Ιδού λοιπόν η πρώτη φράση για την ταινία του Τρίερ: Μην χάσετε αυτό το αριστούργημα. Ιδού και η δεύτερη: Δείτε την εν ηρεμία. Μην πάτε κουρασμένοι, εκνευρισμένοι, τσιτωμένοι - απαιτεί προσοχή. Και εν κατακλείδι συμπληρώνω: μην την δείτε αν δεν ακούσετε πρώτα ένα κομμάτι του Μπαχ (ιδανικά την «Τοκάτα και Φούγκα σε Ρε Ελάσσονα»- BWV 565, για εκκλησιαστικό όργανο).
Τώρα θα μου πείτε τι σχέση έχει ο Μπαχ - και ακόμη περισσότερο το εκκλησιαστικό όργανο - με μια ταινία που τιτλοφορείται «Νυμφομανής». Ας τα πάρουμε από την αρχή, ή μάλλον από το τέλος.
«Συνήθως, νυμφομανής θεωρείται κάποιος που δε χορταίνει το σεξ και το κάνει με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους», λέει λίγο πριν πέσουν οι τίτλοι η Σαρλότ Γκενσπούργκ, η οποία ερμηνεύει τη Τζο, τη νυμφομανή κεντρική ηρωίδα σε μεγαλύτερη ηλικία (ενώ σε μικρότερη συναντάμε την πρωτοεμφανιζόμενη Στέισι Μάρτιν).
«Αυτό είναι αλήθεια», συνεχίζει η Τζο, «αλλά για να είμαι ειλικρινής εγώ το βλέπω σαν το άθροισμα όλων αυτών των διαφορετικών σεξουαλικών εμπειριών. Υπό αυτή την έννοια, έχω μόνο έναν εραστή».
Μέχρι εκείνο το σημείο και πριν το απροσδόκητο φινάλε, που μας κάνει να περιμένουμε σαν τρελοί το δεύτερο μέρος (το οποίο θα βγει στις 20 Φεβρουαρίου), η Τζο αφηγείται στον Σέλινγκμαν (Στέλαν Σκάρσγκαρντ) τις σεξουαλικές της περιπέτειες. Αρχίζει από τους πρώιμους παιδικούς αυνανισμούς της, διασχίζει μιαν αχαλίνωτη εφηβεία και φτάνει στο κομβικό σημείο της γνωριμίας της με τον Ζερόμ (Σάια Λα Μπαφ).
Σε όλη τη διάρκεια των αφηγήσεων η Τζο είναι ξαπλωμένη σε ένα ντιβάνι ενώ ο Σέλιγκμαν βρίσκεται δίπλα της - ένα σχήμα που προφανώς παραπέμπει στον ψυχαναλυτή στο ντιβάνι του και στον ψυχναλυόμενο.
Κάποια στιγμή, μάλιστα, ο ιδιότυπος αυτός ακροατής-ψυχαναλυτής θα αμφισβητήσει την αλήθεια των ιστοριών της Τζο, αυτή θα του πει:
«Πώς θα πάρεις περισσότερα απ' την ιστορία μου; Αν την πιστέψεις ή αν δεν την πιστέψεις;» Και εκείνος βέβαια θα προτιμήσει να την πιστέψει.
Οι σκηνές που περιγράφει η Τζο εικονογραφούνται με αρκετό γυμνό, ενώ μερικές φορές βλέπουμε και γεννητικά όργανα - και ανδρικά και γυναικεία.
Υποθέτουμε λοιπόν ότι η πλήρης εκδοχή της ταινίας (συνολικής διάρκειας πεντέμισι ωρών) θα περιλαμβάνει ολόκληρες τις ερωτικές πράξεις, περίπου όπως γίνεται σε ένα κανονικό πόρνο.
Εν τω μεταξύ η ταινία τρέχει σαν σφαίρα και δεν σε αφήνει να πάρεις ανάσα. 117 λεπτά είναι η διάρκεια της, αλλά ούτε 50 λεπτά δεν σου φαίνεται ότι είναι. Ούτε το ρολόι σου κοιτάς ποτέ, ούτε και να πλήξεις, βέβαια, σε αφήνει.
Ο Τρίερ δείχνει το πόσο τέλεια ξέρει να χειραγωγεί τον θεατή. Κάθε καλός «απατεώνας» εξάλλου αυτό οφείλει να κάνει. Να σε χειραγωγεί και εσύ να μην το καταλαβαίνεις. Να σου παρουσιάζει το προφανές ως ύψιστη πρωτοτυπία, να σου σερβίρει επαναλήψεις και εσύ να νομίζεις οτι σου αποκαλύπτει την «αλήθεια του σύμπαντος».
Υπάρχουν εξόχως ποιητικές σεκάνς στο «Nymphomaniac» - όπως το ασπρόμαυρο φλασμπάκ με τον πατέρα της Τζο (Κρίστιαν Σλέιτερ) - αλλά και πολύ χιουμοριστικές σκηνές, όπως η ξεκαρδιστικά τραγική εισβολή της απατημένης συζύγου (Ούμα Θέρμαν) στο σπίτι της Τζο.
Παντού όμως σε όλη την ταινία υπάρχει μουσική - για την ακρίβεια η ανάπτυξη μιας μελωδικής φόρμας που είναι γνωστή ως Cantus Firmus.
Ο Λαρς φον Τρίερ με μια αφηγηματική δεξιοτεχνία (πολλοί θα μπορούσαν, λανθασμένα πιστεύω, να την χαρακτηρίσουν απάτη) συνδέει την σεξουαλική εμμονή της πρωταγωνίστριας του με την πολυφωνική μουσική του Μπαχ.
Κατά κάποιο τρόπο το «Nymphomaniac» θα μπορούσε να ιδωθεί (και να ακουστεί) και ως πολυφωνικός θρησκευτικός ύμνος.
Η πολυφωνία ανάγεται στο Μεσαίωνα και είναι ευρωπαϊκό φαινόμενο. Διακρίνεται από την ιδέα πως κάθε φωνή έχει τη δική της μελωδία αλλά όλες μαζί σχηματίζουν αρμονία.
Συνθέτοντας μουσική, ο Μπαχ προσέθεσε ένα ακατανόητο μυστήριο σχετικά με αριθμούς βασισμένο πιθανόν στην Ακολουθία Φιμπονάτσι.
Επίσης το άθροισμα των αριθμητικών τιμών στο όνομα του Μπαχ - όπως μας πληροφορεί ο Τρίερ στην ταινία του - είναι 14. «Ένας αριθμός που συχνά χρησιμοποιούσε στις συνθέσεις του. Το έξυπνο στο όνομα του Μπαχ είναι ότι η αριθμητική τιμή κάθε γράμματος είναι αριθμός Φιμπονάτσι».
Εξ ορισμού, οι πρώτοι δύο αριθμοί Φιμπονάτσι είναι το 0 και το 1, και κάθε επόμενος αριθμός είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων. Επομένως, 0+1=1, 1+1=2, 2+1=3, 3+2=5, 5+3=8, 8+5=13, κλπ.
Η ακολουθία συνδέεται με το Πυθαγόρειο Θεώρημα και τη Χρυσή Τομή. Στην ταινία μαθαίνουμε ότι συνδέεται και με το σεξ.
Σκοπός ήταν να βρεθεί μία θεϊκή μεθοδολογία στην τέχνη και την αρχιτεκτονική. Ίσως και την ίδια την ζωή.
Προσπαθώντας να εξηγήσει αυτή τη σχέση, ο Τρίερ μάς λέει για το Cantus Firmus ότι είναι μια μελωδική φόρμα που βασίζεται στην πολυφωνική σύνθεση.
«Αυτό το έργο έχει τρεις φωνές», λέει κάποια στιγμή ο Στέλαν Σκάρσγκαρντ, «μια βαρύτονη φωνή, τη δεύτερη φωνή που παίζεται με το αριστερό χέρι, την πρώτη φωνή που παίζεται με το δεξί χέρι. Αυτές οι τρεις φωνές μαζί δημιουργούν την πολυφωνία.»
Και η Σαρλότ Γκενσμπούργκ τού απαντά ότι, αφού η μουσική έχει τρεις φωνές, θα του μιλήσει για τρεις εραστές.
«Η βαρύτονη φωνή είναι εύκολη. Είναι ο F με το κόκκινο αυτοκίνητο. Ο F ήταν καλός άνθρωπος. Αν είχαμε ραντεβού στις 10, πάντα εμφανιζόταν γύρω στις 9 και πάρκαρε κάτω, στο δρόμο. Πάντα χαμογελούσα όταν τον έβλεπα. Τον λυπόμουν συχνά και του προσέφερα καφέ μέχρι να τελειώσω με τον προηγούμενο».
Στην συνέχεια εξηγεί ότι έκανε σεξ με εφτά-οκτώ άντρες το ίδιο βράδυ και ο προγραμματισμός ήταν δύσκολος: όλοι έπρεπε να έχουν πολύ συγκεκριμένα ραντεβού.
«Ο F πάντως», συνεχίζει η Γκενσμπουγκ, «ήταν καθησυχαστικός και ήξερε ακριβώς τι ήθελα όταν κάναμε σεξ. Ο πιο ιερός σκοπός του F ήταν ο οργασμός μου. Του έδινα προνόμια που δεν έλαβε κανένας άλλος. Ο F ήταν η βαρύτονη φωνή. Μονότονη, προβλέψιμη και τελετουργική.
Ο G ήταν διαφορετικός. Ο μόνος που έπρεπε και ήθελα να περιμένω. Ο G ήταν σαν ιαγουάρος ή λεοπάρδαλη. Είχε κινήσεις αιλουροειδούς και αυτό με καύλωνε τρελά. Αυτός είχε τον έλεγχο πάνω μου.»
Και η Τρίτη φωνή; «Αυτή είναι το μυστικό συστατικό του σεξ: ο έρωτας.»
Ουπς, μας μπέρδεψε εδώ ο Τρίερ! Και τι ακριβώς θέλει να πει; Πού το πάει; Το πρόβλημα, προς το παρόν, είναι ότι δεν ξέρουμε, διότι σε αυτό ακριβώς το σημείο (και με μια αναπάντεχη φράση, που δεν πρόκειται βέβαια να αποκαλύψω) τελειώνει το πρώτο μέρος.
Στο δεύτερο συνεχίζονται προφανώς οι ερωτικές περιπέτειες της Τζο και μένει βέβαια να διευκρινιστεί η ακριβής κατεύθυνση του Τρίερ. Πού θέλει να πάει, δηλαδή.
Διότι, μην ξεχνάμε, ότι ο 58χρονος Δανός κατατρύχεται από διάφορες ενοχικές, χριστιανικές εμμονές και είναι μάστορας των προκλήσεων. Συνηθίζει, δηλαδή, να χύνει, με μια κλωτσιά, τον κουβά με το γάλα που γέμισε στην αρχή της ταινίας.
Δείτε όλα τα «ορεκτικά» κλιπάκια του «Nymph()maniac»:
Nymphomaniac appetizer - Chapter 5: The Little Organ School from Zentropa on Vimeo.
Nymphomaniac appetizer - Chapter 6: The Eastern and the Western Church (The Silent Duck) from Zentropa on Vimeo.
Nymphomaniac appetizer - Chapter 7: The Mirror from Zentropa on Vimeo.
Nymphomaniac appetizer - Chapter 8: The Gun from Zentropa on Vimeo.
