Ενας σπουδαίος ηθοποιός πραγματοποιεί ένα όχι εξίσου σπουδαίο, αλλά σίγουρα αξιοπρόσεκτο σκηνοθετικό ντεμπούτο, το οποίο όμως στην Ελλάδα υποχρεωνόμαστε να δούμε κατευθείαν στην μικρή οθόνη. Ας είναι κι έτσι...
ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Το παρελθόν για τον Τζόναθαν Φόερ (Ελάιτζα Γουντ) δεν είναι οι μνήμες που στριμώχνονται στο δικό του το μυαλό. Είναι οι αναμνήσεις που ξεκλέβει από τους ανθρώπους γύρω του: μικροαντικείμενα και φωτογραφίες, κομμάτια ζωής, που συλλέγει, τακτοποιεί προσεκτικά σε διαφανή σακουλάκια και καρφιτσώνει στον τοίχο του. Ο Τζόναθαν δεν μιλά πολύ. Ακούει και βλέπει. Παρατηρεί και θυμάται. Με πυξίδα του τις εικόνες και τα υλικά που έχουν εξαφανίσει το λευκό από τον τοίχο- μουσείο του. Οταν ο παππούς του πεθαίνει και του αφήνει κληρονομιά μια φωτογραφία του στο πλευρό της κοπέλας που του έσωσε κάποτε τη ζωή, ο νεαρός Φόερ αποφασίζει να ταξιδέψει. Στη μακρινή Ουκρανία. Αναζητώντας τη σωτήρα του προγόνου του, κάτοικο ενός εβραϊκού χωριού που έσβησαν από τον χάρτη οι Ναζί. Εκεί, όπου ο Τζόναθαν θα συναντήσει έναν άλλο παππού (Μπόρις Λέσκιν) κι έναν άλλο εγγονό (Γιούτζιν Χατζ), που θα γίνουν οδηγοί και συνοδοιπόροι του σ' αυτό το πρωτόγνωρο, όχι μόνο νοερό, άνευ πυξίδας ταξίδι.
«Αν μπεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να είναι μακρύς ο δρόμος» έγραψε ο Καβάφης, υπονοώντας τη σημασία που οφείλεις να δίνεις στις εμπειρίες τις οποίες αποκτάς κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Πολύ πριν το τέλος της. Ο Σράιμπερ μπορεί να μην έχει ιδέα ποιος είναι ο Καβάφης, αλλά, διασκευάζοντας το ομότιτλο best seller του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, ακολουθεί ευλαβικά τη συμβουλή του Ελληνα ποιητή. Το φιλμ του κινείται νωχελικά, αλλά απρόσκοπτα ως ένα νοσταλγικό road movie ανακαλύψεων, με αφετηρία το μυστήριο μιας ταυτότητας και προορισμό τη λύση του. Κινηματογραφημένο με σκηνοθετική... ανιδιοτέλεια (στατικά πλάνα, επικεντρωμένα στα πρόσωπα), στους ρυθμούς της σιωπής ή των εγκάρδιων, οικείων, μουσικών του Πολ Καντελόν (που θυμίζουν τις μελωδίες του Γκόραν Μπρέγκοβιτς για τις ταινίες του Κουστουρίτσα), δεν μαρτυρά ούτε στιγμή την (αμερικανική) εθνικότητα του δημιουργού του, καθώς μεταφέρει ατόφια στο πανί τις εικόνες, τους ήχους, την ατμόσφαιρα, ακόμα και τις μυρωδιές της πρώην Σοβιετικής χώρας, όπου εξελίσσεται. Ταυτόχρονα, ο Σράιμπερ καταφέρνει να αναδείξει αφενός την πολυπολιτισμικότητα, το θαυμάσια λαϊκό χιούμορ και τις σουρεάλ πινελιές του σεναρίου του και αφετέρου την εκφραστική δεινότητα των ηθοποιών του: από τον εύγλωττο μινιμαλισμό του Γουντ και την... εγκυμονούσα μελαγχολία του Λέσκιν, μέχρι την απολαυστική φλυαρία του αναπάντεχα εύστοχου ερμηνευτικά -τραγουδιστή των Gogol Bordello- Χατζ. Η δραματική κορύφωση όμως που όφειλε να σε περιμένει όταν, μετά από αμέτρητες, γλυκόπικρα ψυχαγωγικές παρακάμψεις, το φιλμ φτάνει επιτέλους στο προορισμό του, δεν συμβαίνει ποτέ. Η λύση του μυστηρίου δεν είναι αντάξια του σασπένς που σε κρατούσε μέχρι τώρα σε εγρήγορση. Κι όσο κι αν θες να καρφιτσώσεις αυτό το φιλμ στους τοίχους της κινηματογραφικής σου μνήμης, ξέρεις ότι σύντομα θα καλυφθεί από άλλα...
if you like this...
... θυμήσου μια σπουδαία μετάβαση ηθοποιού πίσω από την κάμερα με το βραβευμένο με Οσκαρ σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας ντεμπούτο του Ρόμπερτ Ρέντφορντ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ (1980, περιοχής 2, Οdeon).
...βίωσε ξανά την εξαιρετική κινηματογραφική μεταφορά του best seller της Αν Ράις ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΕΝΑΝ ΒΡΙΚΟΛΑΚΑ (1994, περιοχής 2, Warner/AV), δια χειρός Νιλ Τζόρνταν.
...ανακάλυψε άλλες όψεις του Ολοκαυτώματος με τον ΠΙΑΝΙΣΤΑ (2002, περιοχής 2, ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ) του Πολάνσκι. Για πιο απαιτητικούς θεατές υπάρχει και το εκπληκτικό ντοκιμαντέρ SHOAH (1985, περιοχής 1, New Yorker Video).
Λιβ ΣράΪμπερ Υπόθεση πολύ προσωπική
«Δεν είμαι γεννημένος σκηνοθέτης. Δεν ξέρω πώς οι άνθρωποι επιβιώνουν σε αυτή την δουλειά. Η ηθοποιία είναι πανεύκολο πράγμα. Αυτή η ταινία όμως είναι μια σειρά από ευτυχή ατυχήματα. Ονειρευόμουν να κάνω ένα φιλμ εδώ και χρόνια. Και είχα ήδη αποφασίσει το στιλ και τη δομή του. Μετά, αφού ο παππούς μου πέθανε και άρχισα να γράφω προσπαθώντας να αντιμετωπίσω τα προβλήματα της μνήμης μου, αυτό το βιβλίο έπεσε στα χέρια μου ως μάννα εξ ουρανού... Ενας συνεργάτης του περιοδικού New Yorker ήξερε ότι γράφω για την Ουκρανία και μου ζήτησε να διαβάσω ένα από τα διηγήματα του Τζόναθαν. Γνώριζε ότι ήμουν Εβραίος ουκρανικής καταγωγής, όπως ο Τζόναθαν, και πίστευε ότι θα ερμήνευα το διήγημα καλά. Εμεινα έκπληκτος από τις ομοιότητες των ιστοριών μας και αφού τελείωσα την ανάγνωση αρχίσαμε να μιλάμε για τους παππούδες μας, για τις πτυχές της (εβραϊκής) κουλτούρας που μας ενδιέφεραν, για την 11/9, για τη διεθνή κοινότητα και τα είδη των ταινιών που αγαπάμε. Και εκείνος αποφάσισε να μου πουλήσει τα δικαιώματα πριν εκδοθεί το βιβλίο. Ηταν 100 φορές καλύτερος αφηγητής από εμένα και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να μεταφέρω τους ήρωές του στο φιλμ που είχα σχεδόν έτοιμο στο μυαλό μου. Τελείωσα το σενάριο ενάμιση μήνα πριν το βιβλίο εκδοθεί. Και μια εβδομάδα αφού το τελείωσα, άνοιξα τους New York Times και στο εξώφυλλο της στήλης της κριτικής των βιβλίων βρισκόταν το «Εverything Is Ιlluminated» του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ. Ηταν μοιραίο να συμβεί. Ημουν απίστευτα τυχερός (γελάει). Δεν είχα ιδέα πως το βιβλίο θα γινόταν best-seller... Ενα από τα πράγματα που προτείνει ο Τζόναθαν στο βιβλίο του, το οποίο πιστεύω ότι είναι η αλήθεια και μπορεί να αποτελέσει λύτρωση για κάποιον σαν έμενα, είναι ότι ένα παρελθόν που φανταζόμαστε με αγάπη είναι ισάξιο με ένα παρελθόν που θυμόμαστε με ακρίβεια».
