Πριν από μερικά χρόνια όταν μια γυναίκα ήταν λίγο πεσμένη, πιεσμένη, προβληματισμένη, έπαιρνε την πιστωτική της ή, σε μεγάλα κέφια, ένα καταναλωτικό δάνειο, και πήγαινε για ψώνια. Οι ωραίες, καινούργιες αγορές της έφτιαχναν το κέφι και της ανέβαζαν τους τόκους και τα ποσά που χρωστούσε στις τράπεζες. Το τελευταίο όμως ήταν σχεδόν άνευ σημασίας, αφού οι τράπεζες μπορούσαν να δώσουν κι άλλη κάρτα ή κι άλλο δάνειο, για να ξεπληρώσει το πρώτο και ούτω καθεξής... Όχι μόνο η γυναίκα, όμως, αλλά όλη η οικογένεια συμμετείχε σε αυτή την ευελιξία του χρήματος το ίδιο και πολύ άντρες φυσικά.
Το χρήμα κάνει τον κόσμο να γυρίζει
Το χρήμα-δώρο, το χρήμα-όριο: η σχέση μας μαζί του είναι πολύ πιο μπλεγμένη απ’ όσο φαίνεται. Καλύπτει κενά από συναισθήματα και συμπεριφορές, γεμίζει σιωπές με υλικά αντικείμενα, θέλει να πει αυτά για τα οποία πολλές φορές λείπουν οι λέξεις –ακόμα και η συνειδητοποίησή τους πριν φτάσουμε στις λέξεις– για να τα πούμε. Κι όπως συμβαίνει συνήθως, όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου (γιατί πάντα έρχεται κάποια στιγμή) και τα πράγματα της ζωής ανατρέπονται και το εργαλείο δεν είναι πια στη θέση του (στην περίπτωσή μας το χρήμα) μένουν τα χέρια μας άδεια και η καρδιά μας απαρηγόρητη.
Ενας φαύλος κύκλος
Πριν από μερικά χρόνια, πολλές γυναίκες είχαν στη διάθεσή τους όλα τα μέσα, αληθινά ή επίπλαστα, για να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες-ανάγκες τους που τις κάνουν ευτυχισμένες, όλες τις δυνατότητες για να γίνουν ή να μοιάσουν με αυτά που επιθυμούσαν. Βέβαια ακόμα και τότε, οι πιο πολλές γυναίκες στο πίσω μέρος του μυαλού τους ήξεραν ότι κανένα αντικείμενο, ιδανικά πλασαρισμένο από τα μέσα ή τον περίγυρό τους, δεν μπορούσε να τις οδηγήσει στην απόλυτη ικανοποίηση, ούτε να διώξει την κατάθλιψη, ούτε να φέρει την ευτυχία. Τις έκανε χαρούμενες για λίγο. Όταν όμως έπεφτε αλλού το βλέμμα και δεν ήταν καλό το σκηνικό της ζωής, ο φαύλος κύκλος άρχιζε ξανά. Υπήρχε όμως η ευκολία να επαναλάβουμε τη διαδικασία: ξανά «απελευθερωτικές» αγορές, ξανά το διάστημα της απόλαυσης, ξανά η αποστροφή του βλέμματος, ξανά το κενό που δεν γεμίζει. Η επανάληψη, όμως, βοηθούσε να μην το ψάχνουμε και πάρα πολύ το πράγμα.
Τα απωθημένα μας κι εμείς
Απωθημένες αγορές, παρορμήσεις της στιγμής, ατάκες όπως «δεν μπόρεσα να αντισταθώ, δεν είναι τέλειο;» για τις περισσότερες γυναίκες ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Είναι σκληρό, ειλικρινά, κι όχι μόνο για λόγους οικονομικούς. «Αν το απωθημένο μου γέμιζε με ένα σωρό ζευγάρια παπούτσια, τώρα που δεν μπορώ να ψωνίζω ούτε στις εκπτώσεις, τι να κάνω; Αφού καλά καλά δεν ξέρω τι απωθημένο είναι... Γιατί το γέμιζα με τόσα παπούτσια, τσάντες, σερβίτσια, ρούχα για το παιδί, καλλυντικά; Γιατί δεν το άφηνα να μου μιλήσει αλλιώς;». Σχέσεις που δεν περπατάνε, ακυρώσεις, φόβοι, αποφάσεις που δεν τολμάμε να πάρουμε, όλα μπορεί να τα καλύψει ο λόγος της κατανάλωσης, η ζωή των διαφημίσεων. Όταν αυτή δεν μπορούμε να την έχουμε, μαζί με την οικονομική δυσπραγία που κατατρύχει τη ζωή μας και την ταρακουνάει από πάνω μέχρι κάτω, και η ψυχική μας... χώρα πτωχεύει. Ιδιαίτερα όταν δεν έχει καταφέρει, με συνεχή αναδιαπραγμάτευση και διάλογο με τον εαυτό μας και τους άλλους, να διαχωρίσει την οικονομική στενότητα από τη διαπροσωπική ικανοποίηση και ισορροπία.
Και τώρα;
Θα αναρωτηθείτε, τι να κάνουμε; Να βουλιάξουμε στην κατάθλιψη, να αφεθούμε στα ψυχικά κενά που μας γέμιζε το χρήμα, πλαστικό κι αληθινό, τότε που ήταν ζεστό στα χέρια μας; Μια ευκαιρία της παρούσας κατάστασης είναι να επωφεληθούμε για να ζήσουμε καλύτερα αλλιώς, συντροφιά με τον εαυτό μας και τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας, κι όχι επειδή στην ντουλάπα μας έχουμε επώνυμες τσάντες. Είναι πολύ ωραίες μερικές ακριβές τσάντες, ομολογουμένως, αλλά μεγαλύτερη χαρά είναι να τις χαζεύεις στη βιτρίνα, υγιής, με ένα γλυκάκι στο ένα χέρι και στο άλλο τον αγαπημένο σου... Eυκαιρία λοιπόν να βρούμε τα τραύματά μας και να κάνουμε κάτι γι’ αυτά, ο καθένας με τον τρόπο που μπορεί και του ταιριάζει.
Αναθεωρώντας τις αξίες μας
Μπορεί να μην έχετε πια να ξοδεύετε όμως: Είστε από τις τυχερές που μπορούν, έστω με κάποια βοήθεια, να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους και να ζουν ικανοποιητικά; Έχετε κάτι δημιουργικό να κάνετε ή μπορείτε να το βρείτε στην καθημερινότητά σας απλά και ανθρώπινα; Τότε η έλλειψη χρημάτων θα είναι λιγότερο βαριά. Και οι ουσιαστικές και τρυφερές ανθρώπινες σχέσεις, που καθένας μας πρέπει να φροντίζει να καλλιεργεί στη ζωή του, δεν αποπληρώνονται ούτε με τραπεζικούς διακανονισμούς, ούτε με κουτιά και τσάντες αγορών.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 147
Update: Δεκέμβριος 2016
