Η Καθαρά Δευτέρα, πρώτη ημέρα της Σαρακοστής, γιορτάζεται συνήθως στην εξοχή με νηστίσιμα αλλά και μπόλικο κρασί. Το έθιμο απαιτεί άζυμο ψωμί, δηλαδή λαγάνα, και νηστίσιμα καλούδια όπως κρεμμύδια και σκόρδα, ταραμοσαλάτα, τουρσιά, ελιές, φασολάδα, χαλβά.
Την Καθαρά Δευτέρα σταματά η κατανάλωση κάθε αρτύσιμου φαγητού και ξεκινά μια νηστεία που διάρκειας 40 ημερών, όσες δηλαδή και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Η λαγάνα που συνηθίζουμε να καταναλώνουμε τη μέρα αυτή, παραπέμπει στα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης.
Η λαγάνα δηλαδή είναι είδος ψωμιού , σχήματος επίπεδου και ελλειψοειδούς που παρασκευάζεται χωρίς προζύμι και τρώγεται την Καθαρά Δευτέρα.
Φτιάξε τη λαγάνα
-
500 γρ. αλεύρι μαλακό
-
1/2 φλιτζάνι λάδι
-
2 κουταλάκια του γλυκού μαγιά
-
1/2 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
-
Νερό, Σουσάμι
Προθερμαίνετε τον φούρνο στους 180 βαθμούς. Διαλύετε τη μαγιά σε λίγο χλιαρό νερό και αφήνετε μισή ώρα να αφρίσει. Προσθέτετε το λάδι, το αλεύρι και ανακατεύετε. Ζυμώνετε το μείγμα μέχρι η ζύμη να μην κολλάει στα χέρια σας και να είναι μαλακή. Δίνετε στη ζύμη το σχήμα της λαγάνας και την τοποθετείτε σε λαδωμένο ταψί. Σκεπάζετε με μία καθαρή πετσέτα και αφήνετε μέχρι να διπλασιαστεί το μέγεθός της. Αλείφετε ελαφρά με λίγο λάδι και πασπαλίζετε με σουσάμι. Πατάτε τα δάχτυλά σας στην επιφάνεια για να σχηματίσετε γουβίτσες. Ψήνετε μέχρι να ροδίσει.
Ταραμάς είναι η λέξη που χρησιμοποιούν οι Έλληνες αναφερόμενοι στους κόκκους από ερυθρό χαβιάρι (αυγά) που βγαίνει από τον μπακαλιάρο ή τον κυπρίνο και το οποίο-όπως και τα ξαδέλφια του, το μαύρο χαβιάρι και το αυγοτάραχο του τόνου - θεωρείται ένα από τα εκλεκτότερα είδη αυγοτάραχου.
Στο εμπόριο διατίθενται δύο είδη ταραμά. Ο λευκός και αυτός με το βαθύ ρόδινο χρώμα. Ο λευκός ταραμάς θεωρείται ποιοτικά ανώτερος. Ο ροδόχρους έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του στην αγορά στη δεκαετία του 1950, κυρίως λόγω ενός εμπορικού τεχνάσματος , καθώς οι παραγωγοί πίστευαν, κατά κάποιο τρόπο, ότι ένα έδεσμα με χρώμα ήταν πιο ελκυστικό από τα άγευστα λευκά παρασκευάσματα. Με λίγα λόγια, άρχισαν να προσθέτουν χρωστικές ουσίες. Η επιτυχία θα πρέπει να ήταν αστραπιαία αφού, έκτοτε, ο ροδόχρους είναι και ο πιο κοινός ταραμάς.
- Δύο είναι οι βασικές παραδοσιακές συνταγές με ταραμά. Η πιο γνωστή είναι η ταραμοσαλάτα. Το πλούσιο αυτό επάλειμμα θεωρείται το άλφα και το ωμέγα στο τραπέζι της Σαρακοστής. Ουσιαστικά, η ταραμοσαλάτα είναι ένα κρεμώδες, πολτοποιημένο επάλειμμα από αυγοτάραχο που έχουμε χτυπήσει (κατά προτίμηση στο γουδί) με βρασμένες και ξεφλουδισμένες πατάτες ή ψωμί. Προσθέτουμε, εν συνεχεία, εναλλάξ στο μείγμα ελαιόλαδο και χυμό λεμονιού, αναλόγως με την απαιτούμενη δοσολογία. Συνήθως, η ταραμοσαλάτα που γίνεται με πατάτα είναι πιο κρεμώδης αλλά οι σκληροπυρηνικοί της παράδοσης επιμένουν ότι η μόνη αποδεκτή βάση είναι το ψωμί.
Χαλβάς: Ο συνηθισμένος χαλβάς στη μορφή που τον συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια και την Τουρκία είναι ένα απλό γλυκό. Η πιο κοινή παρασκευή του προϋποθέτει ψήσιμο σιμιγδαλιού, στο οποίο κατόπιν δίνουν σφαιρικό σχήμα και το ζαχαρώνουν είτε με μέλι είτε με "πετιμέζι" ? σιρόπι από μούστο σταφυλιού.
Για τους Έλληνες ο χαλβάς αποτελεί ένα από τα σαρακοστιανά γλυκά τους και ιδίως η παραλλαγή που φτιάχνεται με ταχίνι και πωλείται σε μορφή κυλίνδρου η παραλληλεπιπέδου. Το είδος αυτό του χαλβά ονομάζεται Μακεδονικός Χαλβάς. Πωλείται με το βάρος του και κυκλοφορεί στο εμπόριο σκέτος, με σοκολάτα ή με καρύδια. Στους Έλληνες αρέσει να τρώνε το Μακεδονικό Χαλβά με χυμό λεμονιού και καννέλα, και τον οποίο συνοδεύουν συχνά με ένα δροσερό ποτήρι ρετσίνα.
Ωστόσο, υπάρχουν τουλάχιστον πέντε ή έξι παραλλαγές του χαλβά στην Ελλάδα .Παρά το γεγονός ότι ο χαλβάς συναντάται σε ολόκληρη την Ελλάδα, φαίνεται ότι το έτυμο και ίσως η καταγωγή του χαλβά είναι τουρκικά
