Κυρία Μιχαηλίδου, μέχρι πρότινος τα παιδιά που πήγαιναν σε δομές, περνούσαν το μεγαλύτερο κομμάτι της ανήλικης ζωής τους εκεί. Γιατί ήταν τόσο δύσκολη η διαδικασία μιας υιοθεσίας όλα αυτά τα χρόνια στην Ελλάδα;
Είχαμε να αντιμετωπίσουμε την αδράνεια ενός συστήματος που είχε συνηθίσει να λειτουργεί με τρόπο κατατεμαχισμένο, ασυντόνιστο και αδιαφανή. Χρειαζόταν οργάνωση, σχέδιο, επιστημονική ομάδα, σύμπραξη με δομές και φορείς, ατέλειωτες ώρες δουλειάς και κυρίως ισχυρή θέληση και πολιτική βούληση για να ξεπεραστούν εμπόδια, δυσλειτουργίες και αγκυλώσεις πολλών ετών. Τα λιγοστά εργαλεία που μας κληροδοτήθηκαν, το νομοθετικό πλαίσιο και το πληροφοριακό σύστημα, τα βρήκαμε ανεφάρμοστα και ημιτελή. Για μένα ήταν ένα στοίχημα. Η αναμόρφωση του συστήματος αναδοχών και υιοθεσιών ήταν στην κορυφή της ατζέντας μου όταν ανέλαβα την Πρόνοια και παρά τις δύσκολες συνθήκες τόσο δημοσιονομικά όσο και υγειονομικά, εν μέσω κορωνοϊού και καραντίνας, καταφέραμε να υλοποιήσουμε μια πολύ δύσκολη πολιτική, νωρίτερα μάλιστα από όσο είχαμε προβλέψει.

Τι έχει αλλάξει με το νέο σύστημα αναδοχών-υιοθεσιών;
Θα έλεγα ότι έχουν αλλάξει σχεδόν όλα. Πριν από τον Ιούλιο, οπότε και ξεκίνησε η λειτουργία του Ενιαίου Εθνικού Μητρώου για τις υιοθεσίες και τις αναδοχές, ο υποψήφιος έπρεπε να περιμένει πάνω από 4 χρόνια για να γίνει γονιός. Αρχικά ήταν υποχρεωμένος να κάνει πολλές διαφορετικές αιτήσεις, σε κάθε δομή ξεχωριστά, εφόσον δεν υπήρχε ένα ενιαίο σύστημα υιοθεσιών και αναδοχών. Κάθε δομή αποφάσιζε μόνη της, χωρίς κανέναν έλεγχο, για την εξέλιξη των αιτήσεων. Οι κοινωνικοί λειτουργοί δεν ήταν αρκετοί και η κοινωνική έρευνα καθυστερούσε. Φυσικά, όπως καταλαβαίνετε, δεν υπήρχε καμία διαφάνεια. Με το Ενιαίο Εθνικό Μητρώο και την ψηφιοποιημένη πλατφόρμα anynet.gr, με τους κοινωνικούς λειτουργούς- έναν για κάθε παιδί και έναν για κάθε υποψήφιο γονέα- εξασφαλίζεται διαφάνεια και ταχύτητα τόσο στις υιοθεσίες όσο και στις αναδοχές. Μέσα σε λίγους μήνες κάναμε όσα δεν είχαν γίνει δεκαετίες:

1. Ολοκληρώσαμε την καταγραφή σχεδόν 2000 παιδιών από 80 και πλέον δομές παιδικής προστασίας σε ένα κοινό Εθνικό Μητρώο.

2. Ξεκινήσαμε και ολοκληρώσαμε εν μέσω κορωνοϊού την κατάρτιση 130 δημόσιων λειτουργών σε όλη την Ελλάδα για την εκπαίδευση υποψήφιων γονιών.

3. Προχωρήσαμε και συνεχίζουμε με τη δίμηνη εκπαίδευση των υποψήφιων γονέων οργανώνοντας εκπαιδευτικά σεμινάρια σε κάθε Περιφέρεια της χώρας μας. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα γονέων είναι από το 2018 απαραίτητη προϋπόθεση κάθε αίτηση αλλά ποτέ δεν είχαν οργανωθεί ακινητοποιώντας την όλη διαδικασία.

4. Προσλάβαμε νέους δημόσιους κοινωνικούς λειτουργούς αλλα και και εκπαιδεύσαμε ιδιώτες ώστε να κάνουν τις κοινωνικές έρευνες υποψηφίων γονέων σε εκκρεμείς και νέες αιτήσεις. Φανταστείτε ότι συμπολίτες μας από την Κρήτη χρειάστηκε πολλές φορές να αφήσουν τη δουλειά και το σπίτι τους για μήνες ώστε να μεταφερθούν στην Αθήνα και να κάνουν κοινωνική έρευνα εδώ!

Το μότο του νέου συστήματος αναδοχής-υιοθεσιών είναι «Μια οικογένεια για κάθε παιδί». Σε ποιο σημείο βρίσκεται η φάση αναφορικά με τη διασύνδεση γονέων – παιδιών;
Έχουμε εξασφαλίσει από τη μία τη διαφάνεια και αξιοπιστία ενός αλγόριθμου και από την άλλη την επιστημονική κατάρτιση και ευαισθησία πιστοποιημένων κοινωνικών λειτουργών. Το ψηφιακό σύστημα συνταιριάζει τα παιδιά με τους υποψήφιους γονείς σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν εισαγάγει στο σύστημα από τη μία πλευρά οι κοινωνικοί λειτουργοί των παιδιών στις δομές προστασίας και από την άλλη οι υποψήφιοι γονείς με σειρά προτεραιότητας. Μόλις ένα συνταίριασμα επιτευχθεί, οι κοινωνικοί λειτουργοί των δύο πλευρών επικοινωνούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες. Αν συμφωνήσουν επικοινωνούν τόσο με τους υποψήφιους γονείς, όσο και με το παιδί και πραγματοποιούνται 10 συναντήσεις. Αν θεωρήσουν το συνταίριασμα ικανοποιητικό και οι δύο πλευρές, η σύνδεση ολοκληρώνεται. Είναι τεράστια επιτυχία το γεγονός ότι από τον Ιούλιο είναι προς σύνδεση με νέες οικογένειες 800 παιδιά. Το σύστημα προχωρά και το βελτιώνουμε συνεχώς ώστε να έχουμε περισσότερα και ασφαλέστερα συνταιριάσματα.

Η αναδοχή είναι μια διαδικασία που ενώ πολλοί γονείς την σκέφτονται παράλληλα, φοβούνται να την προχωρήσουν υπό το φόβο του δεσίματος με το παιδί, το οποίο αργότερα θα φύγει από την αγκαλιά της συγκεκριμένης οικογένειας για να πάει σε κάποια άλλη. Μπορεί να αλλάξει αυτό;
Το 2021 θα εστιάσουμε στο θεσμό της αναδοχής με μια μεγάλη εθνική καμπάνια ενημέρωσης. Σε συνεργασία με τη Unicef και στη βάση εισήγησης του Εθνικού Συμβουλίου Αναδοχής και Υιοθεσίας (ΕΣΑΝΥ), ξεκινάμε ενημερωτική εκστρατεία διετούς διάρκειας ώστε να εξηγήσουμε στους συμπολίτες μας τι είναι η αναδοχή και να ευαισθητοποιηθούμε όλοι στην κατεύθυνση αυτή. Με τελικό μας στόχο την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να κάνουμε την αναδοχή και κατανοητή αλλά και προσφιλή στους συμπολίτες μας όπως είναι άλλωστε στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Είναι εξαιρετικά σημαντική πράξη αγάπης. Πράξη φροντίδας και ανιδιοτέλειας. Είναι αρκετά τα παιδιά που μένουν σε δομές και λόγω νομικών εκκρεμοτήτων, είναι κατάλληλα για αναδοχή και όχι για υιοθεσία. Πράγματι, σε αντίθεση με την υιοθεσία, όπου ο ανήλικος δεν διατηρεί κάποια επαφή με τη φυσική του οικογένεια, η αναδοχή λειτουργεί ως θεσμός φροντίδας του ανηλίκου έως ότου -και εάν- δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να επιστρέψει το παιδί στη φυσική του οικογένεια. Είναι μια πράξη προσφοράς. Όλοι οι ανάδοχοι όμως μπορούν να σας διαβεβαιώσουν ότι τελικά, η αγάπη που δίνουν μεγαλώνοντας ένα παιδί στο σπίτι τους, επιστρέφει στους ίδιους διπλάσια. Ο αποχωρισμός δεν είναι εύκολος αλλά ούτε και βέβαιος. Πρόκειται όμως για σχέσεις ζωής. Σχέσεις που δεν τελειώνουν όταν το παιδί φύγει από το σπίτι των αναδόχων.

Τι σας λένε τα παιδιά που συναντάτε σε δομές φιλοξενίας; Ποια είναι τα συναισθήματά σας για αυτά τα παιδιά; Μπορείτε να φέρετε στη μνήμη σας κάποια ιστορία (ή στιγμή) που να σας συγκίνησε πολύ;
Όσο καλή κι αν είναι μία δομή, δεν είναι οικογένεια. Τα παιδιά θέλουν ένα σπίτι δικό τους, γονείς που να μην τους μοιράζονται, που να τα νοιάζονται αληθινά και να τα φροντίζουν. Τα συναισθήματά μου σε κάθε επίσκεψη είναι ανάμεικτα. Νιώθω χαρά αλλά ταυτόχρονα και μεγάλη αγωνία. Χαρά που συναντώ ξανά και ξανά τα χαρούμενα πρόσωπα παιδιών που πλέον γνωρίζω καλά και αγωνία για το μέλλον τους, για να βρεθεί μια αληθινά στοργική οικογένεια να τα αγκαλιάσει. Αυτή είναι η βασική μου ανησυχία. Γι’ αυτό δουλεύουμε καθημερινά σκληρά στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με τις συνεργάτιδές μου. Έχω πολλές ιστορίες που με έχουν συγκινήσει. Είναι κάποια παιδιά που με την εξυπνάδα τους, το δυναμισμό τους, την ευαισθησία τους αφήνουν ανεξίτηλο το σημάδι τους. Είναι συγκλονιστικές οι ιστορίες που μου περιγράφουν τα ίδια, οι γονείς τους και οι κοινωνικοί τους λειτουργοί. Θυμάμαι την ιστορία ενός μικρού παιδιού που δεν το ένοιαζαν τα νέα του παιχνίδια και το μεγάλο του δωμάτιο αλλά μόνο οι γονείς του. Τους ακολουθούσε κυριολεκτικά παντού – ακόμα και στο μπάνιο! Δεν θα ξεχάσω και μία μητέρα που έγινε ανάδοχη σε ένα οροθετικό παιδί πριν 12 χρόνια. Σήμερα το παιδί είναι ο καλύτερος μαθητής στην τάξη του, κι αν κάποιος δεν γνωρίζει το ζήτημα της υγείας του που είναι πλήρως ρυθμισμένο με την φαρμακευτική του αγωγή, δεν θα το φανταζόταν ποτέ. Οι υποθέσεις που με συγκινούν περισσότερο όμως είναι των παιδιών που αντιμετωπίζουν κινητικές, νοητικές και αισθητηριακές αναπηρίες, που δίνουν καθημερινά τον αγώνα της ζωής και που σπάνια βρίσκουν την αγκαλιά μιας οικογένειας.

Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους υποψήφιους γονείς;
Λαμβάνω πολλά μηνύματα από συμπολίτες μας που περιμένουν χρόνια να γίνουν γονείς. Καταλαβαίνω πόσο αυτή η αναμονή τους έχει κουράσει, τους έχει ταλαιπωρήσει. Όμως είναι σημαντικό η προτεραιότητα όλων μας να είναι η αποϊδρυματοποίηση των παιδιών και η οικογενειακή τους αποκατάσταση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας συνεχώς ότι τα παιδιά δεν έρχονται με αυστηρές προδιαγραφές: απολύτως υγιή, δεκτικά, με τα χαρακτηριστικά και τον χαρακτήρα που ο καθένας μας θέτει ως ιδανικό. Κανείς μας δεν γεννιέται με προδιαγραφές. Όλοι διαμορφώνουμε τον χαρακτήρα μας δυναμικά – σε σχέση με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε και την αγάπη και τη δοτικότητα που δεχόμαστε από τους ανθρώπους γύρω μας.

Θα έλεγα λοιπόν στους υποψήφιους γονείς να υιοθετήσουν ή ακόμα καλύτερα να γίνουν ανάδοχοι γονείς αν θέλουν να μοιραστούν το περίσσευμα συναισθημάτων που έχουν, αν θέλουν να προσφέρουν ανιδιοτελή αγάπη, ουσιαστικό και ποιοτικό χρόνο, αν είναι έτοιμοι να αποδεχτούν και να αγκαλιάσουν χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Αν έχουν ανοιχτό μυαλό και μεγάλη αγκαλιά, ας κάνουν μία αίτηση σήμερα. Ας μη φοβηθούν τις διαδικασίες και τη γραφειοκρατία. Ας θυμούνται ότι η παιδική ηλικία δεν ολοκληρώνεται στα 4. Υπάρχουν παιδιά 8, 9 ετών, 12 και 13 ετών που ανυπομονούν να αποκτήσουν οικογένεια. Η γονεϊκότητα είναι ίσως η σχέση που απαιτεί τον μεγαλύτερο κόπο και προσπάθεια στη ζωή μας αλλά ταυτόχρονα η σχέση που φέρνει και την μεγαλύτερη εκπλήρωση.

Έχετε πει σε συνέντευξή σας ότι οι γονείς σας αποτελούν πρότυπο για εσάς καθώς είναι δύο άνθρωποι που έχουν αγαπηθεί βαθιά. Πιστεύετε σας έχει βοηθήσει το δέσιμο αυτό στη ζωή σας και κατ’ επέκταση στη σημερινή σας θέση ως υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων;
Χωρίς καμία αμφιβολία, ναι. Οι γονείς μου δεν βιάστηκαν. Είναι ζευγάρι επειδή αγαπήθηκαν, όχι για να κάνουν ένα παιδί. Ήρθα στη ζωή τους ακριβώς τη στιγμή που ήθελαν να μεγαλώσουν την οικογένειά τους μετά από 18 χρόνια αγάπης -και υπενθυμίζω είμαι μοναχοπαίδι! Το δέσιμό τους, όπως λέτε στην ερώτησή σας, με βοηθά να δημιουργώ κι εγώ με τη σειρά μου στέρεες σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία εκτίμηση και την πίστη στη δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων. Με βοήθησε να διαμορφώσω μία θετική κοσμοθεωρία και να νιώθω αρκετή αυτοπεποίθηση και δύναμη ώστε θέτω, να μελετώ, να οργανώνω και να επιτυγχάνω κάθε μικρό ή μεγάλο στόχο. Με έμαθαν να μην φοβάμαι και όταν πέφτω να ξανασηκώνομαι. Να φοβάμαι μόνο μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μου! Είναι αλήθεια ότι τους χρωστάω πολλά. Θα ήθελα -και κάνω με τους συνεργάτες μου ότι περνάει από το χέρι μας- ώστε κάθε παιδί να έχει την τύχη να μεγαλώνει σε μία δεμένη, αγαπημένη και υποστηρικτική οικογένεια.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας για τη θητεία σας ώστε να θεωρήσετε τον εαυτό σας ότι τα έχετε καταφέρει;
Το χαρτοφυλάκιο της Πρόνοιας είναι εξαιρετικά μεγάλο αλλά και ιδιαίτερα πολύπλοκο, καθώς αφορά τις πιο ευάλωτες ομάδες συμπολιτών μας. Ευάλωτες οικονομικά, κοινωνικά, επαγγελματικά και βέβαια ευάλωτες στην υγεία τους. Οι στόχοι μου είναι πολλοί και δύσκολοι, αλλά έτσι κι αλλιώς για αυτό δέχθηκα με ευγνωμοσύνη τη θέση αυτή! Η άσκηση πολιτικής έρχεται να δώσει λύσεις όχι στα εύκολα αλλά στα δύσκολα, στα πολύπλοκα, στα χρόνια και βαθιά ριζομένα προβλήματα. Χρειάζεται όμως να είμαι και ρεαλίστρια. Μακάρι να μπορούσα σε μία θητεία να λύσω όλα τα προβλήματα αλλά φοβάμαι δεν είναι δυνατό. Η κοινωνική επανένταξη των οικονομικά ασθενέστερων, η ενίσχυση δεξιοτήτων των παιδιών προσχολικής αγωγής, η αποϊδρυματοποίηση των παιδιών που διαμένουν σε κλειστές δομές προστασίας και η διευκόλυνση της καθημερινότητας των συνανθρώπων μας με αναπηρία, είναι τέσσερις βασικές μας προτεραιότητες. Αν στα επόμενα χρόνια έχουμε καταφέρει να θέσουμε γερές βάσεις για ένα νέο μοντέλο ενεργητικής πρόνοιας για τους ασθενέστερους, να χτίσουμε υπηρεσίες στους βρεφονηπιακούς σταθμούς όλης της χώρας που προάγουν τις δεξιότητες των παιδιών μας, να βρούμε στα παιδιά των δομών προστασίας την κατάλληλη για αυτά οικογένεια και να αλλάξουμε το τοπίο στην καθημερινότητα των ατόμων με αναπηρία, θα είμαι εξαιρετικά ευχαριστημένη. Ο στόχος θα έχει επιτευχθεί.

Ποιο είναι το δικό σας μότο;
Τη φράση με την οποία ξεκινώ το βιβλίο μου «Financial Crises in Emerging Markets» και που ο πατέρας μου μού έλεγε πάντα για να είμαι γενναία: «Να μη φοβάσαι τίποτα, μόνο μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι σου!». Είναι βέβαια η φράση των τολμηρών και άφοβων κατοίκων του Γαλατικού χωριού του Αστερίξ.