Κλασικά συμπτώματα ψυχολογικής φύσης είναι το αίσθημα έλλειψης αέρα, η ταχυκαρδία, οι πόνοι στο γαστρεντερολογικό, καθώς και η συχνοουρία. Πρόκειται για συμπτώματα που εμείς ναι μεν τα αισθανόμαστε, αλλά και που παράλληλα δεν έχουν παθολογική αιτία. Δεν είναι τυχαίο πως οι
εργαστηριακές εξετάσεις μας είναι καθαρές, οι καρδιολογικές το ίδιο και οι γιατροί κλασικών παθολογικών ειδικοτήτων χρησιμοποιούν τη φράση: «Από το άγχος είναι».
Άραγε αυτός που αναφέρει ότι παρουσιάζει αντίστοιχα με τα παραπάνω συμπτώματα λέει την αλήθεια; Φυσικά και την λέει. Πολλές φορές, μάλιστα, τα συμπτώματα είναι τόσο επώδυνα που ενδέχεται να τον οδηγήσουν ακόμη και στο νοσοκομείο.
Όταν το ποτήρι του άγχους ξεχειλίσει…
Ο όρος ψυχοσωματικά είναι πολύ επιτυχημένος αφού η ψυχολογική επιβάρυνση εκφράζεται με σωματικά συμπτώματα. Όταν δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και τα «καταπίνουμε» αυτά συνήθως βρίσκουν μια σωματική δίοδο για να εκφραστούν. Είναι σαν να μας προειδοποιεί το ίδιο μας το σώμα ότι κάτι δεν πάει καλά.
Πώς όμως η ψυχική διάθεση επηρεάζει το σώμα; Αρκεί μια μικρή παρατήρηση για να δοθεί η απάντηση. Ποιος δεν έχει νιώσει ταχυκαρδία κατόπιν μεγάλου άγχους; Ποιος δεν έχει πόνο στο στομάχι όταν στρεσάρεται; Αυτά είναι λίγο πολύ αναμενόμενο να συμβούν κάποιες φορές στη ζωή μας. Το πρόβλημα ξεκινά όταν η σωματική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι τόσο καλή ή υπάρχει κάποια ασθένεια που οδηγεί σε επιδείνωση του ψυχολογικού παράγοντα. Τότε εγκλωβιζόμαστε σ’ έναν φαύλο κύκλο. Όταν υπάρχει κατάθλιψη π.χ. επηρεάζονται οι νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και νοραδρεναλίνη, πυροδοτώντας τα ψυχοσωματικά.
Ποια είναι όμως τα πιο συνήθη ψυχοσωματικά συμπτώματα; Εκτός των όσων προαναφέρθηκαν, στη λίστα με τα ψυχοσωματικά συμπεριλαμβάνονται οι ημικρανίες, διάφορα δερματολογικά προβλήματα, όπως εκζέματα και ερυθρότητα δέρματος και βέβαια εντερικά συμπτώματα, τα οποία είναι πολύ συνήθη.
Το σημαντικό είναι να καταλάβουμε ότι όταν το άγχος εκφράζεται με σωματικά συμπτώματα έχουμε υπερβεί αυτό που λέμε καλοήθες στρες. Όλοι έχουμε άγχος, άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο, ο κακός όμως χειρισμός του μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συνήθως υπάρχει μια χρονιότητα και μια πολύ μεγάλη συσσώρευση άγχους και κατάθλιψης μέχρι να εκδηλωθούν αυτά με την μορφή ψυχοσωματικών.
Μην «καταπίνεις» το συναίσθημα
Συνήθεις είναι οι παραπομπές στα εξωτερικά ιατρεία των γενικών νοσοκομείων από καρδιολόγους, γαστρεντερολόγους και δερματολόγους σε ψυχιάτρους για την αντιμετώπιση της πρωτογενούς αιτίας των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, δηλαδή του άγχους. Πολλές φορές στην ίδια οικογένεια βρίσκουμε μέλη να πάσχουν από ψυχοσωματικά συμπτώματα. Σ’ αυτήν την οικογένεια αντιλαμβανόμαστε ότι τα μέλη της καταπνίγουν τα συναισθήματά τους, έτσι ώστε αυτά να εκφράζονται με σωματικά συμπτώματα.
Συνεπώς, η βασική αρχή για να καταπολεμήσουμε τα ψυχοσωματικά είναι να μην «καταπίνουμε» τα αρνητικά συναισθήματα: την οργή και το θυμό μας. Πρέπει να βλέπουμε τα γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις και να μην θεωρούμε ότι ο άνθρωπος είναι μόνο σώμα ή μόνο ψυχή αλλά ένας μοναδικός συνδυασμός και των δύο. Όταν το ένα πάσχει, είναι πολύ πιθανό να συμπαρασύρει και το άλλο.
Η αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι εργασία των ψυχολόγων και των ψυχιάτρων. Ως θεραπευτικές προσεγγίσεις κατά κύριο λόγο προτιμάται η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και λιγότερο η ψυχανάλυση. Βασική δουλειά στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες είναι να μπορέσει το άτομο να αποφορτιστεί εκφράζοντας τα συναισθήματά του.
Στάθης Μπαρτζώκας, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής, www.stathisbartzokas.com
