λύθηκαν. Αλήθεια είναι επίσης, ότι καινούργια προβλήματα δημιουργήθηκαν και, αυτή τη φορά, ζητούν οριστική λύση.
Τα πέντε σημεία που καίνε
Πρώτον: Διαγωνιζόμενες δεν είναι όλες οι ελληνικές ταινίες της χρονιάς, αλλά ΜΟΝΟ αυτές που έχουν παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Γιατί; Για να ενισχυθεί, λέει. «η γιορτή του ελληνικού σινεμά». Και για να ενισχυθεί περισσότερο, το Υπουργείο επιχορηγεί με 10.000 ευρώ όσες ταινίες κάνουν πρεμιέρα στη συμπρωτεύουσα. Δηλαδή η Πολίτικη Κουζίνα, το Οξυγόνο, οι Γενναίοι της Σαμοθράκης, το Σπιρτόκουτο και Η Λίζα και Όλοι οι Άλλοι ΔΕΝ θα πάρουν φέτος αυτήν την επιχορήγηση. Θα τιμωρηθούν δηλαδή, επειδή θεώρησαν ότι ήταν καλύτερο να βγουν στις αίθουσες πριν από το Φεστιβάλ.
Δεύτερον: Οι ταινίες που δεν θα πάνε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και θα βγουν στις αίθουσες μέχρι το τέλος του 2003 θα διαγωνιστούν του χρόνου. Παράλογο; Όχι, διότι ζητούμενο δεν είναι η επιβράβευση των καλύτερων ταινιών ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ, αλλά των ταινιών που διαγωνίζονται -στο κατά τα άλλα μη διαγωνιστικού χαρακτήρα- Πανόραμα του Ελληνικού Σινεμά της Θεσσαλονίκης.
Τρίτον: Τα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που θέλουν να είναι υποψήφια θα πρέπει να έχουν προβληθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης το Μάρτιο. Αλλά εκτός συναγωνισμού. Οι βραβευμένες ταινίες, δηλαδή, αποκλείονται; Ναι, όπως αποκλείονται και όσες δεν βραβεύτηκαν αλλά ήταν διαγωνιζόμενες. Πώς να το κάνουμε, άλλου είδους βραβεία (χρηματικά πάντως) δίνει η πενταμελής κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ το Μάρτιο κι άλλου είδους βραβεία (και πάλι χρηματικά, όμως) δίνει η 50μελής επιτροπή το Νοέμβριο. Το χάος!
Τέταρτον: Οι μικρού μήκους ταινίες του θα πρέπει να έχουν προβληθεί στο επίσημο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Δράμας το Σεπτέμβριο. Με μια φετινή ρύθμιση, όμως, οι διαγωνιζόμενες ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ δεν μπήκαν στο επίσημο τμήμα του Φεστιβάλ. Γιατί; Διότι, λέει, «μαζεύονται πολλές μικρού μήκους και η επιτροπή δεν αντέχει να τις βλέπει όλες». Για την ιστορία, πάντως, θα ήθελα να αναφέρω ότι στο παρελθόν η Δράμα έκανε αφιέρωμα στις σπουδαστικές ταινίες διασήμων, σήμερα, δημιουργών. Ε, ας γίνουν πρώτα διάσημοι και μετά παίρνουν το Κρατικό Βραβείο μικρού μήκους!
Πέμπτον: Ποία είναι τα πενήντα μέλη της επιτροπής; Τριάντα πέντε εκλέγονται από τα σωματεία (σκηνοθετών, τεχνικών, αιθουσαρχών, κριτικών, κ.λ.π.) και δέκα διορίζονται. Υπάρχουν πέντε μόνιμες θέσεις : ο Σύμβουλος Κινηματογραφίας, ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο Διευθυντής και Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ Δράμας κι ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης. Προβολές κεκλεισμένων των θυρών και μυστική ψηφοφορία εξασφαλίζουν το αδιάβλητο.
Γιατί όμως, η επιτροπή έχει 50 μέλη; Γιατί τα 10 διορίζονται από τον υπουργό και τα 5 είναι μόνιμα; Γιατί κάποια μέλη «ανακυκλώνονται» κάθε δεύτερο χρόνό και κάποια άλλα παραμένουν (μυστηριωδώς;) σχεδόν μόνιμα; Κι εδώ τα κενά είναι αρκετά και οι απορίες μπορούν να γίνουν (κι έχουν γίνει κατά καιρούς) υποψίες.
Φτάνουμε, λοιπόν, στο ψητό...
Ο συγκεκριμένος τρόπος λειτούργησε θετικά, αφού αντικατέστησε ένα δυσκίνητο και διαβλητό σύστημα. Κατά την εφαρμογή του, όμως, έδειξε τις αδυναμίες του. Κι αφού ο υπάρχων νόμος δίνει τη δυνατότητα τροποποίησης της διαδικασίας απονομής των Κρατικών Βραβείων, ήρθε η ώρα να το τολμήσουμε. Κάποιες ιδέες εκφράστηκαν ήδη, οι αντιδράσεις όμως είναι πολλές και πάντα καλύπτονται πίσω από αστείες δικαιολογίες.
Όσοι θέλουν, λοιπόν, να υπερασπιστούν τα μικροσυμφέροντα τους ας το πουν ανοιχτά, διότι η μόνη λογική και διαρκής λύση είναι η ίδρυση μιας μόνιμης μεγάλης και ανοιχτής επιτροπής. Ας την πούμε Ακαδημία Ελληνικού Κινηματογράφου.
Για να λειτουργήσει σωστά το σύστημα, επιπλέον, θα πρέπει:
1) Να γίνουν μέλη όσοι επαγγελματίες έχουν να επιδείξουν μακροχρόνιο κινηματογραφικό έργο. Αυτοί που κάνουν κινηματογράφο, με λίγα λόγια. Όχι όσοι συνδικαλίζονται «περί τον κινηματογράφο». Σκληρό, αλλά δίκαιο.
2) Να δοθεί όνομα στο βραβείο. Πως οι Γάλλοι έχουν τα Σεζάρ, οι Ιταλοί τα Ντονατέλο και οι Ισπανοί τα Γκόγια; Ε, ας βρούμε κι εμείς ένα όνομα κύρους και ας φτιάξουμε, επιτέλους κι ένα όμορφο αγαλματάκι.
3) Όλες να έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις. Απλά πράγματα. Όχι δύο μέτρα και δύο σταθμά! Το μόνο που θα απαιτείται θα είναι να έχουν κάνει μια (τουλάχιστον) δημόσια και με εισιτήριο προβολή στο εμπορικό κύκλωμα ή σε κάποιο φεστιβάλ από την 1η Ιανουαρίου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Και η υποβολή να γίνεται αυτοδικαίως.
4) Η ψηφοφορία να διεξάγεται σε δύο γύρους. Όλα τα μέλη ψηφίζουν ελεύθερα και μυστικά. Στην αρχή να βγαίνουν υποψηφιότητες( όπως σε όλα τα σοβαρά βραβεία του κόσμου) και μετά ας γίνει η κάλπη στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ή όπου άλλου αποφασιστεί.
Τις λεπτομέρειες ας τις συζητήσουν τα σωματεία και το Υπουργείο. Είναι δύσκολο; Απόφαση και τόλμη χρειάζεται μόνο. Τώρα, θα μου πείτε , ποιος την έχασε την τόλμη για να την βρει το ελληνικό σινεμά; Ε, τότε είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
Ορέστης Ανδρεαδάκης
