"Σταυροφορίες: Μύθος και Πραγματικότητα" είναι ο τίτλος της μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής έκθεσης που διοργανώνει το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού στο Πολιτιστικό του Κέντρο "Ελληνικός Κόσμος", στην οδό Πειραιώς 254 (Κτήριο 5).

Πρόκειται για μια μεγάλη περιοδεύουσα έκθεση, που ξεκίνησε το ταξίδι της από την Κύπρο, όπου εγκαινιάστηκε την 1η Δεκεμβρίου 2004 και το συνεχίζει σε τρεις ακόμα ευρωπαϊκές χώρες, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα, στην οποία η λειτουργία της θα συμπέσει με τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το θέμα της ιστορικής αυτής έκθεσης είναι η επίδραση των σταυροφοριών στους πολιτισμούς της Μεσογείου και αντίστροφα, ξεκινώντας από την αφετηρία τους τον 11ο αιώνα μέχρι και την κατάργηση του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη το 1798.

Στην έκθεση παρουσιάζονται πάνω από 200 σημαντικά ευρήματα, τα περισσότερα για πρώτη φορά:
εκκλησιαστικές εικόνες και τοιχογραφίες από το 13ο έως το 16ο αιώνα από την Κύπρο και τη Ρόδο -έργα όχι μόνο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας αλλά και αντιπροσωπευτικά διαφορετικών πολιτιστικών καταβολών-, όπλα των Ιπποτών, προσωπογραφίες των Μεγάλων Μαγίστρων του Νοσοκομείου των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη και τέλος ισλαμικά αντικείμενα που μαρτυρούν την πολιτισμική υπόσταση της Ανατολής στη Δύση.

Στην εντυπωσιακή καστροπολιτεία, εμπνευσμένη από μεσαιωνικά πρότυπα, που σχεδίασε ο Γιάννης Τουμαζής, ο επισκέπτης μπορεί να ταξιδέψει στον κόσμο των σταυροφοριών όχι μόνο μέσα από τα πολύτιμα εκθέματα αλλά και την τεχνολογία, με τρόπο συναρπαστικό.

Το πολυμεσικό έκθεμα «Ο κόσμος των σταυροφοριών», που σχεδίασε και ανέπτυξε το ΙΜΕ, λειτουργεί αυτόνομα και συμπληρωματικά προς τα φυσικά εκθέματα, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας, με στόχο να προσφέρει στον επισκέπτη πρόσθετες πληροφορίες για τις σταυροφορίες και μια συνολική προσέγγιση του θέματος.

Παρ' όλη τη σημασία της, και ίσως λόγω του ιδεολογικού της φορτίου, η ιστορία των σταυροφοριών παραμένει σχετικά άγνωστη στο ευρύ ελληνικό κοινό. Γενικά, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου, παραμένει θολή, κρυμμένη πίσω από ιδεολογικά στερεότυπα, μυθιστορηματικά στοιχεία και μονομερείς προσεγγίσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, η περιοδεύουσα έκθεση, που συγκέντρωσε εκθέματα από πολλές χώρες και έγινε δυνατή χάρη στις προσπάθειες όλων των φορέων που τη συνδιοργανώνουν, καθώς και στη συμπαράσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέσω του προγράμματος «Πολιτισμός 2000», αποτέλεσε πρόκληση για το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού.

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 21 Φεβρουαρίου έως τις 20 Μαΐου 2005.