Από τη ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ

Τι ζητάτε από το γάμο σας; «Πολλά», θα μπορούσε να είναι η απάντηση. Και αυτά τα «πολλά» είναι που κρίνουν και τη διάρκεια. Η «μακροημέρευση», λοιπόν, φαίνεται ότι έχει γίνει κάτι πολύ δύσκολο στην εποχή μας, κρίνοντας από τον αριθμό των διαζυγίων που διαλύουν τους γαμήλιους όρκους, ενίοτε και σε εντυπωσιακά σύντομο διάστημα. Κι όμως, όλοι ξεκινάνε με τις καλύτερες προθέσεις, έχοντας δεχτεί την παραδοσιακή βροχή του ρυζιού και των ευχών που συνοδεύουν την τελετή, με την προσδοκία όλα αυτά τα έθιμα της καλοτυχίας να πιάσουν τόπο. Και πού να βρισκόμασταν αρκετές δεκαετίες παλιότερα, όταν γίνονταν εκείνοι οι παραδοσιακοί γάμοι που διαρκούσαν ολόκληρα εικοσιτετράωρα κι ήταν γεμάτοι από τελετουργικά για την καλή τύχη. Με ρόδια κι ασημώματα και μέλια, για να γίνεται η ζωή του ζευγαριού γόνιμη, άνετη και γλυκιά.

Με συνήθειες που ξεκινούσαν από τα πανάρχαια χρόνια, όταν ο πιο ευοίωνος μήνας για την τέλεση γάμων ήταν ο Γαμηλιών, που αντιστοιχεί στο διάστημα των μέσων του δικού μας Ιανουαρίου με τα μέσα Φεβρουαρίου. (Πολλοί από τους αρχαίους μας προγόνους θα γεννιούνταν στο ζώδιο του Σκορπιού!) Τότε μάλιστα εορτάζονταν και οι ιεροί γάμοι του Δία και της Ήρας. Οι θέες του έρωτα και του γάμου, η Αφροδίτη και η Ήρα αντίστοιχα, είχαν κι εκείνες τα δικά τους καθαγιασμένα άνθη και καρπούς, έτσι οι μυρτιές που στεφάνωναν το ζευγάρι και τα τριαντάφυλλα ήταν της Αφροδίτης, ενώ τα γούρικα ρόδια θεωρούνταν οι ιεροί καρποί της βασίλισσας του Δωδεκάθεου. Ακόμα και το σουσάμι, που σε πολλά μεταγενέστερα γαμήλια έθιμα συμβολίζει τα πολλά παιδιά και την ευτυχία, ήταν από την αρχαιότητα σύμβολο γονιμότητας.

Σκεφτείτε, λοιπόν, να παντρευόσασταν στα μέρη και στις εποχές εκείνες όπου, αντί για μια πομπή με αυτοκίνητα που κορνάρουν πηγαίνοντας ή γυρίζοντας από την εκκλησία, θα σας συνόδευαν φίλοι, συγγενείς και συγχωριανοί, πεζοί ή έφιπποι, με μουσικές και τραγούδια, κεράσματα και πειράγματα. Φυσικά, προηγουμένως θα είχατε επιδείξει όλη την προίκα σας, αραδιάζοντάς την σαν έκθεμα και μεταφέροντάς την στο σπίτι του γαμπρού. Αργότερα θα σας περίμενε κι εκείνη η άλλη επίδειξη, που τη σήμερον ημέρα σ’ εμάς προκαλεί τη σχετική φεμινιστική αγανάκτηση: το σεντόνι με τα σημάδια της αγνότητας μετά την πρώτη νύχτα. Πριν όμως από εκείνη την ώρα της «ολοκλήρωσης» του γάμου έπρεπε να γίνουν οι τελετουργίες και τα έθιμα που θα έφερναν ευδαιμονία και αντοχή στο γάμο - αμέτρητες συνήθειες καλοτυχίας από τις οποίες έχει επιζήσει η βροχή του ρυζιού στο «Ησαΐα χόρευε», που πρόσφατα μάλιστα κινδύνεψε να εξοριστεί από κάποιους ιεράρχες ως αντι-χριστιανική και υπερβολικά ρυπογόνα για τα δάπεδα των ναών.

Γλυκός σαν μέλι, γερός σαν σίδερο Έτσι, αν μια φορά κι έναν καιρό παντρευόσασταν στη Μακεδονία, πριν φορέσετε τη νυφική σας ενδυμασία θα σας έβαζαν να καθίσετε σε μια ψάθα, κάτω από την οποία θα είχαν βάλει ένα σιδερένιο ιμάντα αρότρου, ώστε ο γάμος να είναι γερός σαν σίδερο. Μετά θα σας περνούσαν τον ιμάντα τρεις φορές πάνω από το σώμα σας, για να μη σας ματιάσουν. Θα έβαζαν τα ρούχα σας σε ένα κόσκινο μαζί με ζαχαρωτά, ρύζι και κέρματα, για να είναι ο γάμος γλυκός, καλά ριζωμένος και «σιδερένιος», θα τα πετούσαν τρεις φορές ψηλά και θα σας τα φορούσαν (όχι πολύ τσαλακωμένα, ελπίζουμε). Όταν θα ερχόταν ο γαμπρός να σας πάρει, θα έβαζαν και το δικό του ζωνάρι μέσα σ’ ένα κόσκινο, θα του το έδιναν να το φορέσει και μετά θα πετούσαν το κόσκινο καταγής. Αν έπεφτε με τη βάση προς τα πάνω, το πρώτο σας παιδί θα ήταν αγόρι.

Αν πάλι παντρευόσασταν με το τυπικό του βλάχικου γάμου, αυτού που αναπαριστάται ως φολκλορικό δρώμενο στη Θήβα την Καθαρά Δευτέρα, ο γαμπρός πριν έρθει να σας πάρει θα δρασκέλιζε ένα φρεσκοσφαγμένο αρνί(!), το οποίο μάλιστα θα έπρεπε να φαγωθεί πριν εκείνος γυρίσει από την εκκλησία, αλλιώς θα έφερνε γρουσουζιά. Ο γαμπρός θα σας έφερνε τα παπούτσια σας, τα οποία σαν άλλη Σταχτοπούτα θα σας τα φορούσαν οι φίλοι του που θα τον συνόδευαν, γνωστοί και ως «μπρατίμια». Εσείς θα παριστάνατε ότι δεν σας κάνουν κι εκείνοι θα έπρεπε να τους βάλουν χρήματα μέσα για να σας χωρέσουν. Όταν θα φεύγατε από το πατρικό σας, στο οποίο δεν θα ξαναγυρίζατε στο μέλλον παρά μόνο ως επισκέπτρια, θα έπρεπε να ρίξετε πίσω σας ρύζι, κουφέτα και νομίσματα, ώστε να μην «αδειάσει» με την αποχώρησή σας. Επίσης, θα έπρεπε να πιείτε νερό από τη διπλωμένη εις τριπλούν άκρη του σακακιού του μπαμπά σας και του σιγκουνιού της μαμάς σας, για να σας φέρει ευτυχία. Μια ευτυχία που για να παραμείνει στο σπιτικό του γαμπρού, την καινούργια σας κατοικία μετά το μυστήριο, ο πεθερός σας θα έκοβε τα λουριά από το σαμάρι του αλόγου πάνω στο οποίο θα είχατε καταφθάσει.

Στο σπίτι ή μάλλον στη βλάχικη καλύβα θα σας περίμενε η πεθερά σας με ένα πιάτο βούτυρο. Θα της κάνατε μια μετάνοια, θα σταυρώνατε τρεις φορές την πόρτα με το βούτυρο και θα τρώγατε μαζί με την πεθερά σας λουκούμι, για να είναι γλυκιά η ζωή σας. Έπειτα από διάφορα κεράσματα, τραγούδια και ευχές θα έπρεπε να σπάσετε στο κεφάλι σας μια κουλούρα ψωμί, να πετάξετε τρία κομμάτια μέσα στο σπίτι (βασικά την καλύβα) και τα υπόλοιπα να τα μοιράσετε. Όμως, δεν θα τελειώνατε εδώ. Στη συνέχεια θα μπαίνατε στο σπίτι με το δεξί και η πεθερά σας θα σας κάθιζε σε ένα κάθισμα και θα σας έβαζε στην αγκαλιά δυο καρβέλια ψωμί, για να έχετε γεμάτη ζωή, καθώς κι ένα αγοράκι με ζωντανούς και τους δύο γονείς του, για να αποκτήσετε κι εσείς αγόρια. Μετά εκείνη θα σας έβαζε να χτυπήσετε (απαλά, υποθέτουμε) το κεφάλι σας τρεις φορές στο τζάκι, πράγμα που θα είχε την έννοια να στεριώσετε μέσα σ’ εκείνο το σπίτι - και όχι να «χτυπήσετε το κεφάλι σας στον τοίχο» με τη μεταφορική έννοια, όπως μπορεί να υπέθετε μια κοπέλα με πιο σύγχρονο τρόπο σκέψης.

Με μήλα και με ρόδια Στις Σέρρες, πάλι, αμέσως μετά το μυστήριο το έθιμο απαιτούσε να κάνει η νύφη μετάνοια στην πεθερά της και μετά να πάρει από τα χέρια της τρία μήλα. Έριχνε το ένα στο εσωτερικό του σπιτιού, το άλλο προς τα αριστερά και το τρίτο προς τα δεξιά. Οι νεαρές παριστάμενες πάλευαν να πιάσουν το γούρικο μήλο, που είχε την ιδιότητα, αν τοποθετούνταν κάτω από το προσκέφαλο της τυχερής, να της δείξει σε όνειρο το μέλλοντα σύζυγό της. Μετά το νιόπαντρο ζευγάρι έμπαινε στο σπίτι δρασκελίζοντας ένα υνί, ώστε να είναι «σιδερένιοι», και έτρωγε γλυκό κουταλιού που πρόσφερε η πεθερά, για γλυκιά ζωή. Ενίοτε εκείνη έδινε και στη νύφη ένα μάτσο μπλεγμένες κλωστές να τις ξεμπλέξει, ως τεστ για την επιδεξιότητα και, κυρίως, την υπομονή της. Στη Σαλαμίνα δεν θα είχατε να υποστείτε όλα αυτά. Εκεί θα σας περίμεναν μέσα στο καινούργιο σας σπιτικό οι ανύπαντροι φίλοι και φίλες. Προτού μπείτε θα σταυρώνατε το σπίτι με ένα ρόδι, στο οποίο θα είχατε μπηγμένα νομίσματα, και θα το αφήνατε να τσουλήσει μέσα στο σπίτι. Από τους παριστάμενους εκείνος μπροστά στον οποίο θα σταματούσε το ρόδι θα ήταν ο επόμενος που θα παντρευόταν - κάτι αντίστοιχο δηλαδή με το σύγχρονο πέταγμα της ανθοδέσμης. Στην Κρήτη, επίσης γνωστή για την πληθωρικότητα και τη διάρκεια των γαμήλιων γλεντιών, το έθιμο περιλαμβάνει το τάισμα της νύφης με μέλι και καρύδια από τη μητέρα του γαμπρού και το χάραγμα ενός σταυρού στην πόρτα. Η νύφη χύνει στην είσοδο μέλι και σπάει ένα ρόδι, ώστε η ζωή του ζευγαριού να είναι γλυκιά και καρπερή.

Το μοίρασμα της καλοτυχίας Ένα άλλο έθιμο προέλευσης εξωτερικού είναι τα κρεμαστά γούρια με διάφορα σύμβολα σχετικά με χρήμα, γάμο, απόκτηση σπιτιού ή παιδιού, τύχη κ.λπ. που μπαίνουν στη γαμήλια τούρτα, δεμένα με κορδέλες τις οποίες μια κατηγορία καλεσμένων, για παράδειγμα, οι ανύπαντρες φίλες της νύφης ή οι παράνυφες, μπορούν να τραβήξουν διαλέγοντας στην τύχη το δικό τους γούρι. Αντίστοιχα και για τη νύφη ένα τέτοιο βραχιόλι με μικρά κρεμαστά, όπως πέταλα, σπιτάκια, ανθρωπάκια (μωρά!), καρδούλες και λοιπά, είναι ένα γούρικο δώρο. Αν, πάλι, θέλετε να προσφέρετε ένα γούρι του φενγκ σούι, μια ιδέα είναι τα τρία κινέζικα νομίσματα με τετράγωνη τρύπα στο κέντρο, όχι τα γνωστά του πλούτου, αλλά εκείνα που έχουν στη μία πλευρά το δράκοντα και το φοίνικα. Τα δύο μυθικά πλάσματα συμβολίζουν αντίστοιχα το αρσενικό γιανγκ και το θηλυκό γιν στοιχείο, ενώ τα τρία νομίσματα δεμένα μαζί με κόκκινη κλωστή είναι η κοσμική τριάδα του Ουρανού, της Γης και της Ανθρωπότητας. Τα λουλούδια, πέρα από το διακοσμητικό ρόλο τους, έχουν επίσης έντονο συμβολισμό στη γαμήλια τελετή. Εκτός από το στολισμό της εκκλησίας και του χώρου όπου θα γίνει το γαμήλιο γλέντι/πάρτι/δεξίωση, θα μπορούσατε να φτιάξετε ένα νυφικό στεφάνι, από φυτά και λουλούδια που παίζουν ένα ιδιαίτερο ρόλο ως τυχερά στο γάμο, όπως: * τριαντάφυλλα, φυσικά, τα κατεξοχήν σύμβολα του έρωτα. * ευωδιαστά άνθη λεμονιάς, μηλιάς, πορτοκαλιάς. * δεντρολίβανο, μαντζουράνα και λεβάντα - αρωματικά και προστατευτικά. * σαμπούκο, για ευλογίες και τύχη στο ζευγάρι. * γλυκόριζα, για πίστη αλλά και ερωτικό πάθος. Ένα τέτοιο στεφάνι μπορεί, από το χώρο της τελετής ή της γιορτής, να μεταφερθεί μετά στο σπίτι του ζευγαριού ή να μοιραστούν κομμάτια του οι καλεσμένοι. Κι αν γενικά πιστεύετε ότι όσα περισσότερα καλά μοιράζετε, τόσα περισσότερα θα σας έρθουν, υπάρχει η ιδέα αντί η νυφική ανθοδέσμη να εκσφενδονιστεί στα χέρια μίας και μοναδικής τυχερής, να είναι έτσι φτιαγμένη, ώστε να αποτελείται από μικρά ξεχωριστά μπουκετάκια, που μπορείτε μετά να μοιράσετε στις ανύπαντρες φίλες σας.

Προστασία και προκατάληψη Παράλληλα με τα γούρια πάνε και οι δεισιδαιμονίες για τα πράγματα που δεν πρέπει να κάνουν το ζευγάρι και οι λοιποί εμπλεκόμενοι, γιατί θα φέρουν, υποτίθεται, γρουσουζιά. Έτσι: * Την παραμονή του γάμου ούτε ο γαμπρός ούτε κάποιος συγγενής του πρέπει να πάει στο σπίτι της νύφης. * Αυθημερόν ο γαμπρός και η νύφη δεν πρέπει να ειδωθούν. Ούτε ο γαμπρός πρέπει να δει τη νύφη με το νυφικό της πριν από την εκκλησία. * Όταν η νύφη φεύγει από το πατρικό της για την εκκλησία, δεν πρέπει να κοιτάξει πίσω της. * Μετά την τελετή η νύφη δεν πρέπει να ξαναγυρίσει με το νυφικό στο πατρικό. Είναι γρουσουζιά, γιατί συνδέεται με το ενδεχόμενο να επιστρέψει εκεί διαζευγμένη ή χήρα. * Αν γίνεται προηγουμένως κι άλλος γάμος στην εκκλησία, η νύφη που πηγαίνει κι εκείνη που φεύγει δεν πρέπει να συναντηθούν ή, αν αυτό είναι αναπόφευκτο, να μην κοιτάξει η μία την άλλη. * Ο παπάς που θα στεφανώσει το ζευγάρι δεν πρέπει προηγουμένως να έχει τελέσει κηδεία. Επίσης, οι νιόπαντροι για ένα χρόνο δεν πρέπει να πάνε σε κηδεία ή μνημόσυνο. * Όταν το ζευγάρι φεύγει για γαμήλιο ταξίδι, δεν πρέπει να σκουπίζει προηγουμένως το σπίτι. Επίσης, εκείνοι που τους αποχαιρετούν καλά θα κάνουν να ρίξουν πίσω από το αυτοκίνητο νερό. * Τα κονσερβοκούτια, πάλι, που δένουν πίσω από το όχημα των «Just married», είναι ξενόφερτη συνήθεια, όπως και πολλά άλλα έθιμα που έχουν παρεισφρήσει στα εθιμοτυπικά του γάμου. Για παράδειγμα, το περίφημο διαμαντένιο δαχτυλίδι που εξασφαλίζει την πίστη του αγαπημένου. Όμως, και άλλα πολύτιμα ή ημιπολύτιμα πετράδια θεωρείται ότι συντείνουν στην ευτυχία του ζευγαριού. * Ο όνυχας προστατεύει το γάμο από τα τρίτα πρόσωπα και τις παρεμβάσεις εν γένει. * Το τιρκουάζ φέρνει σύμπνοια ανάμεσα στους συζύγους αλλά και βοηθάει στη συμφιλίωση, όταν χρειάζεται. * Ο σαρδόνυχος φέρνει ευτυχία και σταθερότητα που διαρκεί. * Ως προς τα αντικείμενα και τις αναπαραστάσεις σε διάφορα σχήματα και μορφές, τα φυλακτά σε σχήμα αβγού συνδέονται με τη γονιμότητα, ενώ οι απεικονίσεις ψαριών βοηθούν να κάνετε μια μεγάλη οικογένεια.