Έχεις πετύχει κάτι σημαντικό, αλλά αντί να το χαρείς, νιώθεις ότι δεν το αξίζεις; Σκέφτεσαι πως ήσουν απλώς τυχερή ή ότι οι άλλοι έχουν υπερεκτιμήσει τις ικανότητές σου; Μήπως φοβάσαι ότι, αργά ή γρήγορα, κάποιος θα καταλάβει ότι «δεν ξέρεις πραγματικά τι κάνεις»; Αν ναι, τότε πιθανότατα έχεις βιώσει το Σύνδρομο της Απατεώνισσας (Imposter Syndrome), μια ψυχολογική κατάσταση που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι δεν αξίζουν την επιτυχία τους, παρά τα αποδεδειγμένα προσόντα και τις ικανότητές τους.
Τι είναι το σύνδρομο της απατεώνισσας;
Ο όρος «Imposter Syndrome» πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970 από τις ψυχολόγους Pauline Clance και Suzanne Imes, που παρατήρησαν ότι πολλές γυναίκες με σημαντικές επιτυχίες αμφισβητούσαν τις ικανότητές τους και απέδιδαν τα επιτεύγματά τους σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως η τύχη ή η βοήθεια των άλλων. Παρόλο που αρχικά θεωρήθηκε ένα φαινόμενο που αφορά κυρίως τις γυναίκες, πλέον είναι γνωστό ότι το βιώνουν και οι άντρες όμως, οι κοινωνικές προσδοκίες και οι αυξημένες πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε πολλούς τομείς το κάνουν ακόμα πιο έντονο γι’ αυτές.
Το σύνδρομο αυτό μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, αλλά είναι ιδιαίτερα συχνό σε άτομα με υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους, τελειομανείς και άτομα που εργάζονται σε ανταγωνιστικά ή ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα. Πολλές επιτυχημένες γυναίκες -ακόμα και η Μισέλ Ομπάμα και η Μάγια Αγγέλου– έχουν δηλώσει ότι το έχουν βιώσει.
Γιατί συμβαίνει;
Το Σύνδρομο της Απατεώνισσας δεν έχει να κάνει με τις πραγματικές σου ικανότητες, αλλά με την εσωτερική σου αντίληψη για τον εαυτό σου. Μπορεί να προέρχεται από διάφορους παράγοντες:
• Κοινωνικές πιέσεις: Οι γυναίκες συχνά μεγαλώνουν με την αίσθηση ότι πρέπει να είναι "τέλειες" για να αναγνωριστούν.
• Σύγκριση με τους άλλους: Βλέπουμε τις επιτυχίες των άλλων (ιδίως στα social media) αλλά όχι τις δυσκολίες τους, με αποτέλεσμα να νιώθουμε ανεπαρκείς.
• Αυτοσαμποτάζ και τελειομανία: Αν έχεις υπερβολικά υψηλά standards, κάθε μικρό λάθος μπορεί να φαίνεται σαν απόδειξη ότι "δεν είσαι αρκετά καλή".
Μορφές του συνδρόμου της απατεώνισσας
Το σύνδρομο αυτό δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους. Μερικοί τυπικοί τύποι του είναι:
• Η Τελειομανής – Αν δεν τα κάνεις όλα τέλεια, νιώθεις αποτυχημένη.
• Η Σούπερ Γυναίκα – Προσπαθείς να αποδείξεις την αξία σου δουλεύοντας υπερβολικά.
• Η Γεννημένη Ιδιοφυΐα – Αν κάτι δεν σου βγαίνει αμέσως, πιστεύεις ότι δεν είσαι αρκετά έξυπνη.
• Η Μοναχική Λύση – Αποφεύγεις να ζητάς βοήθεια γιατί φοβάσαι ότι θα φανεί πως «δεν ξέρεις τι κάνεις».
• Η Ειδικός – Νιώθεις ανεπαρκής αν δεν ξέρεις κάθε λεπτομέρεια για ένα θέμα.
Πώς να το νικήσεις
Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε κάποια από τα παραπάνω, μην ανησυχείς υπάρχουν τρόποι να το ξεπεράσεις! Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να καταλάβεις ότι το Σύνδρομο της Απατεώνισσας δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Το γεγονός ότι το νιώθεις δεν σημαίνει ότι είναι αλήθεια. Φτιάξε μια λίστα με τα επιτεύγματά σου και τις ικανότητές σου και δες τα αντικειμενικά. Σταμάτα να συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους – θυμήσου ότι οι επιτυχίες τους δεν σημαίνουν ότι εσύ δεν αξίζεις.
Άλλαξε τον εσωτερικό σου διάλογο. Αν πιάνεις τον εαυτό σου να λέει «Δεν είμαι αρκετά καλή», δοκίμασε να πεις «Μαθαίνω και εξελίσσομαι συνεχώς». Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για τον εαυτό μας επηρεάζουν βαθιά την εικόνα που έχουμε οι ίδιοι για εμάς. Μίλα γι’ αυτό! Πολλές γυναίκες έχουν περάσει από το ίδιο. Συζήτησέ το με φίλες, μέντορες ή συναδέλφους και θα δεις ότι δεν είσαι μόνη!
Αποδέξου ότι κανείς δεν είναι τέλειος. Ακόμα και οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι κάνουν λάθη. Το να αποτύχεις σε κάτι δεν σημαίνει ότι είσαι αποτυχημένη, αλλά ότι είσαι άνθρωπος. Ο φόβος του να μην είσαι «αρκετά καλή» μπορεί να σε κρατάει πίσω από ευκαιρίες. Την επόμενη φορά που θα διστάσεις να διεκδικήσεις κάτι, ρώτα τον εαυτό σου: Αν δεν φοβόμουν, τι θα έκανα;
Το Σύνδρομο της Απατεώνισσας είναι ύπουλο, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική σου αξία. Η επιτυχία σου δεν είναι τυχαία την έχεις κερδίσει με τη δουλειά και τις ικανότητές σου. Ήρθε η ώρα να το αναγνωρίσεις και να πιστέψεις στον εαυτό σου όπως σου αξίζει!
