Από τη Βασιλική Τζουράκη

Υπάρχουν άνθρωποι που η τύχη πραγματικά πέφτει στα πόδια τους κι άλλοι που σέρνουν μονίμως πίσω τους μια αλυσίδα γκαντεμιάς. Οι περισσότεροι βρισκόμαστε κάπου στη μέση με τις ατυχίες μας, που τις θεωρούμε σαφώς περισσότερες απ όσες μας αξίζει, και με κάποια διαλείμματα εύνοιας της μοίρας, που δεν θα είχαμε αντίρρηση να είναι περισσότερα και με μεγαλύτερη διάρκεια. Υπάρχουν όμως τρόποι να προσελκύσουμε και προπάντων να κρατήσουμε κοντά μας αυτή την άστατη θεά, πέρα από πέταλα, τετράφυλλα τριφύλλια και άλλα παγανιστικά;

Την ώρα που γράφω αυτό το κείμενο, σαν από μια ενδιαφέρουσα συγχρονικότητα, στην ανοιχτή τηλεόραση ο συμπαθής αρχιτέκτονας της σειράς Άλλαξέ το έχει πάει να αναμορφώσει το σπίτι μιας οικογένειας που αυτοχαρακτηρίζεται αναμφίβολα τυχερή: το σπίτι τους το κέρδισαν σε κλήρωση από τον ΟΕΚ και είναι εξοπλισμένο με αρκετά πράγματα, επίσης κερδισμένα σε διάφορους διαγωνισμούς, κυρίως τηλεοπτικούς. Και να λοιπόν το κινητήριο ερώτημα αυτού του άρθρου: Τι κάνει αυτούς όπως και άλλους ανθρώπους κατά συρροή, θα μπορούσαμε να πούμε, τυχερούς; Γιατί πολλές φορές μια απλή στράκα των δακτύλων της τύχης δεν αρκεί για να φέρει όλα αυτά που επιθυμούμε, κι ας συμπληρώνονται κατά εκατομμύρια οι στήλες όταν το Τζόκερ έχει τζακ-ποτ, κι ας ανεβαίνουν οι τηλεθεάσεις αλλά και κυρίως οι υποψήφιες συμμετοχές σε τηλεπαιχνίδια τύπου Λεφτά στα τυφλά και Deal. Και αναφερόμαστε φυσικά στα κέρδη που έχουν να κάνουν καθαρά με τύχη και όχι με σκληρή δουλειά, ικανότητες, γνώσεις ή ταλέντα.

Μπορεί λοιπόν να φωτίζονται αστραπιαία από τα φλας της δημοσιότητας οι κατά καιρούς μεγάλοι ευνοημένοι της τύχης ακόμα και μένοντας στην προστατευτική σκιά της ανωνυμίας ως π.χ. «το μοναδικό χρυσό δελτίο του λόττο» και μετά να αποσύρονται για να απολαύσουν τους καρπούς της τύχης τους. Υποθέτουμε, ενδεχομένως και με κάποιο τσιμπηματάκι ζήλιας, ότι οι περισσότεροι απ αυτούς θα ζήσουν καλά για όλο το υπόλοιπο του χρόνου τους, παρόλο που το «για πάντα» είναι μια πολύ, μα πολύ μεγάλη κουβέντα.

Κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί κάτι τέτοιο. Όχι πάντοτε όμως. Είναι πολλές οι ιστορίες των ανθρώπων που η τύχη τούς άνοιξε διάπλατα την πόρτα για να επακολουθήσει ένα γαϊτανάκι από συμφορές, σε προσωπικό και οικονομικό επίπεδο. Γάμοι, φιλίες και κάθε είδους σχέσεις δοκιμάζονται ή και διαλύονται (εδώ μέχρι και παιδιά «τυχερών» οικογενειών έχουν απαχθεί για λύτρα) και σε πολλές περιπτώσεις τα «ανεμομαζώματα» γίνονται κατά τη λαϊκή ρήση «διαβολοσκορπίσματα», δηλαδή τα εύκολα κερδισμένα αυτά χρήματα εξανεμίζονται εξίσου εύκολα, αφήνοντας τον αποδέκτη τους σε πολύ χειρότερη κατάσταση από πριν.

Ίσως όλοι μας κατά καιρούς να έχουμε βιώσει την απογοήτευση από κάτι που έμοιαζε με εύνοια της μοίρας, αλλά τελικά αποδείχθηκε σαπουνόφουσκα. Σαν να ανοίγει μια πορτίτσα και πριν προλάβουμε να περάσουμε να ξανακλείνει. Ή να περνάμε, αλλά να συναντάμε... ντουβάρι. Η καλή τύχη, αφού μας ρίξει ένα φευγαλέο χαμόγελο κλείνοντας συνωμοτικά το μάτι, απλώς μας γυρίζει περιφρονητικά την πλάτη και πάει να σκορπίσει τις χάρες της σε άλλους. Τους τυχερούς. Και σαν μικρά παιδιά δεν συγκρατούμε ένα παράπονο προς αυτό το τόσο μεροληπτικό Σύμπαν: «γιατί δηλαδή αυτός και όχι εγώ;».

Σκεφτήκατε ποτέ όμως ότι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσουμε κι εμείς την εύνοια της τύχης είναι, αντί να φθονούμε αυτούς που μοιάζουν να κερδίζουν στη ζωή, να δούμε πώς το καταφέρνουν; Τουλάχιστον αυτό έχουν κάνει κατά καιρούς πολλοί ειδικοί και μελετητές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. (Και ναι, το κάνουν ενστικτωδώς και οι περισσότεροι από τους αξιοζήλευτους τυχερούς στους οποίους θα θέλαμε κι εμείς οι υπόλοιποι να μοιάσουμε.)

Τι τους κάνει τυχερούς;
Ο ψυχολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χερτφορντσάιρ Ρίτσαρντ Γουάιζμαν επί μια δεκαετία ερεύνησε εκείνο που ο ίδιος χαρακτήρισε «αντίκτυπος στη ζωή των ανθρώπων των ευκαιριών, της καλοτυχίας και του να βρίσκονται στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή». Χρησιμοποίησε 400 εθελοντές, από 18 έως 84 ετών, από τους οποίους άλλοι θεωρούσαν τον εαυτό τους τυχερό και άλλοι όχι, και μέσα από ερωτηματολόγια και πειράματα δημιούργησε έναν κατάλογο από «τυχερές» συμπεριφορές. Τι έκανε κάποιον άτυχο, σύμφωνα με τα πορίσματά του; Το να... προσπαθεί κάποιος πάρα πολύ είναι ένας παράγων αποτυχίας, λέει, καθώς το άγχος μειώνει την ικανότητα να βλέπει τις απροσδόκητες ευκαιρίες και τους εναλλακτικούς τρόπους να πετύχει τους στόχους του. Αντίθετα, οι τυχεροί εμφανίζουν τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά:

*Έχουν μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στη ζωή και είναι ανοιχτοί απέναντι σε νέες εμπειρίες, ώστε να βελτιώσουν τις ικανότητές τους να αντιλαμβάνονται τις ευκαιρίες ή να δημιουργούν νέες.

*Με το διαλογισμό και με άλλους τρόπους «καθαρισμού» του νου τους από τις εξωτερικές σκέψεις μπορούν να ακούν τη φωνή της διαίσθησής τους και να παίρνουν πιο αποτελεσματικές αποφάσεις.

*Οι τυχεροί άνθρωποι επιμένουν παρά τις αποτυχίες και δημιουργούν θετική δυναμική στις αλληλεπιδράσεις τους με τους άλλους, έχοντας προσδοκίες για καλή τύχη που γίνονται αυτό-εκπληρούμενες προφητείες.

*Με το να μην κολλάνε στις ατυχίες και να υπενθυμίζουν στον εαυτό τους ότι θα μπορούσαν να τους είχαν συμβεί και χειρότερα μετατρέπουν τις ατυχίες σε ευκαιρίες για κάτι καλύτερο.

Ο Γουάιζμαν μέσα από τις παρατηρήσεις του διαμόρφωσε προγράμματα σκέψης και δράσης εμπνευσμένα από τις συμπεριφορές των τυχερών ανθρώπων και έβαλε τους αυτο-θεωρούμενους ως άτυχους να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Δημιούργησε γι αυτόν το σκοπό γκρουπ που περιλάμβαναν και «τυχερούς» και «άτυχους». Και οι μεν και οι δε έπειτα από ένα μήνα διαπίστωσαν ότι συνέρχονταν γρηγορότερα από τις κακοτυχίες τους, μάθαιναν να ακούν περισσότερο τη διαίσθησή τους και πίστευαν ότι είναι πιο τυχεροί. Το «Σχέδιο τύχη», όπως το ονόμασε ο Γουάιζμαν, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα στο 80% των συμμετεχόντων, κάνοντας τους άτυχους τυχερούς και τους τυχερούς ακόμα τυχερότερους!

Όλη η αφθονία του Σύμπαντος
Μια παρόμοια δουλειά παρατήρησης των χαρακτηριστικών της τύχης έστω και λιγότερο σύμφωνη με τα κριτήρια της επιστημονικής έρευνας έκανε επί είκοσι χρόνια ο δημοσιογράφος του περιοδικού Time Μαξ Γκούντερ, ο οποίος ρώτησε αμέτρητους ανθρώπους τι πιστεύουν ότι έχουν οι τυχεροί που δεν έχουν οι υπόλοιποι. Συνόψισε τα ακόλουθα πέντε χαρακτηριστικά:

*Οι τυχεροί έχουν μια άνεση να ξεκινούν φιλικές επαφές με τους άλλους, δημιουργώντας ένα είδος μαγνητικού πεδίου που καλεί τον άλλο να αισθανθεί άνετα. Όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το δίκτυο, τόσο αυξάνονται οι ευνοϊκές πιθανότητες.

*Οι τυχεροί έχουν την ικανότητα να βιώνουν προαισθήματα ακριβείας και μετά να ενεργούν βάσει αυτών. Μπορούν επιπλέον να ξεχωρίσουν τα γνήσια προαισθήματα από τους ευσεβείς πόθους.

*Οι τυχεροί έχουν τάση να είναι τολμηροί άνθρωποι, αλλά όχι απερίσκεπτοι, ενώ εκείνοι που αυτοχαρακτηρίζονται άτυχοι συχνά είναι παθητικοί και φοβούνται την αλλαγή.

*Οι τυχεροί ξέρουν πώς να βγαίνουν γρήγορα από τις φθοροποιές καταστάσεις. Κατά κάποιον τρόπο ξεφορτώνονται την κακή τύχη πριν να γίνει χειρότερη.

*Τέλος, οι τυχεροί είναι γενικά ευτυχισμένοι, αλλά όχι κατ' ανάγκη αισιόδοξοι. Έχουν έναν υγιή πεσιμισμό, με την έννοια ότι είναι έτοιμοι να δεχτούν και το χειρότερο.

Αυτό το τελευταίο πάντως είναι μια λεπτή ισορροπία. Γιατί πράγματι εκείνο που χαρακτηρίζει τους τυχερούς είναι ότι τηρούν το απόφθεγμα «είσαι ό,τι σκέφτεσαι» και οι ίδιοι ΠΑΝΤΑ σκέφτονται τον εαυτό τους ως τυχερά άτομα. Ή μάλλον όπως το θέτει ο Γουέιν Ντίερ στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Σε Αρμονία (κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Έσοπτρον»), όπως δεν θα βρείτε το φως ψάχνοντας μέσα στο σκοτάδι, έτσι δεν θα βρείτε την αφθονία παραδέρνοντας με τη συνείδηση της ανεπάρκειας. Γίνεστε αυτό που σκέπτεστε όλη μέρα, λέει ο Ντίερ και παραθέτει τις καταστάσεις που διαταράσσουν την ισορροπία μας εμποδίζοντάς μας να πάρουμε κι εμείς μερίδιο από την αφθονία που μπορεί να μας παρέχει το Σύμπαν, εφόσον βέβαια είμαστε σε θέση να τη δούμε και να πιστέψουμε σ' αυτήν. Έτσι, εκείνα που μας αποκλείουν από την υλική αλλά και την πνευματική ευημερία είναι:

*Η ενασχόληση και οι θλιβερές συζητήσεις σχετικά μ εκείνο που λείπει από τη ζωή μας.

*Τα παράπονα προς όποιον είναι διατεθειμένος να μας ακούσει για τους λόγους που μας εμποδίζουν να έχουμε περισσότερα.

*Η καλλιέργεια μιας εσωτερικής εικόνας του εαυτού μας ως πέρα για πέρα άτυχου.

Ο Ντίερ λέει ότι αυτοί οι τρόποι σκέψης και ύπαρξης απλώς προσελκύουν περισσότερες ελλείψεις. Αντίθετα, ο τρόπος για να προσελκύσουμε την αφθονία στη ζωή μας είναι να καταργήσουμε τα συστήματα σκέψης που μας κρατούν κολλημένους... στην γκαντεμιά μας. Σκέψεις δηλαδή του τύπου:

*Δεν είναι θέλημα του Θεού.

*Δεν μπορούν όλοι να είναι πλούσιοι.

*Δεν μου αξίζει.

*Έχω περιορισμένες ικανότητες και χαρίσματα.

*Ποτέ δεν ήμουν τυχερός.

*Πάντα ήταν έτσι.

*Δεν ξέρω πώς να σκέπτομαι για να προσελκύσω αρμονία στη ζωή μου.

Ο Ντίερ μάς καλεί να δούμε το Σύμπαν σαν μια πηγή αφθονίας που προσφέρεται σε όλους ανεξαιρέτως, να αρνηθούμε να σκεφτόμαστε όσα μας λείπουν ή δεν πραγματοποιήθηκαν στη ζωή μας και να κάνουμε σκέψεις που να εναρμονίζονται με την επιθυμία να διαθέτουμε την αφθονία σε όλες τις πλευρές της ζωής μας.

Από αυτοεκτίμηση πώς πάτε;
Η αμφιβολία ως προς το αν πράγματι δικαιούται κανείς κάτι καλύτερο στη ζωή του είναι ένας σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας. Είναι η λεγόμενη χαμηλή αυτοεκτίμηση από την οποία πηγάζουν πολλά δεινά και η ατυχία. Αν δεν πιστεύεις ότι σου αξίζει κάτι καλύτερο, πολύ απλά δεν θα το έχεις. Έτσι, όσο αφελές κι αν φαίνεται, μπορεί πράγματι αλλάζοντας τον τρόπο που σκεφτόμαστε να αλλάξουμε και την πραγματικότητά μας.

Η πνευματική διάσταση της καλοτυχίας
Παρόλο που η προσέλκυση της τύχης μπορεί να αφορά υλικά όσο και συναισθηματικά αγαθά (π.χ. έναν καλό σύντροφο), στην πραγματικότητα είναι μια καθαρά πνευματική υπόθεση και αυτή τη διάστασή της δεν πρέπει να την παραβλέπουμε. Αναφέραμε παραπάνω πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η δική μας στάση ως προς το αν πιστεύουμε ότι πραγματικά δικαιούμαστε αυτό το όποιο καλό στη ζωή μας. Από την άλλη, έχει μεγάλη σημασία να μπορούμε να ΔΟΥΜΕ τις πόρτες που μας ανοίγουν οι ευτυχείς συγκυρίες. Κι εδώ έχει μεγάλη σημασία η διαίσθηση, όχι με την έννοια του... μαντέματος (παρόλο που κι αυτό θα βοηθούσε), αλλά από την πλευρά της οξυδέρκειας, της ικανότητας να διακρίνουμε μια αληθινή ευκαιρία. Οι τρόποι να καλλιεργήσει κάποιος τη διαίσθησή του έχουν αναφερθεί κατά καιρούς σε πολλά άρθρα του περιοδικού. Ας τους συνοψίσουμε σε έναν: ακούγοντας και δοκιμάζοντάς την.

Το άλλο πνευματικό σημείο στην προσέλκυση της τύχης έχει να κάνει με την επιβεβαίωση που παρέχουμε στον εαυτό μας ότι εκείνο που επιθυμούμε αργά ή γρήγορα θα πραγματοποιηθεί. Εδώ βοηθά ο δημιουργικός οραματισμός (το να βλέπουμε δηλαδή με τη φαντασία μας όσο πιο ζωντανά και λεπτομερειακά γίνεται εμάς μέσα στην επιθυμητή κατάσταση) και οι θετικές δηλώσεις, οι φράσεις δηλαδή που επαναλαμβάνουμε μέσα μας και εκφράζουν τη βεβαιότητά μας ότι μπορούμε να επιτύχουμε αυτό που επιθυμούμε.

Όμως υπάρχει και μια τρίτη, ακόμα πιο σημαντική πλευρά στην πνευματική διάσταση της τύχης: η ανταπόδοση ή μάλλον η έμπρακτη έκφραση της ευγνωμοσύνης γι' αυτά που μας δίνει η ζωή με το να τα μοιραζόμαστε. Τα «τάματα» σ' αυτή τη βαθιά σοφία βασίζονται. Και αν προσέξετε τους τυχερούς ανθρώπους, θα διαπιστώσετε ότι είναι εκείνοι που μοιράζονται τα αγαθά αλλά και τον εαυτό τους με τους άλλους ό,τι και να έχουν, ακόμα και πριν αποκτήσουν όλα εκείνα που οι υπόλοιποι ζηλεύουν. Ακόμα και ο αρχι-τεχνοκράτης Μπιλ Γκέιτς της Microsoft, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου και αυτοδημιούργητος, έτσι; Έχει ήδη μοιράσει σε φιλανθρωπίες τη μισή του περιουσία. Ε, σίγουρα κάτι θα ξέρει...