Είχατε από μικροί τις διαφορές σας. Ζηλεύατε ο ένας τον άλλον, καβγαδίζατε για το σε ποιον ανήκει τι, ανταγωνιζόσασταν κρυφά ή φανερά διεκδικώντας την αγάπη και την αποδοχή των ίδιων ανθρώπων, των γονιών σας, όμως περνάγατε και ατελείωτες ώρες μαζί παίζοντας, συζητώντας, σχεδιάζοντας την επόμενη φάρσα. Μεγαλώνοντας πήρε ο καθένας τον δρόμο του, το επάγγελμά του, την οικογένειά του και μερικά τηλεφωνήματα και οικογενειακές συγκεντρώσεις, έρχονται για να μας υπενθυμίσουν ότι τα αδέλφια μας, είναι η πιο κοντινή συγγενική σχέση που είχαμε από την αρχή της ζωής μας και που μπορούν να βρίσκονται πάντα δίπλα μας, ακόμα και μετά τον θάνατο των γονιών μας. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η λέξη φιλία, που βγαίνει από το αρχαιοελληνικό ρήμα «φιλώ» που σημαίνει αγαπώ, δηλώνει την αμοιβαία έλξη ανάμεσα σε δύο άτομα που συνδέονται με δεσμούς συγγενικούς ή άλλους. Όμως συνήθως, δυστυχώς η σχέση μας με τα αδέλφια μας, αμαυρώνεται από ζήλιες και παρεξηγήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε βαθμιαία απομάκρυνση ή στην καλύτερη περίπτωση να γίνουμε δυο απλοί γνωστοί.
Η ΣΕΙΡΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ & Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ
Πρώτος, ο Άλφρεντ Άντλερ διατύπωσε την θεωρία ότι η σειρά γέννησης των παιδιών σε μια οικογένεια, παίζει καθοριστική σημασία στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και στη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των αδελφών. Η κ. Η κ. Δήμητρα Νικολάου, σύμβουλος ψυχικής υγείας , μας βοηθά να αναλύσουμε παραπάνω αυτή τη σχέση και δίνει ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Πρωτότοκοι; Φιλόδοξοι ναι, αλλά και εγωιστές
Φαίνεται λοιπόν ότι τα πρωτότοκα παιδιά, «ξεκινούν και περνούν κάποιο μέρος της ζωής τους ως μοναχοπαίδια, έχοντας την προσοχή όλων των μελών της οικογένειας στραμμένη πάνω τους, αναπτύσσοντας έτσι μια έντονη αίσθηση αυτοπεποίθησης. Με την άφιξη του δεύτερου παιδιού, έρχεται και ο εκθρονισμός του πρώτου, το οποίο βιώνει υποσυνείδητα την απόρριψη και ξεκινά να «μάχεται» για τη χαμένη θέση του και για την προσοχή των γονιών του. Πιστεύει ενδόμυχα ότι ¨αν είμαι καλό παιδί, θα με αγαπούν¨ και έτσι, δείχνει περίσσεια προθυμία στις επιθυμίες των γονιών του και είναι έτοιμο να βοηθήσει τους μεγαλύτερους αποφεύγοντας τη δημιουργία προβλημάτων». Έτσι συνήθως γίνονται πιο ενεργητικά, τους αρέσει να ηγούνται και να αναλαμβάνουν ευθύνες και πρωτοβουλίες, είναι φιλόδοξα, λογικά, με αυτοπεποίθηση και συνήθως έχουν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης. Συχνά γίνονται τελειομανείς, πολύ δύσκολα ικανοποιούνται επιζητώντας πάντα το καλύτερο από τον εαυτό τους και τους άλλους, είναι εγωιστές και τείνουν να θέλουν να συμφωνούν με τον ισχυρότερο. Οι στατιστικές δείχνουν ότι πάνω από τους μισούς προέδρους των Η.Π.Α. είναι πρωτότοκοι καθώς επίσης και η πλειοψηφία των αστροναυτών.
Υστερότοκοι; Ριψοκίνδυνοι και με χιούμορ
Οι υστερότοκοι, «δεν βιώνουν ποτέ την αποκλειστική προσοχή των γονιών τους, καθώς έχουν πάντα κάποιον μπροστά τους, πού είναι πιο προχωρημένος και πιο ικανός, κάτι που συμβάλει στο να αποκτούν σε βαθμό, την αίσθηση της μειονεξίας. Συνήθως, ανταγωνίζονται το πρώτο παιδί, προσπαθώντας να το ξεπεράσουν σε τομείς πού το πρώτο αποτυγχάνει». Έτσι γίνονται συνήθως ιδιαίτερα κοινωνικοί, με χιούμορ, ιδεαλιστές, ριψοκίνδυνοι, ευαίσθητοι, στοργικοί, τους αρέσει να πηγαίνουν ενάντια στους κανόνες αλλά και ανώριμοι, εγωκεντρικοί, και επιζητούν την προσοχή στις σχέσεις τους.
Μεσαίοι; Διπλωμάτες & ανταγωνιστικοί
Σε οικογένειες με περισσότερα από δύο παιδιά, τα μεσαία αδέλφια αντιμετωπίζουν συνήθως τα περισσότερα προβλήματα. «Τα μεσαία παιδιά δεν έχουν ούτε τα δικαιώματα του πρώτου, ούτε τα προνόμια του μικρότερου και παράλληλα, υποχρεωτικά μοιράζονται την προσοχή των γονέων τους ενώ δεν λαμβάνουν την ιδιαίτερη φροντίδα πού εισπράττει το μικρότερο.» Παγιδευμένα ανάμεσα στην δεσποτική προσωπικότητα του πρωτότοκου και στην όλο τσαχπινιά των μικρότερων, προσπαθούν να βρουν ένα διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Συνήθως φέρονται με διπλωματία, διευθετούν τις καταστάσεις κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αποφεύγουν τους καβγάδες, είναι ευπροσάρμοστα, ρεαλιστές, κοινωνικά, έμπιστα, αλλά και ανταγωνιστικά, επαναστάτες, πεισματάρικα και δύσπιστα.
Και τα δίδυμα; Αντίθετοι χαρακτήρες
Τα δίδυμα συνήθως έχουν διαφορετικό χαρακτήρα με το ένα να γίνεται πιο δυναμικό και επιθετικό και το άλλο πιο ντροπαλό, ήσυχο και μοναχικό. Όταν είναι μαζί έχουν μια ιδιαίτερα στενή σχέση, έχουν αυτοπεποίθηση, τους αρέσει να παίρνουν ρίσκα και να ξεχωρίζουν. Μεγαλώνοντας ή το δέσιμο μεταξύ τους μένει ίδιο με τον ένα δίδυμο να ζει στη σκιά του άλλου ή επιλέγουν δυο εντελώς διαφορετικούς δρόμους προσπαθώντας να ξεχωρίσουν σαν προσωπικότητες.
Διάσημοι πρωτότοκοι Μαντόνα, Oprah Winfrey, Σάρον Στόουν (πολύ υψηλό I.Q. 154). Διάσημοι υστερότοκοι Κάρλα Μπρούνι, Αντζελίνα Τζολί, Μπιλ Γκέιτς και Ντάννυ ντε Βίτο. Διάσημα μεσαία παιδιά Τζούλια Ρόμπερτς, Τζένιφερ Λόπεζ.
Πώς πρέπει να φέρονται οι γονείς
Ο τρόπος που οι γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους είναι καθοριστικός για τις μεταξύ τους σχέσεις. Δεν επιτρέπεται να κάνουν διακρίσεις και συγκρίσεις μεταξύ τους όπως αγόρια – κορίτσια, καλοί – κακοί μαθητές, μικρός – μεγάλος, ή οποιαδήποτε άλλη και να φροντίζουν να μοιράζουν την αγάπη την εκτίμηση και τη στοργή τους εξίσου σε όλα τα παιδιά τους. «Οι συμπεριφορές των γονιών, είναι κυρίως υποσυνείδητες, οπότε ακόμα και αν έχουμε την προσοχή μας στραμμένη στη προσπάθεια μιας ίσης συμπεριφοράς και αντιμετώπισης απέναντι στα παιδιά, ακόμη και τότε υπάρχουν διαφοροποιήσεις, σχεδόν αυτόματες, με την καλύτερη πάντα πρόθεση», λέει η κ. Νικολάου. Το καθένα έχει τις δικές του αρετές τις οποίες η συμπεριφορά του γονιού, μέσα από την αποδοχή και ενθάρρυνση, θα τις αναδείξει αλλά και τα δικά του ελαττώματα που θα πρέπει να προσπαθήσει μέσω της συζήτησης να διορθώσει.
Κι όταν μεγαλώνουν;
Οι συγκρούσεις μεταξύ των αδελφών είναι αναπόφευκτες δεδομένου ότι είναι παιδιά και ακόμα μαθαίνουν την τέχνη της συμβίωσης, της καθημερινότητας, του διεκδικώ αλλά και του «μοιράζομαι». Η ψυχραιμία, η απονομή δικαιοσύνης και η αντικειμενικότητά έχουν πολύ μεγάλη σημασία, ώστε ένας απλός παιδικός καβγάς να μείνει αυτό που είναι και να μην γίνει μια μόνιμη μελλοντική εστία παρεξηγήσεων. Είναι μια εκπαιδευτική ευκαιρία, ένα μάθημα ζωής για τα παιδιά, ώστε να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και να υπερασπίζουν τον εαυτό τους και έξω από το σπίτι, αλλά και να γνωρίσουν καλύτερα το αδελφάκι τους, να δείχνουν κατανόηση, σεβασμό και να αλληλοβοηθιούνται. Με αυτό τον τρόπο, ο γονιός θα εμφυσήσει και ένα καινούριο στοιχείο στην αδελφική σχέση, αυτό της φιλίας.
Εκείνοι & εγώ: η ανατομία μιας σχέσης
Είτε μεγάλοωσες στη σκιά ενός μεγαλύτερου αδελφού, είτε απλώς σου ανακοινώθηκε μια μέρα ότι «έχεις ένα μικρό αδελφάκι που χρειάζεται την αγάπη και την φροντίδα όλων για να μεγαλώσει», στην πραγματικότητα δεν αποφάσισες ποτέ ο ίδιος αν θα το ήθελες. Ο αδελφός/η σου ήταν πάντα ο «άλλος», που αποσπούσε την προσοχή από εσένα, απειλούσε την ηρεμία σου, τα κατάφερνε καλύτερα, ήθελε να σου λέει πάντα τι να κάνεις, ή που ήταν πιο όμορφος/η και χαριτωμένος, που πάντα αποτελούσε σημείο αναφοράς για ότι καλό ή κακό γινόταν μέσα στο σπίτι. Κατά συνέπεια, η ζήλεια και ο ανταγωνισμός κυριάρχησαν στην σχέση σας στα παιδικά σας χρόνια ανάμεικτα με αγάπη και στοργή, καταδικάζοντάς σας σε μια σχέση γεμάτη διακυμάνσεις που όσο και αν προσπαθούσατε δύσκολα θα την χαρακτηρίζατε «φιλική», ίσως επειδή η φιλία προϋποθέτει την εμπιστοσύνη και την εχεμύθεια, ενώ εσείς στον πρώτο καβγά απειλούσατε ο ένας τον άλλο ότι «θα τα πω όλα στη μαμά» και πολύ συχνά το πραγματοποιούσατε.
Διαφορετικοί και όμως τόσο ίδιοι…
Η σχέση μας με τα αδέρφια μας, είναι το μεγαλύτερο μάθημα που μπορούμε να πάρουμε για την μελλοντική οικογενειακή ζωή μας. Είναι μια σχέση δύσκολη και απαιτεί την ανάπτυξη της υπομονής, του σεβασμού για τα δικαιώματα του άλλου, της ειλικρίνειας, της κατανόησης, του συμβιβασμού, της εμπιστοσύνης. Ως ενήλικες πια, προσπαθώντας να ξεπεράσουμε τα προβλήματα της σχέσης μας, πρέπει να φερθούμε ως πραγματικά ώριμοι και να αντιμετωπίσουμε και τα αδέρφια μας έτσι, σε μια σχέση ως ίσος προς ίσον, ξεπερνώντας την ετικέτα του «μεγαλύτερου» ή «μικρότερου» που μας είχαν κολλήσει από την παιδική μας ηλικία. Δεν είναι πάντα εύκολο, συνήθως επειδή χρειάζεται να γίνει και από τις δυο πλευρές, γι’ αυτό και απαιτείται μια σοβαρή ειλικρινής συζήτηση μεταξύ μας.
«Αδελφέ με πλήγωσες»
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν πρέπει να διστάζεις «να εκφράσεις τα όποια συναισθήματα και σκέψεις σε απασχολούν, παίρνοντας την ευθύνη πού σου αναλογεί, και μιλώντας για εσένα, και ποτέ κατηγορώντας τον άλλον και ρίχνοντας του ολόκληρο το βάρος και την ευθύνη. Θα πρέπει, να είμαστε ανοιχτοί και σε εκείνο που ο άλλος εκφράζει, και να προσπαθούμε να καταλάβουμε τι μας λέει, μπαίνοντας όσο το δυνατό, στη δική του θέση. Με αυτό τον τρόπο, αντιλαμβανόμαστε και μια άλλη οπτική, διαφορετική από τη δική μας, που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι ο άλλος δεν είναι εχθρικός ή πεισματάρης, απλά είναι διαφορετικός».
Πιθανόν οι σχέσεις σας να μην είναι και οι καλύτερες, οπότε φροντίστε να αδράξτε την ευκαιρία που σας προσφέρει ένα τυχαίο γεγονός, μια γέννηση, μια γιορτή, τα γενέθλια ενός παιδιού, ή απλά σηκώστε το τηλέφωνο, έτσι χωρίς αφορμή, και κανονίστε να βγείτε. Χωρίς τα παιδιά σας, χωρίς τους συζύγους, χωρίς την υπόλοιπη οικογένεια. Σα να βγαίνετε ραντεβού με έναν φίλο. Θα έχετε πολλά να πείτε…
ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΤΙΤΣΙΑ ΜΟΥΣΤΑΚΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 116
Update: Ιούνιος 2016.
