Tι: ΖΟΡΜΠΑΣ, Το Μπαλέτο, ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ
Που; Θέατρο Πέτρας
Πότε: Πέμπτη 10 - Παρασκευή 11 Ιουλίου , 9:00 μ.μ.

Το Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, «φιλοσοφικό» μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, γραφόταν από το 1941 μέχρι το 1943 και κυκλοφόρησε το 1946 από τον Οίκο Δημητράκου.

Η κινηματογραφική ταινία, σενάριο-σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη, Ζορμπάς, ο Έλληνας , γυρίστηκε το 1964. Με τίτλο Ζορμπάς, το μπαλέτο του Λόρκα Μασίν, με μουσική Μίκη Θεοδωράκη από το «σάουντ τρακ» της κινηματογραφικής ταινίας (μουσική, η οποία παρεπιμπτόντως τονίζεται ότι «έκανε διάσημη την ταινία») παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία από το Μπαλέτο της Ε.Λ.Σ. τη σαιζόν 1978/1979. Επαναλήφθηκε αρκετές φορές από το χορευτικό συγκρότημα του Λυρικού μας Θεάτρου.

Με τίτλο Ζορμπάς, ο Έλληνας, το χορόδραμα αυτό παίρνει μια νέα «ηυξημένη» μορφή, με χορωδίες και μεγάλη ορχήστρα, με μεγάλα χορευτικά σύνολα και μεγαλύτερη διάρκεια, καθώς παρουσιάζεται από ένα διεθνές επιτελείο χορευτών στην Αρένα της Βερόνας τον Αύγουστο 1988. Αυτή η έκδοση παρουσιάστηκε και στο Ηρώδειο, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, το Σεπτέμβριο 1990.

Ιούλιος 1993: στο Ηρώδειο και πάλι με το Μπαλέτο της Ε.Λ.Σ. και πάλι, ο Λόρκα Μασίν «συμβιβάζει» την πρωταρχική του έκδοση ? για χορευτικό σύνολο «δωματίου» και την νεότερη ? για μεγάλα χορευτικά σύνολα ? και παρουσιάζει μι καινούρια άποψη και συνδυάζει τις απόψεις και των δύο προηγουμένων.

Ας μην ψάξουμε να ανακαλύψουμε τις φιλοσοφικές ή υπαρξιακές απόψεις του μεγάλου Καζαντζάκη. Θα λέγαμε ότι το λιμπρέτο του μπαλέτου, ακολουθεί σε μεγάλες, γενικές γραμμές το σενάριο της ταινίας μάλλον, εναλλάσσοντας μεγάλα χορευτικά σύνολα με «παν-ντ’ αξιόν» ή χορευτικά σόλι και ντούο, σε μια ανάπαυση που ακολουθεί τη μεγάλη παράδοση των κλασικών μπαλέτων του 19ου αιώνα.

Πέντε ήρωες -πέντε άνθρωποι με διαφορετικούς χαρακτήρες, δύο «ξένοι» ο συγγραφέας Τζων, Άγγλος, η παλιά «αμαρτωλή» Μαντάμ Ορτάνς, Γαλλίδα, και τρεις αντιπροσωπευτικοί τύποι Κρητικών: ο αιώνιος Αλέξης Ζορμπάς, η ασυμβίβαστη χήρα, Μαρίνα, το παλικάρι, ο Μανωλιός.
Στη χορογραφία: κλασικοί βηματισμοί εναλλάσσονται με λαϊκό-δημοτικές φιγούρες, οι χοροί της πλατείας του χωριού ή του «μαγαζιού» με έντεχνους απόγονους του ακαδημαϊκού βηματολογίου.

Αν στην ταινία το λιμπρέτο υπερασπίστηκαν υπεράξια διεθνείς καλλιτέχνες, όπως ο Άντονι Κουίν (Ζορμπάς), ο Άλαν Μπέητς (Τζων), η Ειρήνη Παππά (χήρα) και η Λίλα Κέντροβα (Ορτάνς) η Αμερικανική Ακαδημία του Κινηματογράφου τίμησε με ‘Οσκαρ τον φωτογράφο Ουώλτερ Λασσαλυ και την Κέντροβα, ενώ για Οσκαρ προτάθηκαν τόσο ο Μιχάλης Κακογιάννης (σενάριο και σκηνοθεσία), όσο και ο Κουίν (Ζορμπάς) αλλά και το φιλμ για καλύτερη ταινία της χρονιάς. Στην Αθήνα, ο πρωτογενής «χορευτικός» Ζορμπάς βρήκε έκτακτο έμψυχο χορευτικό υλικό με το Χρήστο Παπίδη στον ομώνυμο ρόλο, τον Άγγελο Χατζή (Ξένο), την Πένυ Μελά (χήρα), την Ρωξάνη Παπανικόλα (Μαντάμ Ορτάνς) και τον Γιώργο Λειβαδή (Μανωλιό).

Στο εξωτερικό, ένας διάσημος αστέρας, διεθνής πια μετά τις εκπληκτικές εμφανίσεις του με το Μπολσόι της Μόσχας, ο Βλαντιμίρ Βασίλιεφ, κράτησε το ρόλο του Ζορμπά και «χόρεψε» τον χαρακτήρα. Στην καινούργια διανομή που επέλεξε ο Λόρκα Μασίν για τις παραστάσεις του Ηρωδείου υπάρχουν πολλές αλλαγές ενώ η ανανεωμένη έκδοση απαιτεί κάποιες παραχωρήσεις στα «διεθνή» πρότυπα της ιταλικής έκδοσης.

Στο παλιό πρόγραμμα της Ε.Λ.Σ. (1979) συναντάμε και το παρακάτω επεξηγηματικό «στόρι» του μπαλέτου: «Σαββατόβραδο στο χωριό. Τ’ αγόρια και τα κορίτσια ετοιμάζονται για το χορό. Ο Μανωλιός, ερωτευμένος με τη χήρα, προσπαθεί να την κατακτήσει. Η Μαντάμ Ορτάνς περνά, ενώ σε λίγο έρχεται ο Ζορμπάς μ’ έναν ξένο. Ο Ζορμπάς του μαθαίνει πως χορεύουν. Ο ξένος ερωτεύεται τη χήρα, όμως ο Μανωλιός με τα’ αγόρια τον διώχνουν. Η μαντάμ Ορτάνς ερωτεύεται τον Ζορμπά. Ζει στο παρελθόν και βλέπει σ’ αυτόν, όπως και σε κάθε άνδρα, τον παλιό αγαπημένο. Ο ξένος συναντιέται με τη χήρα. Ερωτική σκηνή. Ο Μανωλιός και τα’ αγόρια τους βλέπουν. Η χήρα σκοτώνεται. Ο Ζορμπάς κάνει τον ξένο να ξεχάσει χορεύοντας. (Κάθε φορά που πάω να πλαντάξω, άτι μου φωνάζει μέσα μου: «Χόρεψε» και χορεύω. Ξεπλαντάζω). Η μαντάμ Ορτάνς πεθαίνει (Κλείνει τα μάτια όλη η πολυφιλημένη, η πολυβασανισμένη ζωή μας, αχ! Θε μου, ήταν δεν ήταν δευτερόλεπτο). Ο Ζορμπάς κλαίει το χαμό της. Ο ξένος τον παρασύρει στο χορό. (Κάθε φορά που πλαντάζω κάτι μου φωνάζει «Χόρεψε»). Ο πόνος και η λύπη σιγά σιγά σβήνονται στο χορό».

«Ο Ζορμπάς» βασίζεται στους αυθεντικούς χαρακτήρες της νουβέλας του Νίκου Καζαντζάκη. ¨ήταν παραγγελία της Αρένας της Βερόνας για την καλλιτεχνική περίοδο 1988 με πρωταγωνιστή τον VLADIMIR VASSILIEV. Ο Ζορμπάς ήταν ήδη ένα ιστορικό γεγονός πριν την παρουσίαση του στην σκηνή. Στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση του έργου το 1988 αλλά και στην περίοδο 1989, τον «Ζορμπά» παρακολούθησαν πάνω από 200.000 θεατές ρεκόρ στην ιστορία της Αρένας.

Παρουσιάσθηκε επίσης στο Φεστιβάλ στις Θέρμες του Καρακάλλα στη Ρώμη το 1991, 1992 και 1993. Παρουσιάστηκε επίσης το 1994 στην Αργεντινή και την Βραζιλία, καθώς και στο Ρίο στην παραλία της Ιπανέμα σε ένα ακροατήριο 120.000 ατόμων και ξαναπαρουσιάστηκε στη Βραζιλία το 1995. Στην πρώτη δεκαετία της ζωής του συνεχίζει να μαγεύει τους ανθρώπους από την Λιθουανία στο Μαρόκο και την Ελλάδα.

Ο «Ζορμπάς» είναι κάτι περισσότερο από ένα Μπαλέτο. Είναι σύμπτυξη πολλών Τεχνών, Μουσική, Χορός, Χορωδιακό έργο, είναι μια «opera omnia». Ο Ζορμπάς είναι ένας πρωτοποριακός ήρωας, ο πρόγονος του είναι ο Διόνυσος.

Η φωνής της ψυχής του τον καλεί να ζήσει τη ζωή του στο απόγειο της. Η Μουσική και ο Χορός υπογραμμίζουν το Δράμα που επικεντρώνεται στη Φιλία και τον Έρωτα.

Η Μουσική του Θεοδωράκη αφουγκράζεται και απαντάει στη φωνή του Κόσμου σε μια Παγκόσμια γλώσσα. Ο Ελληνικός Χορός είναι αυθόρμητος: ελεύθερος και Αρχαϊκός από τη φύση του υπογραμμίζει το Δράμα και την αμεσότητα του.

Ο «Ζορμπάς» μαγεύει το Θεατή μέσα από τον κόσμο του λες και υπάρχει σε κάθε άνθρωπο η καρδιά του Ζορμπά που χτυπάει μυστικά. Ο Λόρκα Μασίν δημιούργησε μια Χορογραφία σε ένα ιδιαίτερο ύφος το οποίο συνδυάζει Κλασικό, λαϊκό και Μοντέρνο χορό. Ο Θεοδωράκης έγραψε μια νέα Συμφωνική και χωροδιακή μουσική βασισμένη πάνω στη μουσική του της ομώνυμης ταινίας, καθώς και Παραδοσιακή Ελληνική Μουσική για μπουζούκι.

Από την εποχή που πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αρένα της Βερόνας τον «Ζορμπά» έχουν παρακολουθήσει πάνω από 2.000.000 θεατές.