Τα λάθη είναι ανθρώπινα, λέει η λαϊκή σοφία, ωστόσο όταν αφορούν την υγεία, μπορεί να γίνουν εύκολα απάνθρωπα. Στη χώρα μας έχουν καταγγελθεί περιπτώσεις όπου έγιναν χημειοθεραπείες για ανύπαρκτους καρκίνους, εγχειρήσεις καρδιάς σε ασθενείς που δεν τις είχαν ανάγκη, λανθασμένες διαγνώσεις ή χορηγήθηκαν ακατάλληλα φάρμακα. Ευτυχώς για όλους μας, τα ιατρικά σφάλματα δεν συμβαίνουν συχνά, παρόλα αυτά συμβαίνουν και γι΄ αυτό χρειάζονται την προσοχή μας.

Πότε μιλάμε για ιατρικά λάθη;

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ιατρικό Ινστιτούτο, ως «ιατρικό λάθος» μπορεί να θεωρηθεί:

• Η λανθασμένη διάγνωση.
• Η πραγματοποίηση μιας περιττής χειρουργικής επέμβασης.
• Τα λανθασμένα αποτελέσματα αιματολογικών ή βιοχημικών εξετάσεων.
• Η χορήγηση ακατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.

Τα ιατρικά λάθη μπορεί να συμβούν οπουδήποτε παρέχονται ιατρικές υπηρεσίες:

• Νοσοκομεία (ιδιωτικά και δημόσια).
• Κλινικές (ιδιωτικές και δημόσιες).
• Ιδιωτικά ιατρεία.
• Δημόσια εξωτερικά ιατρεία.
• Ιατρικά κέντρα.
• Ιατρικά εργαστήρια.

Γιατί συμβαίνουν;

Παρότι δεν μπορούμε να καθορίσουμε γενικώς αιτίες που οδηγούν στα ιατρικά λάθη αφού κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, έρευνες από Αμερικανικά και Βρετανικά Πανεπιστήμια, καταδεικνύουν ότι τα ιατρικά λάθη σε πολλές περιπτώσεις οφείλονται:

• Σε κακή επικοινωνία του γιατρού και του ασθενούς.
• Σε ελλιπείς γνώσεις του γιατρού και του νοσηλευτικού προσωπικού.
• Σε κακό, παλαιό ή ελλιπή εξοπλισμό των νοσοκομείων.
• Σε αβλεψία του γιατρού ή του νοσηλευτικού προσωπικού.
• Σε απλά ανθρώπινα λάθη (π.χ. σε λάθος κατά την αντιγραφή μιας τιμής βιοχημικών εξετάσεων στον υπολογιστή).

Αρκετές όμως φορές πίσω από τα ιατρικά λάθη κρύβονται τραγικές ελλείψεις που συνδέονται με την οργάνωση του συστήματος υγείας και αφορούν το ΕΚΑΒ, τις ατελείωτες λίστες αναμονής, τα νοσοκομεία που δεν έχουν ειδικευμένους γιατρούς, την υπερβολική κούραση των γιατρών που εφημερεύουν, τα αμφίβολης ποιότητας πτυχία ιατρικής από συγκεκριμένες χώρες του εξωτερικού, αλλά και η ασυνειδησία ορισμένων γιατρών που ξεχνούν ότι η ιατρική δεν είναι απλώς και μόνο ένα επάγγελμα.

Πώς μπορείς να προστατευτείς;

Στο ιατρείο…

• Συγκέντρωσε πληροφορίες για το γιατρό που πρόκειται να απευθυνθείς για πρώτη φορά. Βεβαιώσου ότι είναι εγγεγραμμένος στον ιατρικό σύλλογο και ότι το ιατρείο του λειτουργεί νόμιμα.
• Ζήτησε από το γιατρό να σου μιλήσει λεπτομερώς για την ασθένειά σου και να σου εξηγήσει οτιδήποτε δεν καταλαβαίνεις.
• Αναζήτησε περισσότερες πληροφορίες για το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις. Καλές πηγές απ’ όπου μπορείς να αντλήσεις πληροφορίες είναι οι ιστοσελίδες Πανεπιστημίων και Κλινικών διεθνούς φήμης, οι εγκυκλοπαίδειες υγείας και φυσικά τα έγκριτα περιοδικά υγείας.
• Αν δεν νιώθεις αρκετά σίγουρη για το γιατρό σου, ιδιαίτερα αν πρόκειται για κάτι σοβαρό ή αν χρειάζεσαι χειρουργική επέμβαση, επισκέψου και κάποιον άλλο, ώστε να πάρεις μια δεύτερη γνώμη.
• Ενημέρωσε το γιατρό σου για όλα τα ζητήματα που αφορούν την υγεία σου: αν έχεις αλλεργίες, αν έχεις υποβληθεί στο παρελθόν σε χειρουργικές επεμβάσεις, ποιες ασθένειες έχεις περάσει, αν καπνίζεις, αν κάνεις καθιστική ζωή, αν παίρνεις φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής, ακόμα και ποιες διατροφικές συνήθειες ακολουθείς.
• Βεβαιώσου ότι η συνταγή που σου έγραψε ο γιατρός είναι ευανάγνωστη και οι οδηγίες του κατανοητές.
• Μην διστάσεις να ζητήσεις περισσότερες διευκρινήσεις για τα φάρμακα, τη δοσολογία και το χρόνο που θα απαιτήσει η θεραπεία σου, τις πιθανές παρενέργειες ή αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων και πώς θα τις αντιμετωπίσεις, καθώς και αν χρειάζεται να αποφεύγεις συγκεκριμένα τρόφιμα ή δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
• Μην υπερβαίνεις ή αλλάζεις τη δοσολογία και τον τρόπο χορήγησης του φαρμάκου που σου έδωσε ο γιατρός σου. Τήρησε πιστά τις οδηγίες του.
• Μην παίρνεις μόνη σου φάρμακα που σου σύστησε κάποιος άλλος, χωρίς την έγκριση του γιατρού σου.

Στο νοσοκομείο…

• Αν η κατάστασή σου απαιτεί χειρουργική επέμβαση, προτίμησε ένα νοσοκομείο εξειδικευμένο στην πάθηση που έχεις. Όσο περισσότερα περιστατικά έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό, τόσο πιο έμπειροι είναι.
• Ζήτησε από κάποιο έμπιστο και ενημερωμένο για την κατάστασή σου άτομο, ένα φίλο ή ένα μέλος της οικογένειάς σου, να έρθει μαζί σου στο νοσοκομείο, ώστε να μπορεί να μιλήσει στο γιατρό, αν εσύ για κάποιο λόγο δεν είσαι σε θέση να μιλήσεις.
• Μην φοβηθείς να ζητήσεις από το γιατρό και το νοσηλευτικό προσωπικό να πλύνει τα χέρια του ή να φορέσει καινούργια γάντια, πριν έρθει σε επαφή μαζί σου. Το πλύσιμο των χεριών είναι ένας πολύ απλός και πολύ αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης της μετάδοσης ασθενειών και μολύνσεων.
• Αν χρειαστεί να εγχειριστείς, βεβαιώσου ότι ο γιατρός και ο χειρουργός σου συμφωνούν για την αναγκαιότητα της επέμβασης.
• Σιγουρέψου ότι όλοι όσοι εμπλέκονται στην ιατρική σου φροντίδα, γνωρίζουν τα πάντα για το ιατρικό σου ιστορικό και την κατάσταση της υγείας σου. Μην υποθέτεις απλώς ότι ξέρουν.
• Όταν βγεις από το νοσοκομείο ζήτησε από το γιατρό σου να σου εξηγήσει επακριβώς πώς πρέπει να συνεχίσεις τη θεραπεία σου στο σπίτι και πότε μπορείς να επιστρέψεις στις συνήθεις δραστηριότητές σου.

Το προφίλ του καλού γιατρού

Ο καλός γιατρός:

• Έχει αποδεδειγμένη επιστημονική κατάρτιση και πιστοποιημένη ειδίκευση στον ιδιαίτερο τομέα της ιατρικής που εξασκεί.
• Είναι ανθρώπινος, επικοινωνιακός και λύνει τις απορίες του ασθενή με ηρεμία και υπομονή.
• Αντιμετωπίζει με ευαισθησία, σεβασμό και κατανόηση τον ασθενή.
• Είναι εχέμυθος και τηρεί το ιατρικό απόρρητο.
• Ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις και τις νέες μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας της επιστήμης που υπηρετεί.
• Αγαπά την άσκηση της ιατρικής και δεν τη βλέπει μόνο σαν ένα μέσο κοινωνικής και οικονομικής ανέλιξης.

Τι αναφέρει ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας;

• Ιατρική πράξη είναι εκείνη που έχει ως σκοπό τη με οποιαδήποτε επιστημονική μέθοδο πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου. (Άρθρο 1, παρ. 1)
• Ο ιατρός τηρεί τον όρκο του Ιπποκράτη ασκεί το έργο του σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και πρέπει κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, να αποφεύγει κάθε πράξη ή παράλειψη, η οποία μπορεί να βλάψει την τιμή και την αξιοπρέπεια του ιατρού και να κλονίσει την πίστη του κοινού προς το ιατρικό επάγγελμα. (Άρθρο 2, παρ. 2)
• Η άσκηση της ιατρικής γίνεται σύμφωνα με τους γενικά παραδεκτούς κανόνες της ιατρικής επιστήμης. Ο ιατρός έχει υποχρέωση συνεχιζόμενης δια βίου εκπαίδευσης και ενημέρωσης σχετικά με τις εξελίξεις της ιατρικής επιστήμης και της ειδικότητάς του. (Άρθρο 10, παρ. 1)
• Ο ιατρός οφείλει να αναγνωρίζει τα όρια των επαγγελματικών του ικανοτήτων και να συμβουλεύεται τους συναδέλφους του. (Άρθρο 10, παρ. 3)

Φάρμακα… φαρμάκι

Κάθε χρόνο στη χώρα μας καταγράφονται χιλιάδες δηλητηριάσεις και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με τη λανθασμένη χρήση φαρμάκων.

• Οι ασθενείς μπορεί να πάρουν λάθος φάρμακο ή λανθασμένη δόση, γιατί δεν διάβασαν σωστά ή δεν ζήτησαν διευκρινίσεις από το γιατρό για τη θεραπεία τους ή γιατί αποφάσισαν αυτοβούλως και χωρίς τη συγκατάθεση του γιατρού τους να πάρουν ένα φάρμακο ακατάλληλο για την περίπτωσή τους.
• Οι γιατροί μπορεί να μην γνωρίζουν ή να μην φρόντισαν να μάθουν αν ο ασθενής έχει αλλεργία σε κάποιο φάρμακο ή αν η κατάστασή του μπορεί να χειροτερεύσει εξαιτίας ενός φαρμάκου.
• Διαφορετικά φάρμακα τα οποία παίρνει ο ασθενής, χωρίς να ενημερώσει το γιατρό ή τα οποία χορήγησε ο γιατρός απρόσεκτα, μπορεί να αλληλεπιδράσουν προκαλώντας επιπλοκές και παρενέργειες στην υγεία του ασθενούς.

Στο δρόμο της δικαιοσύνης

Σύμφωνα με στοιχεία του Πρωτοδικείου Αθηνών, οι περισσότερες καταγγελίες ασθενών που θεωρούν ότι έπεσαν θύματα κακής άσκησης του ιατρικού λειτουργήματος αφορούν συνήθως χειρουργικές πράξεις ή βιοχημικές εξετάσεις. Αν, ο μη γένοιτο, πέσεις αποδεδειγμένα θύμα ιατρικού λάθους, μπορείς να ζητήσεις την αστική, ποινική και πειθαρχική δίωξη του γιατρού. Να διεκδικήσεις δηλαδή χρηματική αποζημίωση, την τιμωρία του από τα ποινικά δικαστήρια που μπορεί να σημαίνει φυλάκιση και την πειθαρχική τιμωρία του από τον Ιατρικό Σύλλογο στον οποίο ανήκει, που μεταφράζεται σε προσωρινή στέρηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος. Μπορείς επίσης να στραφείς και εναντίον του νοσοκομείου που εργάζεται ο γιατρός, αλλά και κατά της ασφαλιστικής εταιρίας που τον καλύπτει.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία τεύχος 71.

Επικαιροποίηση: Μάρτιος 2015.