Κάπως έτσι μπορούμε να προλογίσουμε το έργο της Μαρίας Ευσταθιάδη «Textilen» που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη σκηνή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Βίκτωρα Αρδίττη, στις 5 και 6 Ιουλίου, στην «Πειραιώς 260» (Κτίριο Η).
Εμείς μιλήσαμε με τρεις εκ των πρωταγωνιστών του έργου, τη Δήμητρα Βλαγκοπούλου, τη Ρηνιώ Κυριαζή και τον Ντένη Μακρή στην προσπάθειά μας να ρίξουμε περισσότερο φως στην παράσταση αυτή.
Η Δήμητρα Βλαγκοπούλου μας ξεναγεί στο Textilen λέγοντας πως "σ΄αυτό παρακολουθούμε μια ελληνική μεγαλοαστική οικογένεια σε διαδικασία φθοράς. Πρόκειται για πρόσωπα-φαντάσματα που αφηγούνται, σαν μέσα από μια γυάλινη σφαίρα, αέναα στο χρόνο, τις αναμνήσεις τους. Εξομολογήσεις των πιο μύχιων παθών και επιθυμιών τους. Κάθε μία ιστορία άλλη μια πτυχή της διεφθαρμένης ύπαρξής τους".
Πώς λειτουργούν και αναμειγνύονται οι τρεις γενιές της παράστασης επί σκηνής; Ο Ντένης Μακρής εξηγεί πως "oι γενιές μεταξύ τους γεννάνε πάντα κάτι τρομερά ενδιαφέρον και ξεχωριστό. Και μόνο η συνάντησή τους επί σκηνής, κι όχι μόνο, μου προκαλεί ενστικτωδώς να ξαναδώ αλλιώς την πραγματικότητα. Τις συναναστροφές μου. Οι λειτουργίες τους άλλες φορές βαθιά εναρμονισμένες σ'ένα παιχνίδι πνευματικής σκυτάλης, κι άλλες στο να ψηλαφίσουν τα σημάδια σου, τη στάση σου, τα λόγια σου, το ρυθμό σου μέσα στο χρόνο που τόσο οργανικά διαφέρει. Αυτή η ανάμειξή τους φέρει παραστασιακά μια φαινομενική σύγκρουση αλλά μαζί της μια περίεργη, γλυκιά αγάπη και φροντίδα γι'αυτό που έρχεται, γι'αυτό που ακολουθεί και σαν πιο δυνατό να επικρατεί και να καταλήγει να κοιτά στα μάτια τις όποιες διαφορές και χάσματα και να μένει μόνο το τώρα. Το παρόν. 'Ο,τι έχουμε δηλαδή κοινό όλοι μας. Μικροί και μεγάλοι".
Όσο για τις αρχές και τον σκελετό της πλούσιας αστικής οικογένειας του έργου; Η Ρηνιώ Κυριαζή μας είπε πως "Αυτή η οικογένεια είναι ένα σύμπαν στο οποίο ζουν και κινούνται τα μέλη της εγκλωβισμένα σε ανύπαρκτες ανάγκες, προσπαθώντας να διαχειριστούν άρρωστα πάθη και επιθυμίες, απόλυτα ανελεύθεροι και απόλυτα δυστυχισμένοι, ο φόβος κυριαρχεί και τις σχέσεις ορίζει η ανταλλακτική τους αξία".
Τι, όμως, τελικά είναι το Τextilen; Η Δήμητρα Βλαγκοπουλου εξηγεί πως "Textilen είναι το όνομα της επιχείρησης υφαντουργίας της οικογένειας. Η λέξη παραπέμπει στο ύφασμα και την ύφανση. Κατονομάζει τον τρόπο με τον οποίο οι σχέσεις των προσώπων υφαίνονται μεταξύ τους φτιάχνοντας ένα ασφυκτικό πλέγμα από το οποίο κανείς δε μπορεί να ξεφύγει. Ανθρώπινα νήματα που μοιραία συμπαρασύρουν το ένα το άλλο προς την οριστική πτώση. Στις πρόβες χρειάστηκε να ξηλώσουμε προσεκτικά αυτό το "ύφασμα", να ξεχωρίσουμε τα νήματα μεταξύ τους και να τα ανασυνθέσουμε. Αυτή η πολύπλοκη σύνθεση έγινε βάση μελέτης και αναφοράς μας για την παράσταση".
Τι είναι αυτό που γοητεύει τους τρεις ηθοποιούς ιδιαίτερα στο έργο αυτό της Μαρίας Ευσταθιάδη;
Ντένης Μακρής: Πώς κάτι βαθιά διεφθαρμένο, αυτιστικό και αποξενωμένο απ' τα στοιχεία που το συγκροτούν κρύβει πάντα μέσα του και μια σπίθα καλού, μια σπίθα ελπίδας για ειλικρίνεια και διαύγεια, που είναι αρκετή για ν'αρπάξει μια τεράστια φωτιά και να νικήσει. Νομίζω πάντα μ'έναν τρόπο το καλό επικρατεί στο τέλος σαν να μας το ''επιβάλλει'' η φύση μας.
Δήμητρα Βλαγκοπουλου: Διαβάζοντας το Textilen της Μαρίας Ευσταθιάδη και κατά την διάρκεια των προβών όσο καταπιανόμασταν ολοένα και βαθύτερα με το έργο δύο πράγματα με γοήτευσαν ιδιαίτερα αλλά και με συγκίνησαν. Όλοι οι χαρακτήρες μέσα από τις αφηγήσεις τους ξεσκεπάζουν τις πιο τερατώδεις πλευρές τους. Αυτές που όλοι παλεύουμε να κρύψουμε γιατί μας πονάνε αλλά και μας ταπεινώνουν. Την ίδια στιγμή όμως που οι ιστορίες αυτές θα ειπωθούν, έτσι όπως στέκονται απογυμνωμένοι μπροστά στην αλήθεια οι ήρωες εξανθρωπίζονται.Στον αντίποδα αυτής της σαθρής πραγματικότητας, η ψευδαίσθηση. Με μάγεψε ο τρόπος με τον οποίον το φανταστικό στοιχείο-μέσα από την παρουσία του Ανθρώπου που περπατάει-αποκτά πρόσβαση στον πραγματικό κόσμο μέσα από τα ματιά της κόρης. Ο "εξόριστος μιας άλλης ιστορίας" ευαγγελίζεται ένα τέλος λυτρωτικό, αρκεί να τον δεις και να τον αισθανθείς.
Ρηνιώ Κυριαζή: Η γοητεία του έργου είναι πως μέσα σ αυτή την ζοφερή εικόνα του κόσμου υπάρχουν δυνάμεις άλλες, διαφορετικές, υπόγειες που ενδεχομένως θα μπορέσουν να δημιουργήσουν στο μέλλον έναν άλλο κόσμο: το κορίτσι της οικογένειας που δεν μπορεί να υποταχθεί στη μοιραία συνέχεια της οικογενειακής δυστυχίας, η μουγκή υπηρέτρια που μιλάει με τα πουλιά, ο άνθρωπος που περπατάει-ένα φανταστικό πρόσωπο που ενισχύει την ανάγκη του κοριτσιού για ελευθερία, τελικά η ίδια η φύση που αντιστέκεται, το νερό που ξεπηδάει παλεύοντας να αποτινάξει ό,τι έχουμε κατασκευάσει για να μπαζώσουμε τους αληθινούς εαυτούς μας.
Ρωτήσαμε τη Ρηνιώ Κυριαζή για το πώς συναντιούνται, αλλά και πού διαφέρουν οι δύο χαρακτήρες που υποδύεται στο έργο, η νεαρή μουγκή υπηρέτρια και η αγγλίδα δασκάλα. "Και οι δυο υπηρετούν τις επιθυμίες των κυρίων τους και οι δυο έχουν μπλεχτεί στα νήματα. Η αγγλίδα θα θελε να ναι στη θέση τους, να χει εξουσία, χρήματα. Μιμείται την κυρία, φοράει τα ρούχα της, πληρώνεται για υψηλές υπηρεσίες. Πιστεύει πως ο μόνος τρόπος επιβίωσης είναι η αντιγραφή, χλευάζει αλλά δεν ξεφεύγει...Η υπηρέτρια είναι πλάσμα από άλλο κόσμο, ίσως το πιο αθώο, το πιο τρυφερό, που της έκοψαν τη γλώσσα κι έκανε τα χέρια της γλώσσα για να μιλήσει για τα αηδόνια. Είναι το αηδόνι στο κλουβί του ποιήματος του Λαπαθιώτη, πολύ πιο ελεύθερη από όλους τους άλλους μέσα στον δικό της λοξό κόσμο, τον απόμερο. Τέτοιοι κόσμοι υπάρχουν γύρω μας κι εμείς, όπως τα πρόσωπα του έργου της Μαρίας Ευσταθιάδη, μέσα στα κουκούλια μας, δεν τους αντιλαμβανόμαστε. Μεγεθύνουμε τα προβλήματά μας τόσο ώστε να μας σκιάζουν. Μαθαίνοντας την νοηματική γλώσσα, στην οποία μιλάει η μουγκή υπηρέτρια, είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με το Θέατρο Κωφών Ελλάδος. Μέσα από τη μελέτη μου είδα πολλά και ένιωσα πολλά, κατάλαβα καλύτερα την ομιλία περνώντας μέσα από τη σιωπή, την έννοια της λέξης, την ιδέα, την ουσία της. Είναι μια γλώσσα που χτυπάει στην καρδιά και σε κάνει πιο έξυπνο, που διεισδυτικό και πιο βαθύ. Η αρτιότητα είναι πλάνη, κανείς δεν είναι τέλειος-ευτυχώς- τα 'ελαττώματά ' μας είναι η ευκαιρία μας να δούμε τον κόσμο" ανέφερε χαρακτηριστικά.
%PHOTO17%
Αντιστοίχως η Δήμητρα Βλαγκοπουλου μάς μίλησε για το ρόλο της ονειροπόλας κόρης της οικογένειας και το γιατί αποτελεί το μόνο πρόσωπο στο έργο που σκέφτεται να ξεφύγει από τον ασφυκτικό οικογενειακό κλοιό; "Η κόρη μέσα σε αυτό το τοπίο αλλοτρίωσης πλάθει ένα δικό της ονειρικό κόσμο στον οποίο καταφεύγει, προσπαθώντας εκεί να βρει τη δύναμη για να φύγει οριστικά. Να ξεφύγει. Είναι το μόνο πρόσωπο στο οποίο ίσως υπάρχει ακόμα ένα κομμάτι αθωότητας άρα και ελπίδας" σημειώνει και συνεχίζει μιλώντας για το πόσο "λυτρωτικό" είναι το φινάλε για την ηρωίδα: "Στο τέλος του έργου η κόρη φεύγει, αφού πρώτα τα κάψει όλα. Η φωτιά είναι ένας προφανής συμβολισμός κάθαρσης. Προκειμένου να απαλλαχθεί από τα συμπλέγματα ενός οδυνηρού παρελθόντος πρέπει να το απορρίψει, αν χρειασθεί να το καταστρέψει, καταδικάζοντας αυτό και ό,τι το θυμίζει. Ένα τέτοιο τέλος θα μπορούσε να είναι λυτρωτικό για την ηρωίδα εάν η πραγματικότητα και η ψευδαίσθηση δεν ταυτίζονταν τόσο έντονα στο έργο. Η πράξη αυτή λοιπόν θα ήταν και είναι λυτρωτική μόνο στο παρόν που συντελείται. Αλλά όπως λέει :"Μην ψάχνετε από ποια ύλη από ποια ψευδαίσθηση είναι φτιαγμένη η παρουσία μας."
%PHOTO18%
%PHOTO19%
Πού όμως αγγίζει το έργο το σήμερα;
Ρηνιώ Κυριαζή: Είναι μια κραυγή για αγάπη, μια κραυγή για ελευθερία. Ένας σκληρός καθρέφτης για να ψάξουμε τους εαυτούς μας. Τα πρόσωπα του έργου είναι άλλα διαλυμένα, διαβρωμένα, χωρίς ελπίδα και σε άλλα ενυπάρχει μια δύναμη για αντίσταση, μια κίνηση προς την ομορφιά -ίσως μάταιη αλλά επίμονη, ζωτική, σωματική.
Δήμητρα Βλαγκοπούλου: Είναι μια μικρογραφία της σύγχρονης ελληνικής αστικής οικογένειας που βρίσκεται σε μια πορεία φθοράς. Στο επίπεδο αυτό λοιπόν υπάρχουν οι προφανείς αντιστοιχίες με το σήμερα. Παράλληλα όμως υπηρετεί και ένα αρχετυπικό μύθο πάνω σε διαχρονικά ανθρώπινα διλήμματα, που αντικατοπτρίζει τόσο το παρόν όσο το παρελθόν και το μέλλον της ανθρώπινης μοίρας.
Τελικά ο μηχανισμός που «υφαίνει» τα νήματα στην Ιστορία είναι ανέκαθεν ο ίδιος; Ο Ντένης Μακρής σημειώνει "Η ιστορία πάντα γραφόταν απ' τους νικητές. Το παρήγορο όμως είναι ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ξεμένει και μια ιδέα που άθελά της αποκαλύπτει και την ύπαρξη των χαμένων. Ζωές που είτε επικράτησαν και καταγράφηκαν, είτε όχι έδειξαν προς κάπου. Κι έτσι ο καθένας μας στο βάθος κάθε ιστορίας πιάνει το νήμα από εκεί που έδειξε ο προηγούμενος. Κι αυτό το στοιχείο που το βρίσκω εξαιρετικά συγκινητικό μετακινεί και επιβάλλεται στις 3 αυτές γενιές κάνοντας ακριβώς αυτό. Αλλά το σημαντικότερο, σηκώνει το χέρι και δείχνει με θάρρος την ίδια την ανθρωπότητα και τους μηχανισμούς της που είναι στη βάση της ο ίδιος.Σαν ομόκεντροι κύκλοι και στο κέντρο τους ο άνθρωπος να αλλάζει, να μεγαλώνει και να πηγαίνει προς το φώς. Τελικά."
Γεωργία Οικονόμου
*φωτογραφίες: Νίκος Βουρλιώτης
