Φέτος συμπληρώνονται 10 χρόνια από τον θάνατο του Ιάνη Ξενάκη, του πρωτοποριακού αρχιτέκτονα των ήχων, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στις 4 Φεβρουαρίου 2001 στο Παρίσι έχοντας κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές μία πλουσιότατη παρακαταθήκη από παρτιτούρες, ηχογραφήσεις, οπτικοακουστικές παραγωγές, μελέτες, δοκίμια, κείμενα και σχέδια.
Με αφορμή αυτή τη σημαντική επέτειο, διοργανώνονται σε όλο τον κόσμο συνέδρια με θέμα τη ζωή και το έργο του, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται διεθνώς συναυλίες και εκδηλώσεις αφιερωμένες στις αρχιτεκτονικές και μουσικές δημιουργίες του ιδιοφυούς εμπνευστή της «χωροποίησης του ήχου».
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τιμά τη μνήμη του Ξενάκη (1922-2001) με ένα διήμερο αφιέρωμα την Παρασκευή 2 και το Σάββατο 3 Δεκεμβρίου.
Το αφιέρωμα ανοίγει με την ηλεκτρονική αποκατάσταση του Pavillon Philips που πραγματοποιήθηκε από ομάδα ειδικών του Εργαστηρίου Πολυμέσων Guido Quazza του Πανεπιστημίου του Τορίνου. Την επιστημονική επιμέλεια έχει ο καθηγητής Βιντσέντσο Λομπάρντο. Οι προβολές της σύγχρονης τρισδιάστατης αποκατάστασης του Pavillon Philips που έχουν διάρκεια περίπου 20 λεπτά (της 12λεπτης προβολής προηγείται σύντομο επεξηγηματικό ντοκυμαντέρ) , θα πραγματοποιηθούν στις 2 και 3/12 (επαναλαμβανόμενες) από τις 18:00 έως τις 22:30 στην Αίθουσα MC3.
Ο καθηγητής Λομπάρντο θα δώσει διάλεξη με θέμα: Virtual Electronic Poem Project στην ίδια Αίθουσα την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στις 19:00. Η διάλεξη θα δοθεί στα αγγλικά και θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά ενώ στο τέλος της διάλεξης ο καθηγητής θα δεχθεί ερωτήσεις από το κοινό. (Η προβολή θα διακοπεί λόγω της διάλεξης, στο διάστημα μεταξύ των ωρών 19.00 μέχρι 20:30). Όλες οι εκδηλώσεις είναι με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, με δελτία προτεραιότητας.
Στη πρώτη συναυλία του μοναδικού αυτού αφιερώματος που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στις 8.30 το βράδυ, στην Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας, πρωταγωνιστούν ο κορυφαίος δεξιοτέχνης των κρουστών Δημήτρης Δεσύλλας, τον οποίο θα απολαύσουμε σε ένα ρεσιτάλ μοναδικής δεξιοτεχνίας και η Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Θόδωρου Αντωνίου.
Το πρόγραμμα του αφιερώματος περιλαμβάνει επίσης διαλέξεις, συζήτηση, masterclass καθώς και συναυλίες της Καμεράτα, του Ergon Ensemble και του συνόλου κρουστών Τύπανα.
Ηλεκτρονική αποκατάσταση του Pavillon Philips
Το Pavillon Philips (περίπτερο της εταιρείας Philips) σχεδιάστηκε για τη Διεθνή Έκθεση των Βρυξελλών το 1958 από τον Ιάνη Ξενάκη που τότε εργαζόταν για τον πρωτοπόρο Γαλλοελβετό αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ, ο οποίος, ως γνωστόν, επηρέασε καθοριστικά τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Το ηχητικό περιβάλλον του περιπτέρου δημιούργησε ο διάσημος σύγχρονος Αμερικανός συνθέτης Εντγκάρ Βαρέζ, ενώ στην είσοδο του εκθεσιακού χώρου της Philips ακούγονταν οι ηχογραφημένοι ήχοι της σύνθεσης του Ξενάκη Concret PH.
O Ξενάκης σημειώνει τα εξής σχετικά με τη χρηστική διάσταση του έργου του στο πλαίσιο της έκθεσης: «[Το Concret PH] καθοδηγούσε το κοινό στο θέαμα Poème électronique (Ηλεκτρονικό ποίημα). Tο κοινό “συμμετείχε” στο Pavillon Philips [...] “σαν ένα πλήθος”∙ οι θεατές είναι όρθιοι, “εγγράφονται” στην αναπαραγωγή μιας ροής και συνιστούν οι ίδιοι την κίνηση του project». Όσο για την ευαισθησία με την οποία αντιλαμβανόταν ο Ιάνης Ξενάκης το περιβάλλον –και κατά συνέπεια τη χωρική διάσταση του ήχου– εξαιτίας του ατυχήματος που του συνέβη κατά την περίοδο της αντιστασιακής του δράσης στην Ελλάδα, ο συνθέτης είχε δηλώσει: «Καθώς οι αισθήσεις μου είναι μειωμένες κατά το ήμισυ, είναι σαν να βρίσκομαι μέσα σε ένα πηγάδι και σαν να πρέπει να αντιληφθώ τον έξω κόσμο μέσα από μία τρύπα. [...] Αναγκάστηκα να συλλογίζομαι περισσότερο παρά να αισθάνομαι. Κατέληξα λοιπόν σε πολύ πιο αφηρημένες έννοιες».
Tην επιμέλεια του επιστημονικού προγράμματος για την ηλεκτρονική αποκατάσταση του περιπτέρου της Philips (Virtual Electronic Poem Project-VEP) έχει ο Καθηγητής Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Τορίνου Δρ. Βιντσέντσο Λομπάρντο. Ο Δρ. Λομπάρντο είναι επίσης συνιδρυτής του Κέντρου Έρευνας Πολυμέσων και Οπτικοακουστικών Μέσων και της Σχολής Πολυμέσων και Τεχνών του Πανεπιστημίου του Τορίνο. Οι έρευνές του, που έχουν δημοσιευθεί σε έγκυρες επιστημονικές επιθεωρήσεις και έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια, αφορούν στη μεθοδολογία, τα μοντέλα και την εφαρμογή της πληροφορικής στην παραγωγική διαδικασία έργων τέχνης με τη βοήθεια πολυμέσων.
To πρόγραμμα VEP (ηλεκτρονική αποκατάσταση του περιπτέρου της Philips) αποτελεί ένα project του κλάδου της αρχαιολογίας των πολυμέσων, ενός τομέα της πληροφορικής που ασχολείται με την πιστή ανασύσταση παλαιότερων εγκαταστάσεων μέσω σύγχρονων τεχνικών. Μέχρι στιγμής, από το Πανεπιστήμιο του Τορίνου έχουν εκπονηθεί τέσσερις εκδοχές της συγκεκριμένης εγκατάστασης, δηλαδή του Pavillon Philips, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί στην Βαρκελώνη, το Τορίνο, το Βερολίνο, το Μόναχο, το Παρίσι, την Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, καθώς και σε άλλες πόλεις.
