Βλέπεις τελευταία το παιδί σου όταν κάθεται να φάει, να διαβάσει ή να παίξει να εμφανίζει μια αφύσικη καμπύλη στην «ευθεία» της σπονδυλικής στήλης ή ένα κύρτωμα στην πλάτη που γίνεται πιο έντονα αισθητό όταν σκύβει; Αν αναρωτιέσαι μήπως πρόκειται για σκολίωση ή κύφωση, διάβασε παρακάτω τι ακριβώς χαρακτηρίζει καθεμία χωριστά τις δύο αυτές συχνές παθήσεις της παιδικής, προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας και λάβε εγκαίρως τα μέτρα σου.
ΜΗΠΩΣ ΕΧΕΙ ΣΚΟΛΙΩΣΗ;
Τι τη χαρακτηρίζει
Η σκολίωση, η οποία παρατηρείται κατά την περίοδο ανάπτυξης του σκελετού και οπτικά εμφανίζεται στο παιδί με μια αφύσικη καμπύλη στην «ευθεία» της σπονδυλικής του στήλης, προσδιορίζεται και ως μια πάθηση γένους θηλυκού. Και αυτό γιατί τα κορίτσια της προεφηβικής ηλικίας έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σκολίωση απ’ ό,τι τα αγόρια. Στην αρχή της εμφάνισής της το πρόβλημα δεν φαίνεται τόσο στην πλάτη όσο στους ώμους του παιδιού: ο ένας από αυτούς είναι πιο ψηλά από τον άλλο.
Τι μπορεί να την προκαλέσει
Παλαιότερα πίστευαν ότι η σκολίωση συνδέεται αποκλειστικά με την κακή στάση του παιδιού την ώρα της μελέτης και με τη μεταφορά της βαριάς σχολικής τσάντας. Σύμφωνα όμως με τις πιο πρόσφατες μελέτες, στο 85% των περιπτώσεων προκύπτει ότι τα αίτια της σκολίωσης δεν είναι γνωστά. Στη περίπτωση άγνωστης αιτιολογίας η σκολίωση ονομάζεται ιδιοπαθή. Επίσης σήμερα πολλοί είναι οι ειδικοί που υποστηρίζουν ότι η ιδιοπαθής σκολίωση έχει γενετική βάση και εκδηλώνεται σε άτομα με κληρονομική προδιάθεση (multiple gene inheritance). Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν ένας γονιός έχει σκολίωση θα έχει και το παιδί του. Η συχνότητα όμως της πάθησης σε ορισμένες οικογένειες είναι αυξημένη, γι’ αυτό και τα παιδιά αυτών των οικογενειών πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά, επισημαίνουν από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής. Άλλες μορφές σκολίωσης είναι και η επονομαζόμενη λειτουργική σκολίωση εκ στάσεως (η οποία διορθώνεται όταν διορθωθεί το αίτιο που την προκαλεί), καθώς και αυτή που οφείλεται σε βλάβες του νευρικού ή μυϊκού συστήματος.
Πώς θα την καταλάβεις
Εκτός από το να ελέγχεις τη σπονδυλική στήλη του παιδιού σου όταν αυτό βρίσκεται σε όρθια στάση, για να διαπιστώσεις εάν παρουσιάζει μια πλάγια κλίση με ταυτόχρονη κλίση των ώμων, μπορείς να κάνεις και κάτι ακόμα. Πες του να σκύψει μπροστά, με τα γόνατα τεντωμένα (σε στάση επίκυψης), και παρατήρησε προσεκτικά την πλάτη του. Αν δεν είναι ευθεία, γέρνει δεξιά ή αριστερά, θα πρέπει να το πας στον ορθοπεδικό, ο οποίος θα το εξετάσει λεπτομερώς και αν διαπιστώσει κάποιο πρόβλημα, θα του κάνει και ακτινολογικό έλεγχο.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί
Όταν η σκολίωση είναι σε αρχικό στάδιο, η αντιμετώπισή της περιορίζεται συνήθως σε κινησιοθεραπεία και επανεξέταση κάθε 4-6 μήνες. Τις περισσότερες φορές αυτοθεραπεύεται με ένα σωστά μελετημένο πρόγραμμα γυμναστικής, που περιλαμβάνει απλές μυϊκές ασκήσεις (όπως κάμψεις του κορμού, εκτάσεις χεριών κ.ά.). Υπάρχουν επίσης κάποιες εναλλακτικές θεραπείες, όπως π.χ. η μέθοδος «Φελντενκράις» και η μέθοδος «Αλεξάντερ», που βασίζονται σε απλές άνετες, μικρές κινήσεις, οι οποίες βοηθούν το σώμα να μπει σιγά σιγά στη θέση του, με τελείως αβίαστο ανώδυνο και ευχάριστο τρόπο, βοηθώντας έτσι και το πρόβλημα της σκολίωσης. Οι θεραπείες αυτές εφαρμόζονται σε ομάδες και ατομικά.
Να θυμάσαι: Στις περιπτώσεις προχωρημένης σκολίωσης, άγνωστης αιτιολογίας, στην προεφηβική και εφηβική ηλικία, η θεραπεία είναι συντηρητική, με εφαρμογή των λεγόμενων κηδεμόνων σκολίωσης (θερμοπλαστικοί κορσέδες), φυσικοθεραπεία και συχνή παρακολούθηση. Χειρουργική επέμβαση γίνεται μόνο στις πολύ σοβαρές περιπτώσεις ή εάν η συντηρητική αντιμετώπιση δεν λύσει το πρόβλημα.
Μάθε ό,τι χρειάζεται να ξέρεις για την κύφωση, στην επόμενη σελίδα.
ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΚΥΦΩΣΗ;
Τι τη χαρακτηρίζει
Η κύφωση οπτικά παρουσιάζεται με ένα πέραν του φυσιολογικού κύρτωμα στην πλάτη, που γίνεται έντονο και δύσκαμπτο όταν το παιδί σκύβει. Είναι χαρακτηριστικό πως το καμπούριασμα αυτό δεν εξαφανίζεται όταν θα προσπαθήσει να ανασηκώσει την πλάτη του. Αντίθετα με τη σκολίωση, η κύφωση παρατηρείται συχνότερα στα αγόρια απ’ ό,τι στα κορίτσια, στη φάση της ταχείας ανάπτυξής τους. Το πρόβλημα εμφανίζεται σε τρεις ή και περισσότερους συνεχόμενους σπονδύλους, συνήθως στο ύψος του θώρακα.
Tι μπορεί να την προκαλέσει
Υπάρχουν δύο είδη κύφωσης: η απλή ή λειτουργική (που είναι και η πιο συχνή) και η οργανική, που είναι σπάνια και πιο σοβαρή. Η λειτουργική κύφωση οφείλεται σε ατροφίες των ραχιαίων μυών και προκύπτει από έλλειψη άσκησης και κακή στάση του σώματος. Επίσης εμφανίζεται περισσότερο σε αγόρια που συνηθίζουν να περπατούν σκυφτά αλλά και σε κορίτσια στην προεφηβεία, που έχουν την κακή συνήθεια να καμπουριάζουν για να κρύβουν το στήθος τους. Όμως παρ’ όλα αυτά η λειτουργική κύφωση μπορεί να διορθωθεί εύκολα με ασκήσεις και την υιοθέτηση σωστής στάσης του σώματος. Η οργανική κύφωση, αντίθετα, που οφείλεται σε παθήσεις του σκελετού (π.χ. ραχίτιδα) ή και σε άγνωστες μέχρι και σήμερα αιτίες, μπορεί να εξελιχθεί σε μόνιμη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης. Καμιά φορά η οργανική κύφωση παρατηρείται και από τη νηπιακή ηλικία, λόγω κακής ανάπτυξης των σπονδύλων (συγγενής κύφωση). Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ σημαντικό να απευθυνθείς εγκαίρως σε ειδικό αν διαπιστώσεις και την παραμικρή ανωμαλία στην ανάπτυξη του παιδιού.
Πώς θα την καταλάβεις
Παρατήρησε προσεκτικά το παιδί όταν περπατάει, όταν κάθεται, όταν διαβάζει ή παίζει. Εάν καμπουριάζει, ρώτησέ το γιατί το κάνει. Αν δεν συνειδητοποιεί ότι το κάνει και, επιπλέον, δεις ότι δεν μπορεί να διορθώσει τη στάση του ή παραπονιέται ότι πονάει η πλάτη του, πήγαινέ το στο γιατρό. Ο πόνος είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα που δείχνει πως δεν πρόκειται απλώς για ένα πρόβλημα κακής στάσης, αλλά για πρόβλημα της σπονδυλικής στήλης. Πρέπει επίσης να πας το παιδί στον παιδίατρο για προληπτικό έλεγχο και για πιο συχνό έλεγχο στον ορθοπεδικό εάν υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί
Ένας έμπειρος γιατρός θα διαπιστώσει τη νόσο ακόμα και με μια απλή κλινική εξέταση, όμως θεωρείται απαραίτητη η ακτινογραφία σπονδυλικής στήλης. Εφόσον διαπιστωθεί το πρόβλημα, συνήθως είναι απαραίτητη η εφαρμογή ενός ειδικού θερμοπλαστικού κορσέ, ο οποίος φοριέται αρκετές ώρες την ημέρα και ρυθμίζεται από το γιατρό, ώστε να προσαρμόζεται στη σκελετική ανάπτυξη του παιδιού. Εάν θέλεις να βοηθήσεις το παιδί σου να διορθώσει τη στάση του –δεδομένου ότι δεν υπάρχει διαγνωσμένο πρόβλημα στη σπονδυλική του στήλη, όπου τότε μόνο ο ορθοπεδικός θα αποφασίσει πώς θα ασκηθεί–, μπορείς να το παροτρύνεις να κολυμπάει, να κάνει ασκήσεις κοιλιακών και ραχιαίων. Καλό θα είναι όμως πρώτα να έχεις συμβουλευτεί έναν ειδικό, για να τις κάνει με το σωστό τρόπο.
Να θυμάσαι: Οι οργανικές κυφώσεις (που παρατηρούνται ήδη από τη νηπιακή ηλικία λόγω κακής ανάπτυξης των σπονδύλων και ονομάζονται συγγενείς κυφώσεις) βελτιώνονται σημαντικά με φυσικοθεραπεία. Επίσης σε μια οργανική κύφωση, εκτός από τη συντηρητική θεραπεία (εφαρμογή του ειδικού θερμοπλαστικού κορσέ), ίσως χρειαστεί και χειρουργική διόρθωση.
Το παιδί σας πόσα κιλά μεταφέρει;
Ασήκωτες είναι οι περισσότερες σχολικές τσάντες που μεταφέρουν καθημερινά οι μαθητές της χώρας μας, όπως έδειξε έρευνα της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στη σπονδυλική στήλη και στη μέση τους. Σύμφωνα με τον πρόεδρο, καθηγητή Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ανδρέα Κωνσταντόπουλο, «τα παιδιά μεταφέρουν καθημερινά στην πλάτη τσάντα βάρους 4 έως 7 κιλών, ενώ το βάρος μιας σχολικής τσάντας δεν πρέπει να υπερβαίνει το 10% του βάρους του παιδιού».
Διάβασε στη συνέχεια, ποια είναι η κατάλληλη σχολική τσάντα σύμφωνα με τους ειδικούς.
Ποια είναι η κατάλληλη σχολική τσάντα;
Σύμφωνα με τους ειδικούς:
- Η τσάντα που θα προφυλάξει το παιδί από τις μυοσκελετικές παθήσεις είναι κατ’ αρχάς αυτή που φοριέται στην πλάτη, διαθέτει έναν εύκαμπτο σκελετό και θα πρέπει να δένει και στη μέση, για να μοιράζεται το βάρος της, αντί να επιβαρύνει μόνο τους ώμους και τη σπονδυλική στήλη. Τα λουριά της θα πρέπει να είναι ρυθμιζόμενα ανάλογα με το ύψος του παιδιού και η πλάτη της τσάντας που ακουμπάει στο παιδί να είναι κατασκευασμένη από ειδικό υλικό.
- Οι υφασμάτινες τσάντες πρέπει να προτιμώνται, καθώς είναι πιο ελαφριές σε σχέση με τις δερμάτινες, ενώ αν έχουν και ενσωματωμένα ροδάκια είναι ακόμα πιο ξεκούραστες και κυρίως πιο κατάλληλες για τους μικρούς μαθητές.
- Σε ό,τι αφορά το εσωτερικό της τσάντας, παρότρυνε το μικρό μαθητή να διαλέξει μια τσάντα με εσωτερικές θήκες και ξεχωριστούς χώρους για να τοποθετούνται τα σχολικά είδη, γιατί η σωστή τοποθέτηση του περιεχομένου παίζει σημαντικό ρόλο για τη μέση.
- Τα σχολικά είδη θα πρέπει να μοιράζονται σε όλα τα τμήματα της τσάντας, τοποθετώντας τα πιο βαριά στην κεντρική θήκη που ακουμπά στην πλάτη. Σε αντίθετη περίπτωση, μεταφέρεται το κέντρο βάρους του φορτίου της τσάντας μακρύτερα από τη σπονδυλική στήλη του παιδιού, με αποτέλεσμα να προκαλεί μεγαλύτερες καταπονήσεις στην πλάτη του.
- Τέλος, όπως επισημαίνουν από την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία, για να είναι κατάλληλη μια τσάντα για το παιδί, το κάτω μέρος της πρέπει να σταματά πάνω από τους γοφούς, ενώ το βάρος της γενικά δεν πρέπει να ζυγίζει παραπάνω από το 10% του βάρους του παιδιού. Το μέσο βάρος των παιδιών στο Δημοτικό, όμως, είναι 22 έως 35 κιλά, γεγονός που υποδηλώνει ότι για τα περισσότερα παιδιά η σχολική τσάντα είναι απλώς ασήκωτη.
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 163
Update: Σεπτέμβριος 2015.
