Μετά από σκληρή και άνιση μάχη με την επάρατο νόσο, η διεθνώς καταξιωμένη εικαστική καλλιτέχνης Όπυ Ζούνη, η σημαντικότερη εκπρόσωπος της γεωμετρικής τέχνης στη χώρα μας, άφησε σε ηλικία 67 ετών την τελευταία της πνοή την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου.
Η Όπυ Ζούνη δημιούργησε μια δική της σύγχρονη εικαστική γλώσσα, δημιουργώντας κατασκευές, γλυπτά και ζωγραφικά έργα, στα οποία το χρώμα και το φως έχουν πρωταρχικό ρόλο.
Σε μερικές σκόρπιες σκέψεις της αποκαλύπτει το λεξιλόγιο, και τη γραμματική αυτής της εικαστικής γλώσσας που την έκανε γνωστή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό!
ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΟΠΥΣ ΖΟΥΝΗ
Στο χρώμα ξεκινώ από την παρατήρηση της φύσης.
Ανακαλύπτω μια τεράστια κλίμακα συνεχούς αλλαγής που για μένα γίνεται κίνηση. Αναρωτιόμουν γιατί οι κλασικές παιδείες αρχίζουν από το ασπρόμαυρο, αφού ο κόσμος είναι έγχρωμος. Πάντως ξεκινώ τη σύλληψη του έργου μου από σχήμα, γραμμή και ασπρόμαυρο. Μάλιστα εδώ και πολλά χρόνια φωτογραφίζω σε άσπρο-μαύρο «θέματα» που, μετά από πολλές διεργασίες, γίνονται η μαγιά κατοπινών μου έργων. Το ασπρόμαυρο είναι η κατάληξη, όχι μόνο η αρχή. Το μαύρο δεν είναι απλώς κάτι που δεν έχει χρώμα. Και η δυσκολία στην απόδοσή του είναι μεγάλη, γιατί χρησιμοποιείς λιγότερα μέσα. Πρέπει να κατέχεις το χρώμα για να το αποδώσεις σε ασπρόμαυρο.
Στην ουσία κυνηγάς το φως.
Το χρώμα το αντιμετωπίζω και σαν ισορροπία της επιφάνειας, όταν πρόκειται για ζωγραφική, των επιφανειών συν το φως, όταν πρόκειται για περιβάλλοντα ή γλυπτική. Επίσης, βασικό στοιχείο γίνεται πολλές φορές και η ίδια η ύλη που μπορεί να παραμείνει ατόφια. Συχνά-πυκνά χρησιμοποιώ τελευταία διάφορες γραφές στο ίδιο έργο. Γραφές που απέκτησα και από τον τρόπο που σχεδιάζω. Μου επιτρέπουν να πυκνώνω και να διαφοροποιώ τις διάφορες επιφάνειες του έργου.
Το χρώμα το μελετώ αφού πρώτα έχω αποφασίσει το θέμα και τη σύνθεση, με άλλα λόγια το χτίσιμο της επιφάνειάς μου. Σε αυτό με κατευθύνει και μέσα από συμβολισμούς το ίδιο το έργο, αλλά και η δική μου λογική. Με το χρώμα ισορροπώ τη σύνθεση, με τη σύνθεση καθοδηγώ το χρώμα, το φως και τη σκιά. Η όλη διαδικασία είναι μια ατέλειωτη μελέτη του φωτός και του χρώματος. Η τέχνη, άλλωστε, δεν είναι ένα όραμα που απελευθερώνεται σιγά-σιγά, χωρίς να ξέρεις που ακριβώς σε οδηγεί; Δεν είναι ένα ατέλειωτο παιχνίδι σκέψης και ονείρου;
Η τέχνη δεν είναι η ίδια η ζωή;
Χωρίς φως δεν υπάρχει χρώμα. Το πολύ φως διαλύει τη φόρμα. Παρατηρώ ατελείωτα πώς παίζει το φως επάνω στους συννεφιασμένους ουρανούς και στις άπειρες κλίμακες του πράσινου των φυλλωμάτων. Κάθε ώρα εμφανίζονται άλλες ανταύγειες, το σούρουπο βαραίνει η σκιά και μετά έρχεται το σκοτάδι.
Χωρίς φως δεν υπάρχει χρώμα και δεν υπάρχει σκιά.
Και αν δεν καταλαβαίνεις τη δομή του ασπρόμαυρου, δεν στήνεις εύκολα τη σύνθεσή σου. Για μένα το ασπρόμαυρο είναι η δομή της σύνθεσης.
Συχνά συνδυάζω το φως, την ύλη, τη γραφή. Οι εικόνες και τα χρώματα της τηλεόρασης ή του ηλεκτρονικού υπολογιστή με προκαλούν έντονα. Η γενιά μου και οι επόμενες θα είναι επηρεασμένες από αυτές τις εικόνες και τα χρώματα που γίνονται βιώματα, που ποτέ δεν ζήσαμε, όμως είδαμε δια μέσου των τεχνολογικών μέσων που έχουν τη δυνατότητα να τα προβάλουν και να τα ξαναπροβάλλουν συνεχώς. Η τεχνολογία σήμερα μας προτείνει αδιάκοπα καινούριες οπτικές και είναι αδύνατο να τις αγνοήσουμε. Αναρωτιέμαι πού βρίσκεται η πραγματική εικόνα και πού η σκηνοθετημένη. Έχουμε μοναδικές οπτικές εμπειρίες που δεν έζησαν οι προηγούμενες γενιές.
Ο καλλιτέχνης είναι δημιουργός εικόνας και η εποχή μας είναι κατ’ εξοχήν εποχή της «εικόνας». Ο καλλιτέχνης μπορεί να έχει απαλλαγεί από την απεικόνιση αλλά όχι από την εικόνα. Εκείνο που δημιουργεί είναι η δική του εικόνα, γιατί αποτυπώνει την φαντασία, την σκέψη και τη ζωή του, σε σχέση με το παρόν, ίσως και το μέλλον.
Υπάρχει το χρώμα, αυτή η άβυσσος.
Πρέπει να το ψάχνεις συνεχώς και να παίζεις μαζί του. Δεν φτάνει μια ζωή για αυτό.
Με γοητεύει και η διαδικασία ωρίμανσης μέσα από τη ζωή και το έργο. Αυτά τα δύο δεν τα διαχωρίζω, γνωρίζω πως προχωρούν μαζί. Για παράδειγμα ένα καλλιτεχνικό όραμα ίσως χρειασθεί δέκα χρόνια για να ωριμάσει. Αλλά και στη ζωή ο χρόνος προσθέτει και σε κάποια ηλικία μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει καταστάσεις που άλλοτε προκαλούσαν πανικό. Αυτό οφείλεται στην εμπειρία, στην αυτογνωσία και στην κατανόηση των χαρακτήρων που μας περιστοιχίζουν.
Τελευταία διχοτομώ την επιφάνειά μου και μοιράζω από κάθε πλευρά τα θερμά με τα ψυχρά χρώματα. Έστω ότι ξεκινώ από πορτοκαλιά, κόκκινα μέχρι πορφυρά και ματζέντα, και προβληματίζομαι αν το φως θα είναι κίτρινο ή λευκό. Από την άλλη πλευρά συνεχίζω με τα πράσινα, τα διάφορα μπλε μέχρι μωβ και πάλι αναρωτιέμαι για το φως: κίτρινο ή λευκό; Τα διάφορα μαύρα είναι πάντοτε ένα χρώμα που θα πρέπει να ισορροπεί με το «φως». Κάθε χρωματική μελέτη είναι μια πρόκληση προς αναζήτηση του "πως" θέλεις να εκφράσεις την ιδέα που με θράσος ή με δέος έχεις σκεφτεί.
Αν έχεις συλλάβει το μυστήριο, την μαγεία της ισορροπίας των τόνων, την φωτεινότητα κάθε χρώματος, τότε με τη σκέψη σου και το συναίσθημα χτίζεις, πυκνώνεις και αραιώνεις τη σύνθεσή σου. Επανέρχομαι στη φύση. Εκεί παρατηρείς τις εναλλαγές του φωτός και της σκιάς. Άλλοτε είναι αργές και άλλοτε σε γρήγορους ρυθμούς και ποτέ δεν ταυτίζονται οι εικόνες.
Κάθε δημιουργός, κάθε σκεπτόμενος, πρέπει να συνειδητοποιεί πως ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει είναι η σκέψη του που τον ακολουθεί και στις χαρές και στις λύπες και πως μπορεί να αναπτύξει με άπειρους τρόπους το δώρο της έκφρασης, αν ενεργοποιήσει την εσωτερική του φλόγα. Η τέχνη είναι τόλμη, ένας διαρκής αγώνας για να ξεπερνάς τα όρια του εαυτού σου. Κέρδος είναι το ξετύλιγμα της προσωπικότητάς σου μέσα στο χρόνο, ο διάλογος με τον εαυτό σου, με τις γενιές?
Από το 1990 επανέρχομαι συστηματικά στη ζωγραφική επιφάνεια. Σκοπός μου είναι η εμβάθυνση στη μελέτη των χρωμάτων και η θεματική ανάπτυξη των συνθέσεών μου. Αποδίδω μια σύνθεση, μια εικόνα, ένα όραμα τρισδιάστατο μέχρι χαοτικό, που ξεπερνά κάποιες φορές τα όρια της λογικής.
Η διαδρομή μου στη ζωγραφική σφραγίζεται από την εμπειρία του τρισδιάστατου χώρου, δημιουργώ κατασκευαστικά ζωγραφικά έργα, γι΄ αυτό και συχνά μεταφέρω τις ίδιες ιδέες σε κατασκευές ή γλυπτά.
Επιμέλεια: Τσατσαράγκου Χριστίνα
