Ο σχεδιασμός του τζακιού είναι μια διαδικασία που απαιτεί γνώσεις και εμπειρία και εξελίσσεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη σχετίζεται με την κατασκευή και τη λειτουργία του, ενώ η δεύτερη με τη διακόσμηση, την τελική μορφή και την καύση του.
Οσον αφορά την πρώτη φάση θα πρέπει να επιλέξετε το είδος της εστίας, τις διαστάσεις και τα υλικά κατασκευής της. Οι διαστάσεις έχουν μεγάλη σημασία για τη λειτουργία και την αποδοτικότητά της και βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με το εμβαδόν και τον όγκο του θερμαινόμενου χώρου.
Είδη εστιών
Χτιστές: Κατασκευάζονται επιτόπου από ειδικευμένους τεχνίτες. Η απόδοσή τους δεν είναι μεγάλη, ενώ η θέρμανση του χώρου γίνεται μέσω ακτινοβολίας. Προτείνεται ως λύση συμπληρωματικής κυρίως θέρμανσης.
Προκατασκευασμένες: Αποτελούνται από πυρίμαχα υλικά που επενδύονται με πυρότουβλα. Η απόδοσή τους δε διαφέρει από αυτή των χτιστών εστιών.
Μαντεμένιες ανοιχτές: Προκατασκευασμένα στοιχεία σε τυποποιημένες διαστάσεις από πυρίμαχο υλικό επενδύονται με θωρακισμένο μαντέμι για να δημιουργήσουν το συγκεκριμένο τύπο εστιών. Η απόδοσή τους, που κυμαίνεται από 15-25%, πολλαπλασιάζεται σε ορισμένες περιπτώσεις λόγω της «διπλής πλάτης» τους.
Μαντεμένιες θερμοδυναμικές: Είναι κατασκευασμένες εξ ολοκλήρου από μαντέμι, η απόδοσή τους φτάνει το 85% και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θέρμανση μιας ολόκληρης κατοικίας. Διαθέτουν πόρτα από ειδικό, πυρίμαχο κρύσταλλο και καταναλώνουν πολύ λίγο αέρα με αποτέλεσμα μεγαλύτερη απόδοση, οικονομία στη χρήση του ξύλου και μεγάλη ασφάλεια.
Θέση τζακιού και καμινάδα
Η θέση του τζακιού και το σημείο απ’ όπου θα περάσει η καμινάδα πρέπει να προβλεφθούν εξαρχής στο στάδιο της αρχιτεκτονικής μελέτης προκειμένου να αφεθούν οι κατάλληλες «αναμονές» στις πλάκες της οροφής. Η καμινάδα αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την καλή λειτουργία του τζακιού. Το μήκος της βρίσκεται σε πλήρη συνάρτηση με το μέγεθος της εστίας, με πιο συνηθισμένο αυτό των 8 μέτρων. Η διατομή, τα υλικά αλλά και ο τρόπος κατασκευής χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι προδιαγραφές αφού αυτό θα καθορίσει και την καλή λειτουργία του τζακιού. Οι καπνοδόχοι θα πρέπει -όσο αυτό είναι δυνατό- να είναι κατακόρυφες και να αποφεύγονται οι αλλαγές διεύθυνσης. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, οι γωνίες κλίσης τους δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 45 μοίρες, ενώ οι ακμές θα πρέπει να είναι καμπυλωμένες για να διευκολύνεται η απαγωγή των αερίων.
Διακόσμηση
Η εξωτερική επένδυση δίνει και το στίγμα της τελικής εικόνας ενός τζακιού στο χώρο. Υλικά υπάρχουν πολλά στην αγορά και η επιλογή τους εξαρτάται από την υπόλοιπη επίπλωση και το γενικότερο στιλ του χώρου. Τα πιο δημοφιλή παραμένουν το μάρμαρο, ο γρανίτης και το ξύλο, ενώ τον τελευταίο καιρό ανεβαίνουν ιδιαίτερα στην εκτίμηση των διακοσμητών και των αγοραστών ο χάλυβας, ο γύψος, το γυαλί και το inox.
- Μια άλλη λύση είναι οι έτοιμες προσόψεις τζακιών που μπορούν να επενδύσουν προκατασκευασμένες ή χτιστές εστίες.
Υλικά καύσης
Οσο όμορφο κι αν είναι ένα τζάκι σε ένα χώρο, χωρίς την ανάλογη θέα της φωτιάς δεν παύει να είναι ένα ψυχρό διακοσμητικό στοιχείο. Ανάλογα με την προτίμηση και τις διαστάσεις ενός δωματίου μπορείτε να επιλέξετε μαλακή ξυλεία (δηλ. κωνοφόρα, όπως πεύκο, έλατο ή ερυθρελάτη) ή σκληρή (δηλ. πλατύφυλλα, όπως δρυ, οξιά, ελιά κ.ά.). Τα σκληρά είναι πυκνά και καίγονται με ήρεμη και μακριά φλόγα. Τα καμένα κομμάτια καρβουνιάζουν και αργούν να κρυώσουν. Αντίθετα, τα μαλακά ξύλα καίγονται γρήγορα, τρίζουν και σκάνε. Η φλόγα τους είναι ζωηρότερη από των σκληρών, όμως τα κάρβουνα κρυώνουν γρήγορα και τα υπολείμματα της στάχτης είναι περισσότερα. Η παροχή θέρμανσης είναι η ίδια όποιον τύπο ξύλων κι αν επιλέξετε. Πριν, όμως, χρησιμοποιήσετε τα ξύλα, είναι απαραίτητο να τα έχετε αποθηκεύσει σωστά σε ένα σκεπασμένο χώρο, με τις μύτες προς τα πάνω. Ετσι τα ξύλα ξεραίνονται και καίγονται πιο αργά, παρέχοντας τη μεγαλύτερη δυνατή θερμότητα.
Μέτρα προστασίας
Οταν μιλάμε για τζάκι και καύση μιλάμε για φωτιά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Συνεπώς πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.
- Το σπινθηροβόλημα του τζακιού μπορεί να είναι ευχάριστο και ρομαντικό, αλλά μπορεί να αποβεί επικίνδυνο για τα χαλιά, τις μοκέτες, τα έπιπλα και το σπίτι μας!
- Το τρίξιμο των καυσόξυλων και το «σκάσιμό» τους προκαλούν εκσφενδονισμό αναμμένων κομματιών, γι’ αυτό καλό είναι να τοποθετείτε πάντα το ειδικό τζάμι ή το πλέγμα για προστασία.
- Μην αφήνετε ποτέ το τζάκι χωρίς επίβλεψη, ειδικά αυτό με την ανοιχτή εστία.
- Ενα μεγάλο λάθος που κάνουν πολλοί άνθρωποι είναι η καύση στο τζάκι παλαιών επίπλων ή συγκολλημένης ξυλείας (π.χ. μοριοπλακών, MDF, κοντραπλακέ ή επενδυμένων προϊόντων) γιατί περιέχουν ρητίνες, συνθετικά υλικά και χημικές ουσίες που, όταν καίγονται, παράγουν τοξικές αναθυμιάσεις και επικίνδυνα καυσαέρια.
