Ο Ζακ, καθώς ενηλικιώνεται, μπροστά στα έκπληκτα μάτια της ιερής οικογένειας, επαναστατεί απέναντι σε αυτή την οικογενειακή και κοινωνική «κλωνοποίηση»: γίνεται το απολωλός τέκνο, ο αχάριστος γιος. Ο Ιονέσκο διερευνά μέσα από το παράλογο τη διαδρομή και τα όρια αυτής της επανάστασης.
Το έργο «Ζακ ή Η Υπακοή» παρουσιάζει η Εταιρεία Θεάτρου «ΟΙΣΤΡΟΣ» επιχειρώντας ένα πρωτότυπο “πάντρεμα” της ψηφιακής και της θεατρικής τέχνης. Εμείς εμείς μιλήσαμε μαζί τους προκειμένου να μας εξηγήσουν πώς και γιατί επέλεξαν αυτόν τον αλλόκοτο συγκερασμό τεχνών, αλλά και πολλά άλλα….
Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση
Η παράσταση ζωντανεύει επί σκηνής το έργο του Ευγένιου Ιονέσκο Ζακ ή Η Υπακοή. Παίζεται στο Ίδρυμα Μ.Κακογιάννης κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9:30. Είναι ένας συγκερασμός της ψηφιακής και της θεατρικής τέχνης, καθώς οι δύο ζωντανοί χαρακτήρες του έργου, ο Ζακ και η Ρομπέρτα,αλληλεπιδρούν επί σκηνής με τους γονείς τους, οι οποίοι είναι κινηματογραφημένοι σε 3D μορφή. Οι θεατές, φορώντας 3D γυαλιά, παρακολουθούν αυτό το πρωτόγνωρο πάντρεμα των δύο τεχνών.
Στην παράσταση παίζουν δύο ηθοποιοί, που μεταμορφώνονται και ενσαρκώνουν όλους τους χαρακτήρες του έργου. Αυτό αποτέλεσε και μία από τις βασικές σκηνοθετικές ιδέες, καθώς αποτελεί ένα σχόλιο στην έννοια της οικογένειας ως συνόλου ατόμων με κοινές αξίες και αναφορές. Η «οικογενειακή κλωνοποίηση» είναι μια «ασθένεια», από την οποία – λίγο ή πολύ – πάσχουμε όλοι μας.
Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στο έργο αυτό;
Κατ’ αρχήν, μας γοήτευσε η ίδια η γραφή του Ιονέσκο. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί το χιούμορ και το παράλογο για να μιλήσει για αιχμηρές αλήθειες. Ζούμε σε μία εποχή, όπου η ατομική ελευθερία θεωρείται κεκτημένο αγαθό στον δυτικό κόσμο. Παράλληλα, το σύστημα υφαίνει αόρατους ιστούς, που οδηγούν σε ψυχοπνευματική υποδούλωση και εξομοίωση. Και το κάνει με τόσο πετυχημένο τρόπο, ώστε η «υπακοή» να βαφτίζεται εντός μας ως επιλογή.
Το έργο μιλάει για τον εγκλωβισμό που βιώνει το άτομο, όντας μέλος ενός δομημένου συστήματος – οικογενειακού εν πρώτοις και κοινωνικού κατ’ επέκταση –. Ο Ζακ είναι ένας αντιδραστικός ήρωας. Ο Ιονέσκο αποδομεί «ιερές» αξίες και θεσμούς της αστικής κοινωνίας: την οικογενειοκρατία, το γάμο, τον καθωσπρεπισμό. Αυτή η αποδόμηση αποτέλεσε για μας ισχυρό θέλγητρο.
Τι εννοείτε όταν λέτε πως θα δούμε την πρώτη 3D θεατρική παράσταση στην Ελλάδα;
Εννοούμε πως είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στην Ελλάδα μια παράσταση που συνδυάζει το θέατρο και τον τρισδιάστατο κινηματογράφο.Η παράσταση έχει θεατρική μορφή, αλλά ταυτόχρονα οι ζωντανοί χαρακτήρες αλληλεπιδρούν με τους τρισδιάστατους κινηματογραφημένους χαρακτήρες που εμφανίζονται στο πανί.
Γιατί επιλέξατε αυτόν τον πρωτότυπο συγκερασμό θεατρικής και ψηφιακής τέχνης;
Το 3D έχει τη μοναδική ικανότητα να δημιουργεί στο θεατή μια αίσθηση απειλητικής εγγύτητας. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που το επιλέξαμε. Ο στόχος μας ήταν οι θεατές να γίνουν όσο το δυνατόν περισσότερο κοινωνοί της καταπίεσης που υφίστανται στο έργο τα δύο παιδιά, ο Ζακ και η Ρομπέρτα. Οι γονείς χάσκουν σαν κοράκια πάνω από τα κεφάλια των παιδιών τους. Μέσω της ψηφιακής τέχνης και του 3D θελήσαμε οι φτερούγες τους να ακουμπήσουν και τους θεατές, με ό, τι συναίσθημα αυτό μπορεί να δημιουργήσει στον καθένα.
Τι συμβολίζει ο Ζακ και τι η Υπακοή;
Ο Ζακ συμβολίζει το ον που έχει γαλουχηθεί μέσα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα ιδεών, έχει αντιληφθεί ότι αυτό το σύστημα περιορίζει την ουσιαστική του ελευθερία και προσπαθεί να επαναστατήσει. Συμβολίζει περισσότερο την επιθυμία για ανατροπή παρά την ανατροπή καθεαυτή, καθώς το σύστημα βρίσκει νέους τρόπους να επιβάλλεται – έμμεσα ή άμεσα –. Η Υπακοή είναι κάθε κατάσταση βίου, που χτίζει γύρω από τον άνθρωπο ένα πλαίσιο, που τον τοποθετεί εντός των τειχών. Συχνά, αυτό το πλαίσιο είναι τόσο ταυτισμένο με τις «αξίες» και τις «προσδοκίες», μέσα στις οποίες έχουμε ανδρωθεί, που λειτουργεί ερήμην μας και καταλήγει να γίνεται δεύτερη φύση μας.
Πού πιστεύετε ότι θα αγγίξει η παράσταση τον θεατή;
Όλοι μας φέρουμε μέσα μας έναν Ζακ, καθώς έχουμε χτίσει την προσωπικότητά μας εντός κοινωνίας, με ό, τι αυτό συνεπάγεται – θετικό ή αρνητικό – . Φυσικά, ανάλογα με την προσωπική του διαδρομή, ο καθένας βρίσκεται σε άλλο σημείο σε αυτή τη μακρά πορεία με «αντίπαλο» το σύστημα και όραμα την ελευθερία. Θα συναντηθεί, κατά συνέπεια, με τον ήρωά μας σε διαφορετικό μονοπάτι. Η παράσταση καθρεφτίζει βιώματα πανανθρώπινα, που έχουν να κάνουν με την οικογένεια, τον έρωτα, την ενηλικίωση, τον συμβιβασμό, την αντίδραση.
Μπορεί κάποιος όντως να ξεφύγει από την πορεία που του έχει προδιαγράψει το οικογενειακό και κοινωνικό του σύστημα;
Σύμφωνα με τον Ιονέσκο, μάλλον όχι. Τα συστήματα έχουν πολύ γερές βάσεις και έχουν μάθει μέσα στους αιώνες να ελίσσονται και να επιβιώνουν. Η μεγαλύτερη παγίδα είναι ότι όλες αυτές οι «αρχές» και οι «αξίες» που έχουμε λάβει από το πρώτο και πιο καθοριστικό σύστημα της ζωής μας, την οικογένεια, ακόμη κι αν μας καταπιέζουν, είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένες με μια τρυφερή μνήμη και με το συναίσθημα της αγάπης και της αποδοχής. Κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Έτσι και το όποιο σύστημα, από τη μία πλευρά μπορεί να μας περιορίζει αλλά από την άλλη μας προσφέρει ένα πλαίσιο ασφαλούς διαβίωσης. Η ανατροπή του συστήματος έχει να κάνει με την αποδόμηση αυτής της ασφάλειας και την αναδόμηση μιας πραγματικότητας που εμπεριέχει μεγαλύτερο ρίσκο. Για να ξεφύγει κάποιος από την προδιαγεγραμμένη πορεία που του αναλογεί, χρειάζεται να ξεβολευτεί κατ’ ουσίαν. Να ζήσει σαν ακροβάτης.
Μελλοντικά σχέδια
Αυτή τη στιγμή, ο Ζακ έχει μόλις ξεκινήσει το ταξίδι του, οπότε η εστίασή μας και όλη μας η ενέργεια διοχετεύεται στο παρόν. Το θέμα της προσωπικής ελευθερίας μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο είναι, ωστόσο, ένα θέμα που συνεχίζει να μας απασχολεί και πιθανόν αποτελέσει έναυσμα και για το μέλλον. Σε σχέση με την παράστασή μας, έχουμε κάνει αίτηση για να παρουσιαστεί στο Διεθνές Φεστιβάλ 3D που διοργανώνεται το Δεκέμβριο στo Βέλγιο και αναμένουμε απάντηση. Ελπίζουμε να καταφέρουμε να την ταξιδέψουμε εντός και εκτός των συνόρων.
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
