Η ιστορία είναι αληθινή, από αυτές που έμεναν για χρόνια κρυφές, κάτω από την επιφάνεια της νορβηγικής ευημερίας. Η ταινία επίσης δεν είναι καθόλου κακή: ευπρεπής, απλή στη δομή της, με δυνατές ερμηνείες και εξαιρετικά σκηνικά και κοστούμια. Κάπου στον πυρήνα της όμως υπάρχει –σχεδόν αόρατο- και ένα καίριο ηθικό ερώτημα.
Στο αναμορφωτήριο –κολαστήριο πες το καλύτερα- του έρημου νορβηγικού νησιού Μπαστόι των αρχών του 20ου αιώνα, συμβαίνουν σημεία και τέρατα. Απίστευτα καψώνια, παιδεραστίες, παράλογη αυστηρότητα. Νεαρά αγόρια, ένδεκα έως δεκαοκτώ χρονών φυλακίζονται, ακόμη και για ασήμαντες παραβάσεις και υποβάλλονται σε κάθε είδους εξευτελισμό που συνθλίβει την προσωπικότητά τους.
Το νησί Μπαστόι που απέχει μόλις μια ώρα (46 ναυτικά μίλια) από το Οσλο, είναι σήμερα η «πρώτη οικολογική φυλακή του κόσμου» και επιτρέπει στους κρατούμενους να ζουν σε ανεξάρτητα σπίτια, να κάνουν αγροτικές εργασίες και να ψαρεύουν. Αυτό το πρότυπο σωφρονιστικό ίδρυμα δεν έχει καμία σχέση με την κόλαση που βλέπουμε στην ταινία. Και αυτή η διαφορά ανάμεσα στις δύο εποχές- που οι Νορβηγοί και οι υπόλοιποι Σκανδιναβοί την γνωρίζουν πολύ καλά- ήταν και ο βασικός λόγος που γυρίστηκε αυτή η ταινία. Σα να ήθελαν να ξεπλύνουν, κατά κάποιο τρόπο, την ντροπή για την βαρβαρότητα του παρελθόντος. Κι ακόμη περισσότερο να αμβλύνουν την κριτική που έχει ασκηθεί για τις υπερβολικά ήπιες- σχεδόν τουριστικές- ανέσεις που προσφέρονται σήμερα στο Μπαστόι, στους κρατούμενους εγκληματίες.
Έτσι η ταινία επικεντρώνεται στον παραλογισμό της- υποτιθέμενα σωφρονιστικής- βιαιότητας, η οποία το μόνο που καταφέρνει είναι να αυξήσει την βιαιότητα και να δημιουργήσει ακόμη χειρότερες παραβατικές συμπεριφορές και από τους κρατούμενους, αλλά και από τους δεσμοφύλακες.
Μένοντας λοιπόν μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο σκηνοθέτης Μάριους Χολστ επιμένει στον παραλογισμό, φτιάχνοντας ένα διευθυντή (Στέλαν Σκάρσγκαρντ) τύραννο, άδικο και βίαιο. Οι νεαροί κρατούμενοι, αλλά και οι δεσμοφύλακες, δεν είναι παρά υποτακτικοί του. Ανώνυμες μονάδες χωρίς ανθρώπινες ανάγκες.
Η συνέχεια είναι απλή και προβλέψιμη: η καταπίεση γεννά οργή, η οργή οδηγεί σε αποκαλύψεις και η τραγωδία που έρχεται εκτονώνεται με ένα σχέδιο εξέγερσης και απόδρασης.
Σαν να λέει δηλαδή ο Χολστ στους συμπατριώτες του: αυτό που σήμερα εσείς θεωρείτε «ξενοδοχείο εγκληματιών», κάποτε ήταν κολαστήριο. Εκεί θέλετε να γυρίσουμε;
Ορέστης Ανδρεαδάκης
Σημείωση: ένα πολύ ενδιαφέρον ολλανδικό ντοκιμαντέρ (“Prison Island Bastoy”,) παρουσιάστηκε πέρσι στο φεστιβάλ του Αμστερνταμ και δείχνει πως είναι σήμερα αυτή η «ιδανική φυλακή»
