Το ομώνυμο -βραβευμένο με Νόμπελ- μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου, με το πρόσχημα της μυθοπλασίας, εξετάζει τι μπορεί να συμβεί στον «πολιτισμένο» δυτικό κόσμο στην περίπτωση ενός λοιμού. Πώς καταρρέει ο καπιταλισμός, η δημοκρατία, η συλλογική ηθική. Πώς άρχοντας της εξουσίας ήταν πάντα ο τρόμος. Πώς κάτω από επιδερμίδες επίφασης, παιδείας, κοινωνικής ενηλικίωσης ο άνθρωπος τελικά παραμένει αγρίμι.

Δυστυχώς, ο Φερνάντο Μεϊρέλες χάνει τον έλεγχο του πονήματός του: με την πρόφαση να κινηματογραφήσει αυτή τη φιλοσοφική παραβολή, καταλήγει να παίζει τυφλόμυγα με τη μυθοπλασία. Ακολουθούμε την ιστορία μέσα από τα μάτια μιας γυναίκας, η οποία, για αδιευκρίνιστους λόγους, είναι η μοναδική που δεν μολύνεται. Μπροστά στην ξαφνική κρίση επιλέγει να προσποιηθεί και να ακολουθήσει τον άντρα της στις φυλακές καραντίνας, όπου πανικοβλημένο το επίσημο κράτος πετάει τους επικίνδυνους για το κοινωνικό σύνολο τυφλούς. Παρατημένοι στο έλεός τους, οι φυλακισμένοι έχουν δύο επιλογές: να γίνουν ομάδα και να επιβιώσουν ή, στερημένοι από κάθε αξιοπρέπεια, να γίνουν αγέλη και να «επιβιώσουν» ακολουθώντας τα ποταπά ζωώδη τους ένστικτα. Το μόνο σίγουρο: κάθε ηθική έχει εγκαταλείψει το νου και το σώμα τους, μαζί με την όρασή τους.

Η ταινία ξεκινάει με ιδιαίτερα προσεγμένο φιλοσοφικό και κινηματογραφικό ύφος: το χάος, η αναρχία, ο πανικός, ο τρόμος, η απώλεια της αξιοπρέπειας καταγράφονται από τον Μεϊρέλες με ελλειπτικά γυρισμένες σκηνές, ενώ το παιχνίδι με το φως και την τύφλωση αποτυπώνονται με τη σήμα-κατατεθέν «καμένη» φωτογραφία του. Οσο όμως κυλάει η πλοκή, τόσο πιο σχηματικά γίνονται τα σύμβολα αυτής της παραβολής: ποιος έχει τη δύναμη, ποιος είναι γεννημένος ηγέτης, ποιος είναι φύσει κακός, ποιος είναι θέσει επικίνδυνος. Ποιος θυσιάζεται, ποιος προδίδει, ποιος εξαγνίζεται - όλα αποκωδικοποιούνται τετριμμένα, εύκολα, στα τυφλά.

Προς το τέλος, η εμμονή στις ωμές λεπτομέρειες σταματά να σοκάρει και απλά ενοχλεί, ενώ οι ήρωες έχουν πάψει από ώρα να έχουν τη συμπάθεια μας: από πραγματικοί άνθρωποι που παλεύουν με μία εξωπραγματική κρίση, έχουν μεταμορφωθεί σε βιβλικούς χαρακτήρες που ανοίγουν το δρόμο προς τον κινηματογραφικό διδακτισμό. Η πάντα στιβαρή Τζούλιαν Μουρ; Μπροστά στους τυφλούς, μονόφθαλμη.

Πόλυ Λυκούργου