Στην έκθεση και την έκδοση που την συνοδεύει, παρουσιάζονται συνολικά 44 "Τ(ρ)όποι Λατρείας" στο λεκανοπέδιο της Αττικής.

Ο φωτογράφος καταγράφει ένα αόρατο δίκτυο στο σώμα της πόλης: υπόγεια και ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, πολυκατοικίες και γκαράζ, γήπεδα και υπαίθριοι, δημόσιοι χώροι, πλατείες και αυλές, πρόχειρα καταλύματα, ιδιοκατασκευές σε προσωρινές αλλά και μόνιμες διευθύνσεις, ομάδες Βουδιστών, Μουσουλμάνων, Ινδουιστών, Σπιριτσουαλιστών και Χριστιανών διαφόρων δογμάτων και πολλαπλών εθνικών προελεύσεων (Αιθίοπες, Αφγανοί, Αιγύπτιοι, Πακιστανοί, Νιγηριανοί, Σενεγαλέζοι, Φιλιππινέζοι, Ινδονήσιοι, Ιρακινοί κ.α.).

Πρόκειται για ένα "έργο εν προόδω", το οποίο ξεκίνησε το 2012, με τη συνεργασία των ίδιων των ανθρώπων που συγκροτούν αυτές τις κοινότητες και με απόλυτο σεβασμό στην ταυτότητά τους.

Το ιδιαίτερο αυτό ανθρωπολογικό υλικό, με τις εύγλωττες κοινωνικές, πολιτικές αλλά και αισθητικές προεκτάσεις του, είναι πρωτότυπο αλλά και συνεργατικό, με την έννοια των πολλαπλών σχέσεων που αναζητήθηκαν και καλλιεργήθηκαν για την φωτογραφική καταγραφή του. Το έργο αυτό δεν περιορίζεται στην προβληματική της άφιξης, της απαραίτητης επιβίωσης, ή της "προώθησης" των ξένων (μεταναστών και προσφύγων), αλλά την προεκτείνει ριζοσπαστικά, επιχειρώντας στην περιοχή ενός πρωταρχικού βιώματος, το οποίο παραμένει αόρατο, συνδέοντας ανθρώπους διαφορετικών καταγωγών και αναφορών, όταν αυτοί αναγκάζονται να μετατρέψουν τα ελάχιστα και επισφαλή που βρίσκουν και συλλέγουν, σε τόπους και τρόπους λατρείας.

Ο μουσικός Μιχάλης Καλκάνης, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση του Βρεττού, κατέγραψε ηχητικά ένα ενδεικτικό τμήμα όσων μαρτυρεί η κάμερα του φωτογράφου και στη συνέχεια, επεξεργάστηκε μουσικά το υλικό, ώστε αυτό να παρουσιαστεί στην έκθεση σε ειδικά διαμορφωμένες ηχητικές εγκαταστάσεις.

ΕΚΔΟΣΗ
Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσση έκδοση (ελληνικά/αγγλικά), 384 σελίδων, η οποία επιχειρήθηκε να μην είναι ένας συμβατικός κατάλογος που την αναπαράγει οργανικά, αλλά να σχολιάζει την ίδια τη διαδικασία προσέγγισης σ’ αυτό το φαινομενικά αόρατο κοινωνικό και ανθρωπολογικό υλικό που παρουσιάζεται. Το corpus των κειμένων επιχειρεί να φωτίσει το σύνθετο αυτό φαινόμενο σε μερικές από τις σημαίνουσες ανθρωπολογικές, θρησκειολογικές, εθνολογικές, καλλιτεχνικές, κοινωνιολογικές και επιμελητικές διαστάσεις του, που του προσδίδουν κεντρικό χαρακτήρα στο σύγχρονο πολιτισμό μας.
Περιλαμβάνει κείμενα των επιμελητών, του φωτογράφου και των, Νάνου Βαλαωρίτη, D. Graham Burnett, Brian Dillon, Ιωάννας Λαλιώτου, Σάββα Μιχαήλ, Παναγή Παναγιωτόπουλου, George Prochnik, Κωστή Σταφυλάκη, Φώτη Τερζάκη, Έφης Φαλίδα και Δημήτρη Χαλαζωνίτη.

Επιμέλεια έκθεσης & έκδοσης: Νάντια Αργυροπούλου & Γιώργος Τζιρτζιλάκης
Βοηθός επιμέλειας: Βασιλική Μαρία Πλαβού
Σχεδιασμός έκδοσης: k2 design

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Για το παιδικό και εφηβικό κοινό της έκθεσης σχεδιάζεται ένα ξεχωριστό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Άξονάς του είναι η χάραξη μιας προτεινόμενης διαδρομής μέσα στο συγκλονιστικό φωτογραφικό υλικό του Βρεττού. Ανάμεσα στους αυτοσχέδιους τ(ρ)όπους θα βρεθούν εκείνοι οι άλλοι τρόποι που θα επιτρέψουν στα παιδιά και τους νέους να γνωρίσουν την κρυμμένη πολυπολιτισμική όψη της Αθήνας, και να κατανοήσουν τη ζωτική, πανανθρώπινη ανάγκη της λατρείας.
Τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Μουσείου θα υποδεχτούν το νεαρό κοινό στην έκθεση τις παραμονές των Χριστουγέννων, ενώ για τις σχολικές ομάδες θα αποστέλλεται κατάλληλο υλικό προετοιμασίας.

Περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα 210-3671.067-9, από Δευτέρα έως Πέμπτη.
Για τις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις, οι κρατήσεις ξεκινούν την 1η Δεκεμβρίου.

Ενδεικτικά αποσπάσματα από κείμενα του καταλόγου:

"Κάθε μου επίσκεψη, έστω κι αν δεν ήταν η πρώτη φορά, ακόμη κι αν είχα πάει ξανά και ξανά, ήταν σαν να άνοιγα μια πόρτα και έμπαινα σε ένα χώρο που είχε μυστήριο, συγκίνηση, σεβασμό και δέος. Όλοι οι χώροι έχουν μια εντελώς δική τους ταυτότητα και αύρα. Από τις πολύχρωμες εικόνες των Ινδών μέχρι το απόλυτο τίποτα, ή μόνο ένα ρολόι κρεμασμένο σε έναν τοίχο κάπου σε ένα υπόγειο ενός σενεγαλέζικου τζαμιού." (Τάσος Βρεττός)

"H ίδια η πόλη μετατρέπεται σε ένα ανοιχτό μωσαϊκό θυλάκων, στο πλαίσιο που κυοφορεί τις εμπράγματες αντιλήψεις μας για την προσθετικότητα και τη συμβίωση των πολιτισμών: ένα είδος αστερισμού της διαφορετικότητας. Η επιμέλεια και ο σχεδιασμός της έκθεσης επιχείρησαν να ανταποκριθούν σ’ όλα τα παραπάνω που έπαιξαν ρόλο καταλυτών, συστήνοντας έναν ορίζοντα υποδοχής της έρευνας αυτής του Βρεττού. Σε μια τέτοια κατεύθυνση, πρώτη επιλογή ήταν η αξιοποίηση των χωρικών εκθεσιακών δομών της προγενέστερης έκθεσης Ameτρια, που πραγματοποιήθηκε στις ίδιες αίθουσες από το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ και το Μουσείο Μπενάκη. Δηλαδή η ανάδειξη μιας προσθετικής και συμπληρωματικής επιμελητικής πρακτικής μέσα από την απεγκατάσταση (deterritorialization), την επανεγκατάσταση (reterritorialization) και τον αναπροσανατολισμό των εκθεσιακών «μονόλιθων» τοίχων και των προθηκών. Η νέα διά-ταξη επιχειρεί να εμψυχώσει, να κινητοποιήσει έναν εκθεσιακό οργανισμό, ο οποίος αφομοιώνει την προϋπάρχουσα δομή, μετασχηματίζοντάς τη σε μια μεικτή χωρική συναρμογή και πτύχωση, σε μία μείξη αντί σε ένα μέσο." (πρόλογος των επιμελητών)

"Οι φωτογραφίες του Βρεττού έχουν ληφθεί με προσοχή και ελκύουν την προσοχή. Με αυτή την έννοια, θεωρώ ότι μετέχουν του κόσμου της προσευχής. Τις θεωρώ κάτι περισσότερο από μια απλή τεκμηρίωση λατρευτικών πρακτικών του περιθωρίου. Τις θεωρώ κατάλοιπα ή εικόνες-λείψανα πραγματικών πράξεων προσοχής (πράξεων φωτογραφικής προσοχής, της προσοχής που δίνει στο θέμα του ο φωτογράφος), που θα πρέπει να γίνουν αντιληπτά ως επίδοξες προσευχές. Και επιπλέον, θεωρώ ότι αυτές οι φωτογραφίες αξιώνουν από το θεατή μία εμπλοκή της προσοχής του που και αυτή (οφείλει να) αντηχεί το πνεύμα της αμιγούς, ευλαβούς προσοχής από την οποία εκπορεύονται και την οποία καταγράφουν" (D. Graham Burnett, καθηγητής ιστορίας και ιστορίας των επιστημών Princeton University, ΗΠΑ)

"Τι φωτογραφίζουμε όταν φωτογραφίζουμε μια προσευχή; Έναν τύπο σκέψης ή ένα είδος συναισθήματος; Επιθυμία – προφανή ή κωδικοποιημένη; Θέσμια και κοινοτικότητα;... Όμως οι κινήσεις των χεριών φαίνεται να σηματοδοτούν κάτι άλλο: ένα άνοιγμα και μια πρόθυμη συναντίληψη, μια περίοδο αναμονής και ένα χώρο όπου κάτι ίσως μπορεί επιτέλους να συντελεστεί: να νιώσεις ότι κάπου έφτασες, ότι βρήκες επιτέλους μια προσωρινή πατρίδα." (Brian Dillon, επιμελητής, κριτικός, διδάσκει κριτική γραφή στο Royal College of Art, Λονδίνο)

"Νομίζω ότι οι συγκεκριμένες φωτογραφίες του Τάσου Βρεττού είναι σημαντικές ακριβώς επειδή διαψεύδουν αυτή την προσδοκία του θεατή, τη συγκεκριμένη ελπίδα του αθηναϊκού βλέμματος. Η ματιά του, στο μεταίχμιο συμμετοχικής και μη συμμετοχικής παρατήρησης, νικήτρια στον αγώνα της εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους που προσεύχονται, ισορροπεί εντυπωσιακά ανάμεσα στην οργανικότητα της βύθισης μέσα στο ιερό μυστήριο, από τη μία, και τη χρωματισμένη απόσταση που διακρίνει εν γένει τη δουλειά του, από την άλλη. Δεν αποκαλύπτει και δεν φανερώνει κάτι ξένο. Δεν οδηγεί στην εξοικείωση με το άγνωστο, δεν χαρίζει γνώση ετερότητας." (Παναγής Παναγιωτόπουλος, κοινωνιολόγος, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών)

"Όπως έχει επισημανθεί, η «αστυακή κρίση» για την οποία γίνεται λόγος σήμερα ίσως να μην οφείλεται μόνον στα πολεοδομικά, αρχιτεκτονικά και κοινωνιολογικά προβλήματα που προκαλεί ή οξύνει η μεγέθυνση των πόλεων αλλά, πολύ βαθύτερα, στην αυξανόμενη δυσκολία αναπαράστασης της πόλης. Οι Τ(ρ)όποι Λατρείας του Βρεττού – ως συνέχεια και κορύφωση του προηγούμενου έργου του – αναμετρούνται γενναία με το αδύνατο αυτής της αναπαράστασης. Γίνονται εγκάρσια διατομή του πλανήτη, συγκεντρωμένου στο χάρτη μίας και μοναδικής πόλης." (Φώτης Τερζάκης, συγγραφέας και δοκιμιογράφος, ιδρυτής της Εταιρείας Διαπολιτισμικών Σπουδών).

"Είναι με αυτή τη σημασία του όρου που προτείνω να δούμε το έργο του Βρεττού ως ένα εγχείρημα ανοικείωσης. Ως τέτοιο, το έργο καταγράφει μια πτυχή της σύγχρονης αστικής ιστορίας που συχνά διαφεύγει: τη δυναμική ανάδυση ενός δημώδους κοσμοπολιτισμού στα ριζώματα των μεταναστευτικών και προσφυγικών κοινοτήτων στην πόλη. Οι ροές του ανθρώπινου δυναμικού των τελευταίων δεκαετιών έχουν δημιουργήσει τις συνθήκες για την ανάδυση αυτού του κοσμοπολιτισμού που είναι δημώδης και ‘αγοραίος’, είναι ένας κοσμοπολιτισμός από τα κάτω και συγκροτείται στο επίπεδο του θυμικού, της υποκειμενικότητας, των συναισθηματικών σχέσεων και εκδηλώσεων, που επιτελούνται μέσα από πραγματικές, υλικές, και ενσώματες δράσεις και πρακτικές. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν ηχηρό αντίλογο στα αφηγήματα της ‘πόλης-ερειπίου’ που στοιχειώνουν το αστικό φαντασιακό από το 2008 και μετά." (Ιωάννα Λαλιώτου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.)

Περισσότερες πληροφορίες για τον φωτογράφο Τάσο Βρεττό στο http://www.studiovrettos.gr/