Τι είναι τα περίφημα δακρυγόνα, πώς επιδρούν στον οργανισμό, πώς μπορείς να προφυλαχτείς και πώς μπορείς να μετριάσεις τις επιδράσεις τους;
Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, και που όπως φαίνεται θα γίνουν ακόμα δυσκολότεροι, καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο. Κι αφού ποτέ δεν ξέρεις για πότε μπορείς να βρεθείς μπλεγμένη εν μέσω μιας σύρραξης ανάμεσα στην αστυνομία και κάποια ομάδα διαμαρτυρόμενων πολιτών, όπου η χρήση δακρυγόνων είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, είναι καλό να γνωρίζεις κάποια βασικά πράγματα γι' αυτά. Τι είναι λοιπόν, τα περίφημα δακρυγόνα, πώς επιδρούν στον οργανισμό, πώς μπορείς να προφυλαχτείς και πώς μπορείς να μετριάσεις τις επιδράσεις τους;
Τι είναι τα δακρυγόνα
Με τη γενική ονομασία "δακρυγόνα" περιγράφουμε την ευρύτερη κατηγορία χημικών αερίων που χρησιμοποιούνται από τον στρατό και -κυρίως- την αστυνομία για την διάλυση και απώθηση του συγκεντρωμένου πλήθους. Αρχικώς παρασκευάστηκαν για στρατιωτική χρήση, και δοκιμάστηκαν μαζικώς κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Έκτοτε έχουν δημιουργηθεί περισσότερα από 15 διαφορετικά είδη, με διαφορετική δραστικότητα το καθένα.
Οι ενεργές ουσίες που περιέχουν, αναμειγνύονται με διαλύτες και είτε εκτοξεύονται μεμονωμένα, με μορφή χειροβομβίδας από ειδικά όπλα, είτε ψεκάζονται μαζικώς με τη βοήθεια κατάλληλου εκτοξευτήρα, που φέρει την κοινή ονομασία "φυσούνα".
Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα γίνεται χρήση κυρίως της ουσίας CS, η οποία αντικατέστησε τον προηγούμενο τύπο, CN (χλωροκετοφαινόνη), που θεωρείται λιγότερο επιβλαβής, αλλά και πιο ασταθής.
Πώς λειτουργούν
Τα δακρυγόνα και τα άλλα χημικά αέρια, επιδρούν στον οργανισμό, ερεθίζοντας τους ιστούς των βλεννογόνων (μάτια, μύτη, στόμα), τους πνεύμονες, το δέρμα, και το πεπτικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Η δράση τους αρχίζει μόλις κρυώσουν και στερεοποιηθούν, δηλαδή μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και διαρκεί το πολύ μέχρι δώδεκα ώρες, αλλά σε κάποιες περιπτώσες τα χημικά μπορεί να παραμείνουν ενεργά μέχρι και δύο μήνες, αν απορροφηθούν από πορώδεις επιφάνειες.
Οι επιπτώσεις
Ορισμένα είδη δακρυγόνων είναι ιδιαίτερα τοξικά και κατηγορούνται από ελληνικούς και διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς, ότι σε μακροχρόνια έκθεση μπορεί να προκαλέσουν καρκινογένεση, γενετικές μεταλλάξεις και γεννητικές ανωμαλίες, ακόμη και θάνατο, αν χρησιμοποιηθούν σε κλειστούς χώρους. Επίσης, σε περιπτώσεις ευρείας χρήσης, έχουν παρατηρηθεί διαταραχές του έμμηνου κύκλου στις γυναίκες, με πρόωρη έναρξη της επόμενης περιόδου.
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα από την επαφή με τα χημικά είναι ιδιαίτερα έντονα και ενοχλητικά, αλλά ευτυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παροδικά και υποχωρούν μετά από 5 έως 30 λεπτά, αν απομακρυνθείς από τον προσβεβλημένο χώρο. Ωστόσο, ορισμένοι τύποι χημικών μπορεί να συνεχίσουν να επιδρούν ακόμη μέχρι για 2 ώρες. Αν εκτεθείς, μέσα σε 20 δευτερόλεπτα θα νιώσεις ένα ή περισσότερα από συμπτώματα:
Τσούξιμο και αίσθηση καψίματος στα μάτια, τη μύτη, το στόμα και το δέρμα.
Ακατάσχετη δακρύρροια και θολή όραση
Καταρροή
Σιελόρροια
Βήχα
Δύσπνοια
Πονοκέφαλο
Απώλεια προσανατολισμού και σύγχυση
Απώλεια ισορροπίας
Πανικό
Ταχυκαρδία
Τάση για εμετό
Δερματικά εγκαύματα
Έντονο θυμό (στην περίπτωση χρήσης σπρέι πιπεριού, αλλά δεν χρησιμοποιείται ευρέως στην Ελλάδα)
Ακόμη, σε κάποιες περιπτώσεις αυξημένης ευαισθησίας, μπορεί να προκαλέσουν:
Μούδιασμα στα άκρα
Γαστρεντερίτιδα, με διάτρηση στομάχου
Έλκη στους βλεννογόνους
Νεφρικές βλάβες
Επιδείνωση δερματικών προβλημάτων (ακμή, έκζεμα)
Πότε κινδυνεύεις περισσότερο:
Αν αντιμετωπίζεις κάποια από τις παρακάτω καταστάσεις, φρόντισε να αποφύγεις με κάθε τρόπο την έκθεσή σου στα χημικά που χρησιμοποιούνται στις διαδηλώσεις γιατί υπάρχει το ενδεχόμενο να σου προκαλέσουν σοβαρές και μακροχρόνιες βλάβες.
Εγκυμοσύνη ή σε διαδικασία επίτευξης εγκυμοσύνης
Θηλασμός (τα τοξικά περνούν στο βρέφος μέσα απ' το γάλα)
Καταστολή του ανοσοποιητικού (ασθενείς σε χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, θεραπεία με κορτικοστεροειδή, με λύκο ή AIDS)
Διαβήτης
Υπέρταση
Άσθμα
Αναπνευστικά προβλήματα
Μολύνσεις τον ματιών
Ψυχικές διαταραχές
Επίσης, μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, που πρέπει να απομακρύνονται το ταχύτερο από την περιοχή.
Πώς να προφυλαχτείς:
Κατ' αρχήν, αν βρεθείς σε σημείο όπου υποψιάζεσαι ότι μπορεί να γίνει χρήση χημικών αερίων απομακρύνσου το ταχύτερο, εφόσον αυτό είναι εφικτό. Αν ήδη γίνεται ρίψη δακρυγόνων, μην αγγίξεις τις χειροβομβίδες με γυμνά χέρια, γιατί βρίσκονται σε υψηλή θερμοκρασία και μπορεί να σου προκαλέσουν σοβαρά εγκαύματα. Επιπλέον:
Προσπάθησε να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου.
Αν φοράς φακούς επαφής αφαίρεσέ τους αμέσως, γιατί το αέριο εγκλωβίζεται πίσω τους και επιδεινώνει τα συμπτώματα. Η αφαίρεση των φακών πρέπει να γίνει με χέρια που δεν έχουν εκτεθεί στα δακρυγόνα. Αν τα δικά σου έχουν μολυνθεί, ζήτησε το ταχύτερο από κάποιον που έχει καθαρά χέρια, να σε βοηθήσει να τους βγάλεις. Ούτως ή άλλως, εφόσον φοράς φακούς επαφής, ήδη ξέρεις ότι καλό είναι να έχεις μαζί σου πάντα και ένα ζευγάρι γυαλιά οράσεως για κάθε ενδεχόμενο.
Αν πάσχεις από άσθμα και έχεις μαζί σου βρογχοδιασταλτικό σπρέι, κάνε μια προληπτική εισπνοή.
Προστάτευσε το στόμα και τη μύτη σου με κάποιο ύφασμα -ακόμα καλύτερες είναι οι ενισχυμένες μάσκες με φίλτρο ενεργού άνθρακα, όπως αυτές που χρησιμοποιούν οι ελαιοχρωματιστές, αλλά πού να τις βρεις στην τούρλα του Σαββάτου; Ένα μαντήλι είναι επίσης κατάλληλο και γίνεται ακόμα πιο αποτελεσματικό, αν είναι σφιχτά δεμένο. Σε κάθε περίπτωση, αν είσαι αναγκασμένη να παραμείνεις στο σημείο που έγινε η επίθεση με δακρυγόνα, πρέπει ν' αλλάζεις το προστατευτικό μαντήλι ή το ύφασμα, γιατί συσσωρεύει τα χημικά αέρια και μπορεί να προκαλέσει ξαφνική λιποθυμία, ειδικά αν έχει βραχεί για κάποιο λόγο.
Προστάτευσε τα μάτια σου με γυαλιά ηλίου ή οράσεως, αν έχεις πρόχειρο κάτι απ' τα δύο.
Προστάτευσε το δέρμα σου και τα μαλλιά σου: κουμπώσου, κατέβασε τα μανίκια, φόρα το μπουφάν σου και σήκωσε την κουκούλα, ή το καπέλο σου αν έχεις. Καλύτερα να ζεσταίνεσαι παρά να εκτεθείς στα χημικά. Ακόμη, πρέπει να ξέρεις ότι τα βαμβακερά ρούχα προστατεύουν καλύτερα από τα συνθετικά.
Αν εισπνεύσεις δακρυγόνα, φύσα τη μύτη σου, ξέπλυνε τα μάτια και το στόμα σου με άφθονο νερό. Προσπάθησε να βήξεις και να φτύσεις και μην καταπίνεις.
Τα μάτια ανακουφίζονται επίσης με κολλύριο τεχνητών δακρύων, ή αν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα, με ένα διάλυμα από μισή ποσότητα αντιόξεινου για το στομάχι (π.χ. Maalox) και μισή ποσότητα νερού, μέσα σε ένα μπουκάλι με σπρέι, όπως αυτό που χρησιμοποιούμε στο σιδέρωμα. Εναλλακτικά μπορείς να χρησιμοποιήσεις ένα μπουκαλάκι νερού τύπου "σπορ". Η επαφή του διαλύματος με τα μάτια μπορεί να είναι δυσάρεστη στην αρχή, αλλά ανακουφίζει σημαντικά μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Το δέρμα ανακουφίζεται από διάλυμα μαγειρικής σόδας σε νερό, που επίσης ψεκάζεις με τον ίδιο τρόπο που περιγράφουμε παραπάνω.
Μόλις φτάσεις στο σπίτι σου, αφαίρεσε τα παπούτσια σου πριν μπεις μέσα (ιδιαίτερα οι λαστιχένιες σόλες απορροφούν περισσότερο τα χημικά) και ακούμπα τα σε κάποια σακούλα ή εφημερίδα. Μην κάτσεις πουθενά γιατί θα μεταφέρεις κι εκεί τα χημικά. Γδύσου κατευθείαν στο μπάνιο, και κάνε ένα δροσερό ντους με άφθονο σαπούνι. Λούσε καλά τα μαλλιά σου και φρόντισε να καθαρίσεις σχολαστικά όλα τα σημεία, ακόμη και κάτω απ' τα νύχια και το εσωτερικό των αυτιών.
Πλύνε όλα τα ρούχα, τα εσώρουχα και τα παπούτσια σου ξεχωριστά απ' τα υπόλοιπα άπλυτα, με κάποιο ισχυρό απορρυπαντικό στην υψηλότερη θερμοκρασία που αντέχουν, φορώντας γάντια που θα πετάξεις μετά.
Τι να ΜΗΝ κάνεις:
Μην τρίβεις τα μάτια σου
Μην αγγίζεις το πρόσωπό σου
Μην χρησιμοποιείς, κρέμες, κραγιόν, ή βαζελίνη για να "προστατεύσεις" τα μάτια και τη μύτη σου: τα σύγχρονα χημικά έχουν βάση λιπαρές ενώσεις που ενώνονται με τα παραπάνω προϊόντα και παρατείνουν την έκθεση σου στις τοξικές ουσίες. Αυτά τα μέτρα προφύλαξης, όπως και η χρήση λεμονιού, ήταν αποτελεσματικά σε παλιότερες εποχές, όπου τα δακρυγόνα είχαν βασική (αλκαλική) σύνθεση και όχι όξινη όπως σήμερα.
Αν σκέφτεσαι να συμμετάσχεις σε κάποια συγκέντρωση διαμαρτυρίας, φρόντισε να πας με παρέα και μην απομακρύνεσαι από τους φίλους ή την ομάδα σου.
Αν οι ενοχλήσεις επιμείνουν:
Θυμίσου ότι τα συμπτώματα είναι προσωρινά, αλλά οι χημικές ουσίες παραμένουν στις επιφάνειες με τις οποίες έρχονται σε επαφή, δεν έχουν αντίδοτο και μπορούν να σε ξαναμολύνουν. Αν οι ενοχλήσεις δεν υποχωρούν ή επιδεινώνονται, παρά την απομάκρυνση σου από το σημείο της έκθεσης -ιδιαίτερα αν νιώθεις δύσπνοια ή αρρυθμίες- πήγαινε στο κοντινότερο εφημερεύον νοσοκομείο και ζήτα τη βοήθεια των γιατρών.
