Η οικογένεια είναι ένας θεσμός που μας προσφέρει αγάπη, στήριξη και ασφάλεια, αλλά πολλές φορές μπορεί να γίνει και πηγή πίεσης. Από μικρή ηλικία, οι περισσότερες γυναίκες μαθαίνουμε ότι το να είμαστε «καλές κόρες», «καλές αδελφές» ή «καλές μητέρες» σημαίνει να βάζουμε –πολλές φορές- τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές μας. Όμως, πού βρίσκεται το όριο ανάμεσα στην αφοσίωση και στην αυτοθυσία; Πότε η οικογενειακή ευθύνη είναι πραγματική υποχρέωση και πότε έχουμε κάθε δικαίωμα να πούμε «όχι» χωρίς να νιώθουμε ενοχές;
Πότε η οικογενειακή δέσμευση είναι υποχρέωση
Υπάρχουν καταστάσεις στις οποίες η στήριξη της οικογένειας δεν είναι μόνο ηθικό καθήκον, αλλά και ζήτημα αγάπης και αλληλεγγύης. Αν ένας γονιός ή ένα κοντινό μέλος της οικογένειας αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας ή βρίσκεται σε δύσκολη θέση, είναι φυσιολογικό να θέλουμε να προσφέρουμε βοήθεια. Επίσης, κάποιες παραδόσεις, όπως οι οικογενειακές γιορτές και οι συγκεντρώσεις, μπορεί να είναι σημαντικές για τους αγαπημένους μας και να αξίζει να συμμετέχουμε, ακόμα κι αν κάποιες φορές δεν μας ενθουσιάζει η ιδέα.
Όταν η οικογένεια λειτουργεί με αγάπη και αλληλοσεβασμό, οι υποχρεώσεις μοιράζονται δίκαια και κανένα μέλος δεν αισθάνεται ότι επωμίζεται περισσότερα απ’ όσα αντέχει. Αν όμως νιώθεις ότι οι οικογενειακές σου υποχρεώσεις είναι μονόπλευρες, υπερβολικά απαιτητικές ή σε καταπιέζουν, τότε είναι ώρα να επανεξετάσεις τα όρια σου.
Πότε μπορείς –και πρέπει– να πεις «όχι»
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι οικογενειακές απαιτήσεις ξεπερνούν τα όρια της λογικής. Ίσως έχεις έναν συγγενή που θεωρεί δεδομένο ότι θα του λύσεις κάθε πρόβλημα, γονείς που σε πιέζουν να ακολουθήσεις μια ζωή που δεν σε εκφράζει ή ένα περιβάλλον που δεν σέβεται τον προσωπικό σου χρόνο και τις ανάγκες σου.
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσεις πότε μια κατάσταση είναι πραγματικά τοξική. Αν νιώθεις ότι καταπιέζεσαι, ότι οι προσδοκίες των άλλων σε κάνουν να αισθάνεσαι ανεπαρκής ή ότι σου ασκείται συναισθηματικός εκβιασμός («Αν με αγαπούσες, θα έκανες αυτό για μένα»), τότε έχεις κάθε δικαίωμα να βάλεις όρια.
Το «όχι» δεν σημαίνει αδιαφορία, σημαίνει αυτοσεβασμός. Δεν χρειάζεται να απολογείσαι αν δεν θέλεις να παραβρεθείς σε μια οικογενειακή συγκέντρωση που σε κάνει να νιώθεις άβολα. Δεν χρειάζεται να αποδεχτείς έναν ρόλο που δεν σε κάνει ευτυχισμένη. Δεν χρειάζεται να αισθάνεσαι ένοχη αν επιλέγεις να προστατεύσεις την ψυχική σου ηρεμία.
Πώς να βάλεις όρια χωρίς ενοχές
Αν έχεις συνηθίσει να ικανοποιείς πάντα τις επιθυμίες των άλλων, ίσως το να πεις «όχι» σου φαίνεται τρομακτικό. Όμως, το να θέτεις όρια είναι βασικό για την ψυχική σου υγεία και τις ισορροπημένες σχέσεις.
1. Να είσαι ξεκάθαρη: Αν αποφασίσεις ότι δεν μπορείς ή δεν θέλεις να κάνεις κάτι, πες το με ήρεμο και σταθερό τρόπο, χωρίς υπερβολικές εξηγήσεις. Ένα απλό "Δεν μπορώ να το κάνω αυτό τώρα" αρκεί.
2. Μην νιώθεις την ανάγκη να δικαιολογηθείς υπερβολικά: Όσο περισσότερες εξηγήσεις δίνεις, τόσο περισσότερο ανοίγεις περιθώρια για πιέσεις. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις γιατί προτεραιότητά σου είναι ο εαυτός σου.
3. Μάθε να διαχειρίζεσαι την ενοχή: Αν έχεις μεγαλώσει με την αντίληψη ότι "η οικογένεια έρχεται πάντα πρώτη", ίσως δυσκολευτείς να θέσεις όρια. Θυμήσου ότι το να φροντίζεις τον εαυτό σου δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπεις τους άλλους.
4. Δέξου ότι κάποιοι μπορεί να αντιδράσουν αρνητικά: Δεν θα αρέσει σε όλους ότι αρχίζεις να διεκδικείς τον προσωπικό σου χώρο. Αυτό όμως δεν είναι δικό σου πρόβλημα – είναι δικό τους.
Αγάπη και αυτοφροντίδα πάνε μαζί
Αν νιώθεις ότι ζεις περισσότερο για να ικανοποιείς τις επιθυμίες των άλλων παρά για τον εαυτό σου, ήρθε η ώρα να κάνεις ένα βήμα πίσω και να επαναπροσδιορίσεις τις προτεραιότητές σου. Η αληθινή οικογένεια αγαπάει και σέβεται – δεν επιβάλλει και δεν απαιτεί. Και αν το να πεις «όχι» σημαίνει να προστατεύσεις την ψυχική σου ισορροπία, τότε δεν είναι απλώς δικαίωμά σου, είναι ανάγκη.
