Τι περιπτώσεις ασθενών αντιμετωπίσατε περισσότερο ως ψυχίατρος αυτή την περίοδο της πανδημίας;
Όντας στην τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης έχω μια εικόνα του πώς κινήθηκαν τα πράγματα. Αυτοί που πιο πολύ πιέστηκαν και εξέφρασαν προβλήματα, ήταν άνθρωποι με αγχώδεις διαταραχές του τύπου πανικού, αγοραφοβίας, ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Επίσης, πιέστηκαν άνθρωποι οι οποίοι δεν μπορούσαν να βρουν το αντικείμενο της κατάχρησής τους. Η εικόνα που έχω γενικά, είναι ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από πιο σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα όπως σχιζοφρένεια και άλλες διαταραχές, αυτό το διάστημα δεν πήγαν πολύ άσχημα γιατί έτσι και αλλιώς είναι άνθρωποι κλεισμένοι πολύ μέσα στο σπίτι τους, απομακρυσμένοι από τον κόσμο, που παίρνουν ήδη αγωγή και χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από αυτό το περιβάλλον. Έτσι φαινόταν σαν να είναι ίδιοι με τους υπόλοιπους οπότε δεν υπήρχε πολύ μεγάλη διαφοροποίηση.
Ποια είναι τα σημάδια ότι πρέπει να αναζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού, ειδικά τώρα με την πανδημία;
Αν το πάρουμε γενικά όπως με όλες τις καταστάσεις, οι παθήσεις οι ψυχιατρικές αφορούν ένα πολύ πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, όπως συμβαίνει άλλωστε και με τις παθήσεις πο αφορούν τον γαστρεντερολόγο ή τον δερματολόγο. Έτσι και στον ψυχίατρο πολλοί άνθρωποι μπορούν να καταφύγουν για διάφορα προβλήματα από διαταραχές στον ύπνο μέχρι διαταραχές στην όρεξή τους, στη διάθεσή τους μέχρι προβλήματα στη σκέψη τους και στη συγκέντρωσή τους. Όλες οι ανώτερες λειτουργίες μπορεί να οδηγήσουν τους ανθρώπους να αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου όταν έχουν διαταραχές, μόνο που εμείς οι ψυχίατροι έχουμε και μια κατηγορία ασθενών που είναι πιο βαριά όπως είπα προηγούμενως. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που έχουν αυτό που ονομάζουμε ψυχώσεις, που δεν έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν το πρόβλημά τους και δεν πηγαίνουν στο γιατρό γιατί νομίζουν ότι αυτοί είναι οι σωστοί και όλοι οι άλλοι τους κοροϊδεύουν και τους αδικούν. Συνήθως τους πηγαίνουν οι άλλοι στο γιατρό γιατί το πρόβλημα μεγαλώνει στην πορεία.
Είπατε πριν ότι κάποιοι έχουν διαταραχές στον ύπνο. Διάβασα ότι αυτή την περίοδο του κορονοϊού βλέπουμε αγχωτικά όνειρα περισσότερο από πριν. Μπορεί αυτό να περιοριστεί;
Οι διαταραχές στον ύπνο μπορεί να περιλαμβάνουν αγχωτικά όνειρα. Είτε μειωμένο ύπνο και κακής ποιότητας επειδή είσαι πολλές ώρες στο σπίτι, δεν εργάζεσαι, δεν δραστηριοποιείσαι, είτε αυξημένο ύπνο (υπερυπνία) γιατί δεν έχεις τι να κάνεις. Επίσης παρατηρείται και η υπερφαγία όπου αυξάνεται και το βάρος. Όντας στο σπιτι και αντιμετωπίζοντας μια διαφορετική συνθήκη από τη συνηθισμένη, το μυαλό του ανθρώπου για να το πούμε απλά, ζητάει μια διέξοδο προς τα έξω οπότε αν δεν έχει τη δυνατότητα να πάρει εικόνες από έξω, τροφοδοτείται από εσωτερικές εικόνες. Τα όνειρα είναι μια λύτρωση αυτή τη στιγμή και επειδή τα όνειρα έχουν να κάνουν με την επιθυμία όπως έλεγε ο Φρόυντ, επιθυμούμε να περιπλανηθούμε στον ύπνο μας οπότε φυσικό είναι να δούμε πιο πολλά όνειρα που άλλες φορές μπορεί να είναι και εφιαλτικά με την έννοια ότι ο άνθρωπος προσπαθεί να αναλύσει μέσα στη διάρκεια του ύπνου αυτό που του συμβαίνει εκείνη τη στιγμή και φτιάχνει διάφορα σενάρια για το πώς θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει καλύτερα.
Δύο πράγματα είναι που παίζουν καθοριστικό ρόλο αυτή την εποχή. Το ένα είναι ο φόβος και το άλλο ο θυμός. Ένας άνθρωπος μπορεί να μπαίνει σε μια υπερπληροφόρηση, από την τηλεόραση, τα ΜΜΕ. Από τη μια αυξάνει την αγωνία του και το φόβο του για τον εαυτό του και τους κοντινούς του ανθρώπους. Από την άλλη υπάρχει η απαγόρευση γιατί ότι προκαλεί απαγόρευση προκαλεί και αντίδραση στον άνθρωπο αλλά και τα οικονομικά θέματα και ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που έχει περάσει μια τέτοια κρίση. Όλα αυτά δημιουργούν στη συνέχεια και έναν θυμό. Οπότε αυτά τα δύο παίζουν και μέσα στα σπίτια. Ή υπάρχουν άνθρωποι πολύ φοβισμένοι ή υπάρχουν άνθρωποι πολύ θυμωμένοι που δημιουργούν συγκρούσεις. Και τώρα που βγαίνουμε έξω θα έχουμε τρεις κατηγορίες ανθρώπων: κάποιους ανθρώπους που θα έχουν κάποιο μέτρο δηλαδή θα είναι πιο συντηρητικοί και θα τηρούν αυτά που τους λένε κατά το δυνατόν. Τους ανθρώπους τους πολύ φοβισμένους που δεν θα αρκούνται ούτε στο ένα γάντι, ούτε στα δύο γάντια, ούτε σε μια μάσκα και μπορεί να συνεχίσουν να μην βγαίνουν καθόλου έξω και τέλος τους πολύ «θαρραλέους» ανθρώπους σαν αυτό που βλέπουμε να γίνεται στις πλατείες - που έχει να κάνει και με το θυμό αυτό το κομμάτι - οπότε δεν θα είναι καθόλου περίεργο για παράδειγμα μέσα στα ΜΜΜ να δούμε και ένα νέο είδος bullying με τους πολύ θυμωμένους και τους πολύ θαρραλέους να είναι αρκετά επιθετικοί προς εκείνους που δείχνουν φοβισμένοι. Και μπορεί να θεωρούν οι θυμωμένοι ή οι θαρραλέοι ότι είναι μια προσβολή για εκείνους που ο άλλος αποστρέφει το πρόσωπό του και προσπαθεί να απομακρυνθεί γιατί φοβάται. Επίσης, ένα σημαντικό κομμάτι σε σχέση με την πληροφόρηση είναι ότι η πληροφορία που έχουμε έχει να κάνει όλο αυτόν τον καιρό με την θνητότητα. Δηλαδή μαθαίνουμε από τους λοιμωξιολόγους πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν στα γνωστά κρούσματα κορονοιού που έχουμε αλλά εκείνο που θα είχε μεγαλύτερη σημασία είναι να ξέρει κανείς τη θνησιμότητα στο σύνολο των κρουσμάτων του κορονοϊού. Γιατί αυτό είναι που θα μας πει πόσο επίκινδυνη είναι αυτή η νόσος. Σύμφωνα με 2 έρευνες που έχουν γίνει φαίνεται ότι αυτή η κατάσταση δεν σκοτώνει περισσότερο από την κοινή γρίπη και αυτό λειτουργεί σαν πληροφορία θετικά στην ψυχολογία. Άλλο να ξέρεις και να φοβάσαι ότι υπάρχει μια αρρώστια που σκοτώνει 2, 3 ή 7 ανθρώπους στους 100 (δηλαδή τη θνητότητα), και άλλο να ξέρεις ότι έχεις μια αρρώστια που σκοτώνει 0,15 ανθρώπους στους 100.
Σε αυτή τη δεύτερη φάση από εδώ και εμπρός θα πρέπει να ενθαρυνθεί ο κόσμος να βγει έξω γιατί αλλιώς δεν θα πάρει ποτέ μπροστά –δεν μπορείς να κάτσεις έναν χρόνο μέσα στο σπίτι - και φυσικά θα πρέπει θα προσέξουμε πολύ το θέμα του τουρισμού ώστε να μην έχουμε εισαγόμενα κρούσματα και αναγκαστούμε να μείνουμε πάλι σπίτι μας μέχρι του χρόνου τον Απρίλιο.
Πόσο εύκολο είναι να κάνουμε θετικές σκέψεις αυτή την εποχή;
Η θετική σκέψη έχει να κάνει με αυτό που λέμε ότι ο κόσμος πρέπει να προσπαθήσει να μην είναι συνέχεια μέσα σε αυτή την ιστορία με τον κορονοιό. Το να κοιτάς όλη την ώρα ειδήσεις και να τρομοκρατείσαι δεν ωφελεί, μπορείς να δεις μία φορά την ημέρα ειδήσεις ώστε να ενημερωθείς αλλά από εκεί και πέρα καλό είναι να επενδύσουμε σε δραστηριότητες που μπορούμε να κάνουμε μέσα στο σπίτι. Μπορείς να δεις μια ταινία, να συζητήσεις, να τρέξεις ένα project που είχες στο μυαλό σου, να κάνεις τηλεκλήσεις με φίλους, γενικά να προσπαθήσεις να δεις κάποια θέματα από την θετική πλευρά με την έννοια ότι πάρα πολλοί εργαζόμενοι ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνθήκες και τις δυσκολίες πιέζονται από την εργασία τους. Οπότε αυτή την εποχή μπορεί να υπήρχε ένα άγχος λόγω της πανδημίας αλλά υπήρχε και μια ξεκούραση, πήραν τον χρόνο τους. Η θετική σκέψη έχει να κάνει με το ότι προσπαθείς αυτό που ζεις και αυτό που βιώνεις αυτή τη στιγμή να του δώσεις το θετικό μήνυμα παρά το αρνητικό. Μην αφεθείς μόνο στην αίσθηση ότι είναι μάταια όλα και ότι δεν υπάρχει προοπτική. Αυτή η ιστορία που ζούμε θα έχει κάποια στιγμή μια ημερομηνία λήξης.
Πόσο εύκολο είναι να προσαρμοστεί κάποιος άνθρωπος σε μια νέα καθημερινότητα όπως αυτή που ζούμε τώρα χωρίς μάλιστα να υπάρχει μια προοπτική του πότε θα τελειώσει όλο αυτό;
Το να τελειώσει όλο αυτό που ζούμε είναι θέμα τεχνογνωσίας δηλαδή το εμβόλιο προβλέπεται ότι θα το έχουμε από το 2021 ενώ τα φαρμακα ήδη κάποια εφαρμόζονται με επιτυχία. Αυτή η προοπτική έχει να κάνει σε έναν βαθμό με την επιστήμη οπότε σε αυτό το διάστημα εμείς προσπαθούμε να προσαρμοστούμε σε αυτόν τον διαφορετικό τρόπο ζωής που από τη μία είναι σε κάποια σήμεια ψυχοφθόρος. Βέβαια μην ξεχνάμε ότι σε κάποιες δουλειές όπως αυτή του χειρουργού, έτσι κινείται σε όλη του ζωή. Δεν είναι κάτι καινούργιο για αυτόν απλά για εμάς χρειάζεται να μπούμε σε ένα νέο σκεπτικό (να βάλουμε τη μάσκα, να προσέχουμε στις συναθροίσεις, όχι αγκαλιές με τους δικούς μας ανθρώπους).
Ποια συμβουλή επιβίωσης θα μας δίνατε;
Αν μπορείς, όπως προείπα, να ανήκεις στη μεσαία κατηγορία δηλαδή να είσαι εκείνος ο άνθρωπος που ούτε μεγαλοποιεί τα πράγματα, ούτε είναι ο απόλυτα φοβισμένος που δεν βγαίνει καθόλου έξω, ούτε όμως αυτός που δεν θα φορέσει τη μάσκα του εκεί που χρειάζεται ή θα δει τον γνωστό του και θα πέσει πάνω του να τον φιλήσει όπως έκανε παλιά. Θα έλεγα ότι ο καθένας, στον βαθμό που μπορεί, πρέπει να κρατήσει μια ισορροπία. Βέβαια δεν μπορείς να απολυμαίνεις κάθε λίγο τα χρήματα σου αλλά μπορείς να έχεις ένα αντισηπτικό στην τσέπη σου να απολυμαίνεις τα χέρια σου και να μην ακουμπάς το πρόσωπό σου. Όλοι πια ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε. Απλά πρέπει να σκεφτόμαστε επίσης ότι έξω υπάρχουν άπειρα μικρόβια και πολύ επικίνδυνα και πράγματι μπορούν να μας σκοτώσουν ανα πάσα στιγμή αλλά αν ζούμε με αυτό το σκεπτικό δεν θα ξαναβγούμε ποτέ και θα κλειστούμε για πάντα στο σπίτι μας.
