Ακόμα και σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά το ξεκίνημα της καριέρας του με το «Πέρα από τον Παράδεισο», ένα από τα διαχρονικά εμβλήματα του ανεξάρτητου Αμερικανικού σινεμά, η περίπτωσή του στέκει ως αξιοπερίεργο. Χωρίς να τον έχει ποτέ απασχολήσει η εισπρακτική καριέρα των ταινιών του, αναζητώντας σταθερά την οικονομική στήριξή του από Ευρωπαίους παραγωγούς, ο Τζάρμους αποτελεί έναν από τους ελάχιστους πλέον δημιουργούς ο οποίος όχι μόνο διατηρεί απόλυτο καλλιτεχνικό έλεγχο στις ταινίες του, αλλά και ένα σταθερό κορμό θαυμαστών.

Χωνευτήρι ανθρώπινων συμπεριφορών, ετερόκλητων πολιτισμικών στοιχείων, διευρυμένων αναφορών, η φιλμογραφία του παραμένει από την άλλη σταθερά ένα ασταμάτητο επισκεπτήριο διαθέσεων, ιδεών και εντυπώσεων πέρα από γεωγραφικά σύνορα και τοπικιστικούς περιορισμούς.

Οι ήρωές της μοιάζουν με αθεράπευτους περιηγητές, φιγούρες από τις πιο αθέατες γωνιές Αμερικανικής πραγματικότητας, φαντάσματα της ποπ κουλτούρας. Οι ταινίες που την απαρτίζουν αλλάζουν διαρκώς κινηματογραφικά είδη, επιχειρώντας να τα μεταχειριστούν με τον πιο ιδιοσυγκρασιακό τρόπο.

Σκηνή από το «Ghost Dog: Ο Τρόπος του Σαμουράι»

Ο «Νεκρός» (2995) ήταν ένα μυστικιστικό γουέστερν με το φάντασμα του ποιητή Γουίλιαμ Μπλέικ να στοιχειώνει τα βήματά του. Το «Mystery Train» (1989), μια σπονδυλωτή ταινία δρόμου που κυνηγούσε λαϊκές μυθολογίες στην επαρχία της Αμερικής. Το «Ghost Dog: Ο Τρόπος του Σαμουράι» (1999) αντλούσε από την ανατολίτικη ζεν φιλοσοφία για μια αστική γκανγκστερική περιπέτεια. Τα «Τσακισμένα Λουλούδια» (2005) αποτελούσαν ένα γλυκόπικρο αμάλγαμα ταινίας δρόμου, χαμηλόφωνης κωμωδίας και υπαρξιακού δράματος.

Λίγο πριν ο Τζιμ Τζάρμους επιστρέψει στις αίθουσες με την καινούργια του ταινία, ένα βαμπιρικό δράμα με τίτλο «Only Lovers Left Alive», και μόλις ελάχιστες μέρες αφότου γιόρτασε τα εξηκοστά του γενέθλια, το www.cinemag.gr δημοσιεύει την παρακάτω συνέντευξη. Ως ελάχιστο φόρο τιμής σε έναν δημιουργό τον οποίο εκτιμά απεριόριστα.

Τα πρώτα οκτώ λεπτά από την ταινία «Ο Νεκρός»

Από ποια ηλικία θυμάστε τον εαυτό σας να βλέπει σινεμά;

Μεγάλωσα στο Οχάιο και αρκετά από τα Σαββατιάτικα απογεύματα των παιδικών μου χρόνων, εκείνα τέλος πάντων όπου η μητέρα μου ήθελε να με ξεφορτωθεί για λίγες ώρες, τα περνούσα σε μια αίθουσα της πόλης που πρόβαλλε δυο και τρεις ταινίες μαζί, με ιδιαίτερη έμφαση σε φιλμ τεράτων και επιστημονικής φαντασίας. Πρέπει να είχα πετύχει πάμπολλες φορές το «Τέρας της Μαύρης Λίμνης», το «The Blob» και άλλα τέτοια φιλμ τα οποία έβλεπα με μεγάλη ευχαρίστηση.

Όταν κάποια στιγμή ενηλικιώθηκα και άρχισα να βλέπω περισσότερο και πιο διαφορετικό σινεμά διαπίστωσα, φυσικά, πως δεν έχουν όλες οι ταινίες τέρατα για πρωταγωνιστές, κάτι που μου άνοιξε οπωσδήποτε πολλούς δρόμους. (γελάει) Αργότερα, όταν μετακόμισα για κάμποσο καιρό στο Παρίσι, άρχισα να επισκέπτομαι σχεδόν καθημερινά την Ταινιοθήκη και είχα την ευκαιρία να δω κινηματογράφο από ολόκληρο τον κόσμο. Εκεί απέκτησα τις περισσότερες εμπειρίες μου. Εκεί αγάπησα τον Καρλ Ντράγιερ, τον Ρομπέρ Μπρεσόν.

Σκηνή από το «Στην Παγίδα του Νόμου»

Από την πρώτη σας σκηνοθετική απόπειρα μέχρι σήμερα μοιάζει να μην σας απασχόλησε ποτέ το άγχος του να προσεγγίσετε ένα ευρύτερο κοινό, ή να κάνετε μεγαλύτερο αριθμό εισιτήριων.

Δεν μου αρέσει να εμβαθύνω ιδιαίτερα στον εαυτό μου, γνωρίζω, όμως, καλά ότι από την πρώτη στιγμή που απέκτησα κάποιο ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο ή τη μουσική, τα πράγματα που με έλκυαν πιο πολύ δεν ήταν εκείνα που ανήκαν στο κυρίως ρεύμα, αλλά αυτά που προέρχονταν από πιο αφανείς πλευρές. Μια τέτοια τάση ήταν, μάλλον, λογικό να επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο κάνω ταινίες. Τυχαίνει εδώ και μερικά χρόνια να βρίσκω σχετικά εύκολα χρηματοδότηση για κάθε νέο μου σχέδιο, χωρίς να έχει χρειαστεί να θυσιάσω ποτέ τον έλεγχο στην δουλειά μου. Το να μπορείς να πραγματοποιήσεις την ταινία όπως την έχεις φανταστεί και όπως την επιθυμείς έχει γίνει κάτι πολύ δύσκολο, γι’ αυτό και θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό.

Για ποιο λόγο;

Γιατί όταν δεν έχεις την πίεση του να χρειάζεται να αποζητάς την απήχηση μιας συγκεκριμένης αγοράς, ή να πρέπει να ικανοποιήσεις τις προσδοκίες συγκεκριμένων ανθρώπων, απομένεις με τον σκοπό για τον οποίο ξεκίνησες να κάνεις αυτή τη δουλειά: να προσπαθήσεις να εκφράσεις και να περάσεις κάτι το οποίο αποτελεί κομμάτι του εαυτού σου. Να μοιράζεσαι ένα τέτοιο κομμάτι με την μεγαλύτερη ειλικρίνεια.

Σκηνή από το «Πέρα από τον Παράδεισο»

Όλες σχεδόν οι δημιουργίες σας, ακόμη και οι φαινομενικά πιο σοβαρές, διακρίνονται για την αίσθηση του χιούμορ που τις διατρέχει...

Υπάρχει ένα γνωμικό του Όσκαρ Ουάιλντ το οποίο ανέκαθεν ακολουθούσα σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. «Η ζωή παραείναι σημαντική για να την παίρνει κανείς στα σοβαρά» λέει.

Είστε από τους λίγους σκηνοθέτες που δίνουν την εντύπωση ότι γράφουν ρόλους έχοντας διαρκώς συγκεκριμένους ηθοποιούς στο μυαλό.

Συλλαμβάνω κάθε μου ταινία έχοντας από την αρχή τους ήρωες και τους ηθοποιούς στο μυαλό μου, όχι την πλοκή. Η πλοκή δεν μου φαίνεται τόσο σημαντική. Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι πάντα οι χαρακτήρες. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη σκηνοθεσία δούλευα πάντοτε με φίλους και αυτό είναι κάτι το οποίο επιδιώκω σταθερά. Επιλέγω να δουλεύω με ηθοποιούς τους οποίους γνωρίζω προσωπικά, γιατί έτσι χρησιμοποιώ κάποιες λεπτομέρειες ή πράγματα του εαυτού τους στο να διαμορφώσω ακόμη πιο εύκολα έναν χαρακτήρα.

Σκηνή από τα «Τσακισμένα Λουλούδια»

Κάπως έτσι δούλεψα, ας πούμε, με το Μπιλ Μάρεϊ στα «Τσακισμένα Λουλούδια». Ήθελα να δημιουργήσω τις συνθήκες για ένα Μάρεϊ διαφορετικό απ’ ότι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε, έναν χαρακτήρα ο οποίος θα του έδινε την ευκαιρία να αναδείξει κάποιες από τις πιο κρυφές πτυχές του ερμηνευτικού ταλέντου του. Μακριά από την αστεία και ειρωνική πλευρά που συναντάμε στους περισσότερους ρόλους του. Κάτι εσωτερικό και πιο μελαγχολικό. Τον γνώριζα στο μεταξύ από παλιά, είχαμε συνεργαστεί μάλιστα μαζί σε ένα σκετς του «Καφές και Τσιγάρα» και είχα αποφασίσει ότι τον ήθελα για τον ρόλο του μεσήλικα εργένη της ταινίας από την πρώτη στιγμή που μου ήρθε η ιδέα για το σενάριο. Πιστεύω ότι έκανε μια πανέμορφη δουλειά.

Έχετε δηλώσει ότι δεν σας αρέσει να ξαναβλέπετε τις ταινίες σας αφότου τις έχετε ολοκληρώσει.

Είναι αλήθεια, το αποφεύγω όσο μπορώ και η παρακολούθησή τους με κάνει να αισθάνομαι και λίγο άβολα. Από τη στιγμή που έχεις δουλέψει ένα φιλμ, έχεις περάσει ατέλειωτες ώρες μαζί του και κάποια στιγμή το στέλνεις έξω στον κόσμο, δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο που μπορείς να μάθεις βλέποντάς το ξανά. Έχεις ξεμπερδέψει μαζί του.

Μια από τις βασικότερες έννοιες σε αρκετές ταινίες σας είναι η σημασία του τυχαίου στη ζωή. Αναρωτιέμαι αν σας βρίσκει σύμφωνο μια τέτοια ιδέα.

Ασφαλώς, είμαι μάλιστα της πεποίθησης ότι τα πιο όμορφα και ουσιαστικά πράγματα σε αυτή τη ζωή δεν είναι αποτέλεσμα λογικής ή σχεδίου, αλλά απόρροια σύμπτωσης, μιας αίσθησης του αναπάντεχου και του απρόσμενου. Τα πράγματα δεν συμβαίνουν βάσει ενός ρασιοναλιστικού τρόπου. Συμβαίνουν βάσει τυχαίων συγκυριών. Υπάρχει μια θεωρία που ακολουθώ σε σχέση με τις ταινίες μου, μια δική μου θεωρία του χάους όπως θα μπορούσα να την αποκαλέσω: μου αρέσει να φτιάχνω σκηνές στις οποίες δεν έχεις την απολύτως παραμικρή ιδέα του τι πρόκειται να τις ακολουθήσει, τι μπορεί να συμβεί αμέσως μετά. Αν γνωρίζεις τι πρόκειται να γίνει, τότε πού βρίσκεται το ενδιαφέρον; Κάτι τέτοιο είναι που κάνει συναρπαστική και την ίδια τη ζωή.