"Δε με θεωρούν όμορφη"... Τι πιστεύετε πως φταίει γι΄αυτό;

Ζούμε στην εποχή της ομορφιάς και βομβαρδιζόμαστε από πληθώρα ερεθισμάτων γύρω από τη μόδα και όσα συγκροτούν τη βιομηχανία της εξωτερικής εμφάνισης και της ομορφιάς. Περιοδικά μόδας, τηλεοπτικά κανάλια μόδας επιδεικνύουν διαρκώς νέα πρότυπα ομορφιάς και νέα στυλ που έχουν στόχο να δείχνουν οι άνθρωποι πιο ωραίοι. Δημιουργείται μια υπερπροβολή μοντέλων ομορφιάς αναφορικά με την εξωτερική εμφάνιση προβάλλοντας καλλυντικά, ιδέες για μακιγιάζ, κομμώσεις και κουρέματα που αποπνέουν ιδιαίτερο στυλ, τα οποία λανσάρονται από διάσημους ανθρώπους των οποίων η εξωτερική εμφάνιση δημιουργεί πρότυπα μίμησης για όλους τους υπόλοιπους. Οι σημερινοί άνθρωποι, ιδίως οι νέοι και οι έφηβοι, απορροφούν τα πρότυπα αυτά δημιουργώντας ένα εξειδικευμένο πρότυπο ομορφιάς το οποίο προσπαθούν να μιμηθούν. Μέσα από τη βιομηχανία της μόδας τονίζονται ως ομορφιά το λεπτό σώμα στις γυναίκες, το γυμνασμένο και γραμμωμένο σώμα στους άντρες, τα ιδιαίτερα στυλ κόμμωσης, το λαμπερό-αψεγάδιαστο δέρμα που δεν έχει πάνω του τίποτα από όσα έχει σε φυσιολογικές συνθήκες το ανθρώπινο δέρμα, όπως ελιές, καντήλες, ακμή κλπ.

Βλέπουμε διαρκώς γύρω μας φωτογραφίες ανδρών με άτριχο, γυμνασμένο κορμί να προβάλλονται ως πρότυπα ομορφιάς, ενώ σε όλα τα περιοδικά βλέπει κανείς λεπτές γυναίκες με λευκή, λαμπερή επιδερμίδα να προβάλλουν ένα πρότυπο ομορφιάς σχετικά με το πώς πρέπει να είναι το ανθρώπινο σώμα για να φαίνεται ωραίο στους άλλους, ναι δείχνει σέξι και το άτομο να φαίνεται γεμάτο αυτοπεποίθηση. Οι άνθρωποι μπαίνουν σε μια διαδικασία σύγκρισης του σώματος τους με τα πρότυπα αυτά με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε μια διαρκή κατανάλωση προϊόντων ομορφιάς για να πετύχουν το ιδανικό κορμί, την τέλεια και αψεγάδιαστη εξωτερική εμφάνιση.

Επειδή το να φτάσει κανείς το τέλειο είναι ένας φαντασιακός στόχος παρά μια ρεαλιστική και πραγματική προσδοκία, οι νέοι κυρίως άνθρωποι εμφανίζονται στις μέρες μας ολοένα και πιο δυσαρεστημένοι από την εικόνα του σώματος τους.

Που μπορεί να οδηγήσει κάποιον αυτή η "προπαγάνδα" της ομορφιάς;

Ένα ποσοστό του γενικού πληθυσμού τόσο των εφήβων όσο και των ενηλίκων κοντά στο 2% περίπου, θα επηρεαστεί τόσο αρνητικά από όλη αυτή την προπαγάνδα της τέλειας ομορφιάς που θα αποκτήσει μια νοσηρή ενασχόληση με την εξωτερική του εμφάνιση. Αυτοί οι νέοι άνθρωποι αποκτούν μια έντονη φοβία για την εμφάνιση τους, η οποία συνήθως κολλά σε κάποιο μέρος του σώματος τους, το οποίο φοβούνται πως είναι άσχημο, αποκρουστικό, δύσμορφο ή αντισεξουαλικό.

Πολλοί θα κολλήσουν σε προβλήματα του δέρματος, όπως οι ελιές, η ακμή, άλλα στίγματα που μπορεί να έχει πάνω το σώμα ή κάποιες ουλές. Άλλοι θα κολλήσουν με την τριχοφυΐα, ιδίως οι άντρες με την τριχοφυΐα στους ώμους, στην πλάτη και στο θώρακα. Άλλοι θα κολλήσουν στο χρώμα των μαλλιών, δηλαδή αν υπάρχουν τρίχες γκρίζες ή λευκές, που θεωρούν ότι φαίνονται σαν γέροι. Η ύπαρξη αλωπεκίας σε ολόκληρο το κρανίο ή σε κάποιο μέρος του πιστεύουν ότι τους καταδικάζει να φαίνονται άσχημοι. Ειδικά στους άντρες μεγάλο ρόλο παίζει το αν νιώθουν το σώμα τους γυμνασμένο ή πλαδαρό, ότι κάποια σημεία στο σώμα τους δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένα όσο θα έπρεπε για άντρες, πχ. χέρια, ώμοι, μπράτσα, η μπάσα αντρική φωνή.

Ανάλογα προβλήματα σχετικά με το πόσο γυμνασμένο είναι το σώμα τους και τα θηλυκά τους χαρακτηριστικά αναπτύσσουν οι γυναίκες που αγχώνονται για το μέγεθος του στήθους τους, του ύψους τους, τα χείλη τους, την τριχοφυΐα τους και νιώθουν ότι δεν είναι ελκυστικές. Πολύ συχνά και στα δυο φύλα εμφανίζεται μια παθολογική φοβία σχετικά με το σχήμα και το μέγεθος της μύτης τους και το χαμόγελο τους, δηλαδή το πώς φαίνονται τα δόντια τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις και ειδικά στους άντρες ο φόβος εμφανίζεται και για το μέγεθος των γεννητικών τους οργάνων καθώς οι άντρες παρασύρονται από μύθους σχετικά με το φυσιολογικό μέγεθος αλλά και το ρόλο του στη σεξουαλική απόλαυση της γυναίκας.

Πώς αυτό προκαλεί πρόβλημα στην καθημερινότητα του ατόμου;

Όταν ένας φόβος εδραιωθεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο του σώματος τότε οι άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν να εμφανίσουν αυτό το σημείο του σώματος στους άλλους, πχ. η γυναίκα που θεωρεί ότι έχει μικρό στήθος δεν πάει για μπάνιο μαζί με παρέα. Επιπλέον, προσπαθούν να καλύψουν με διάφορους τρόπους αυτό το σημείο του σώματος ώστε να μην φαίνεται, χρησιμοποιώντας μεικ απ, συγκεκριμένα ρούχα κλπ.

Πολύ συχνά συγκρίνουν διαρκώς το δικό τους σώμα ή το μέρος του σώματος που φοβούνται ότι παρουσιάζει κάτι άσχημο με το σώμα των άλλων ανθρώπων. Για παράδειγμα αν φοβούνται ότι το πρόβλημα είναι στο χαμόγελο τους συγκρίνουν το δικό τους χαμόγελο και τα δόντια τους με το χαμόγελο και τα δόντια των άλλων γύρω τους. Επιπροσθέτως, η σύγκριση παίρνει μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά ελέγχου σε καθρέφτες ή σε φωτογραφίες. Δηλαδή, αν φοβούνται ότι το άσχημο επάνω τους είναι η μύτη, τότε κοιτάζονται στο καθρέφτη διαρκώς να δουν πως φαίνεται σε κάθε στάση του προσώπου τους ή παίρνουν φωτογραφίες τη μύτη τους σε διάφορες στάσεις και ανάλογα με το φως που υπάρχει για να καταλάβουν πόσο άσχημη δείχνει στους άλλους.

Ταυτόχρονα, εμφανίζουν μια ακόμη αντίδραση για να κατευνάσουν το φόβο τους με διαρκή αναζήτηση διαβεβαιώσεων από φίλους και συγγενείς ότι δεν είναι τόσο άσχημοι ή το σημείο του σώματος που φοβούνται ότι δεν είναι τόσο άσχημο όσο οι ίδιοι πιστεύουν. Τέλος, πάρα πολύ συχνά δαπανούν μεγάλα ποσά για την αποκατάσταση αυτών των προβλημάτων με καλλυντικά, ρούχα ή αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις.

Όλη αυτή η συμπτωματολογία που παρουσιάστηκε παραπάνω συγκροτεί τη διάγνωση της Σωματικής Δυσμορφοφοβίας (ΣΔ). Η Σωματική Δυσμορφοφοβία αποτελεί μια πολύ συχνή παθολογική οντότητα στην εφηβεία και τους νεαρούς ενήλικες και φαίνεται η συχνότητα της να είναι ίδια και στα δύο φύλα. Οι επιπτώσεις της στη ζωή του άτομου μπορεί να είναι από πολύ μικρές που σημαίνει μια μικρή ενασχόληση με κάποια φοβία για την εξωτερική εμφάνιση, έως πολλή μεγάλη που σημαίνει ότι ένας άνθρωπος απορροφάται τόσο πολύ από το φόβο αυτό που χάνει φίλους, χάνει ερωτικές σχέσεις ή δεν αποπειράται καθόλου να αποκτήσει ερωτικές σχέσεις, καταναλώνει το μεγαλύτερο μέρος της μέρας στην ενασχόληση του με τις φοβίες αυτές με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει σπουδές και εργασία.

Υπάρχει θεραπεία της Σωματικής Δυσμορφοφοβίας & ποιά τα προβλήματα;

Θα προσπαθήσω να συνοψίσω τα μεγαλύτερα προβλήματα αναφορικά με τη θεραπεία/.

1. Δεν υπάρχει ενημέρωση του κοινού για τη νοσολογία αυτή με αποτέλεσμα το άτομο όταν εκφράζει αυτούς τους φόβους είτε το περιβάλλον να τους υποτιμά και να μην ασχολείται με την αναζήτηση θεραπείας είτε να θεωρούνται φυσιολογικές ανησυχίες της εφηβείας και της πρώτης νεότητας με αποτέλεσμα να μην καταφεύγουν στον ειδικό για διάγνωση. Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις είναι ένας άνθρωπος να υποφέρει για χρόνια και το πρόβλημα να παίρνει διαρκώς πιο μεγάλες διαστάσεις.

2. Ο βαθμός Εναισθησίας. Εναισθησία ονομάζουμε οι ψυχολόγοι το κατά πόσο ένας ασθενής καταλαβαίνει ότι έχει πρόβλημα ή όχι. Δυστυχώς στη ΣΔ όπως και στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ο βαθμός εναισθησίας ποικίλει. Υπάρχουν πάσχοντες με μικρό βαθμό εναισθησίας, οι οποίοι δεν κατανοούν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα και θεωρούν τις ανησυχίες τους όχι υπερβολικές και παράλογες αλλά τουναντίον τελείως λογικές και φυσιολογικές.

Οι ασθενείς με μικρή εναισθησία δύσκολα προσέρχονται σε ειδικό ψυχικής υγείας γιατί δεν καταλαβαίνουν ότι έχουν πρόβλημα ενώ αντιθέτως προσέρχονται πολύ συχνά σε ειδικούς της επανορθωτικής ιατρικής πχ. οδοντίατροι, πλαστικοί χειρουργοί ή άλλους, αισθητικούς, γυμναστές και διατροφολόγους για να λύσουν το πρόβλημα που θεωρούν ότι υπάρχει. Είναι οι άνθρωποι που και μετά αυτές τις επεμβάσεις εξακολουθούν να έχουν πρόβλημα, να μη μένουν ικανοποιημένοι από την αποκατάσταση που έγινε, να αναζητούν επιπλέον λύσεις επανορθωτικές και να ξοδεύουν μεγάλα ποσά χρημάτων για τις λύσεις αυτές.

Υπάρχουν ασθενείς με ένα μέτριο βαθμό εναισθησίας που κατανοούν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και ότι οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί αλλά αυτό δε διαρκεί όλες τις ώρες και όλες τις μέρες, με αποτέλεσμα άλλες μέρες να κατανοούν το παθολογικό της συμπεριφοράς τους και άλλες μέρες όχι. Είναι οι ασθενείς που θα αμφισβητήσουν πολλές φορές τη γνώμη του ειδικού ψυχικής υγείας αναζητώντας διαβεβαιώσεις από άλλους γιατρούς για το πρόβλημα που θεωρούν ότι έχουν και τη λύση του με συνέπεια να μπερδεύονται ακόμη περισσότερο και να δυσχεραίνουν τη θεραπεία τους.

Τέλος, υπάρχουν ασθενείς με μεγάλο βαθμό εναισθησίας που κατανοούν πλήρως το πρόβλημα τους και αναζητούν ψυχολογική αντιμετώπιση για αυτό.

Η αντιμετώπιση της Σωματικής Δυσμορφοφοβίας είναι εφικτή;

Σαφέστατα και είναι εφικτή! Η βασική και πιο αποτελεσματική μορφή ψυχολογικής αντιμετώπισης είναι η Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία που στοχεύει στην τροποποίηση των δυσλειτουργικών εκείνων συμπεριφορών και αντιδράσεων του ασθενή στους φόβους του με αποτέλεσμα οι φόβοι αυτοί να συντηρούνται για χρόνια. Η εξειδίκευση, η εμπειρία του θεραπευτή, ο βαθμός εναισθησίας που ο ασθενής έχει, ο βαθμός δέσμευσης του πάσχοντα στη θεραπεία του προβλήματος και στην εφαρμογή των κατάλληλων τεχνικών θα καθορίσουν το ποσοστό βελτίωσης στο πρόβλημα αυτό, το οποίο μπορεί να διακυμαίνεται από μια μέτρια ικανοποιητική βελτίωση ως την ολοκληρωτική αντιμετώπιση.

Σε κάποιες περιπτώσεις είναι αναγκαία η ταυτόχρονη θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή από ψυχίατρο προκειμένου να μειωθούν κάποιες παθολογικές συμπεριφορές που διατηρούν το πρόβλημα, όπως οι επανειλημμένοι έλεγχοι, αλλά και η αντιμετώπιση συνοδών άλλων προβλημάτων που συχνά συνυπάρχουν με τη ΣΔ, όπως η κατάθλιψη.

Η θεραπεία της Σωματικής Δυσμορφοφοβίας υφίσταται και είναι εφικτή!

Επιμέλεια συνέντευξης:
Δήμητρα Γκούντρα