Με αφορμή την παράσταση «Ποιος Φοβάται το Σκοτάδι» μιλήσαμε με την Μαρία Κώτη και προσπαθήσαμε να εξιχνιάσουμε πολλές πτυχές της παράστασης…
Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση αυτή
Εμπνεύσθηκα τον τίτλο της παράστασης από μια δική μου ανάγκη να διερευνήσω τη σχέση ανάμεσα στο φώς και το σκοτάδι. Η φράση-ερώτηση ξεπήδησε από μέσα μου στην κυριολεξία. Ο Τάσος ο Καρακύκλας και ο Κωστής ο Ζουλιάτης, οι δύο βασικοί μου συνεργάτες στο εν λόγω εγχείρημα, με βοήθησαν να ορίσω ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς και να στήσω όλο αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στο φώς και το σκοτάδι. Μου δίνεται για πρώτη φορά στην ουσία η ευκαιρία να ρισκάρω με κάτι διαφορετικό από αυτά που έκανα ως τώρα κι όλο αυτό ήταν μια πρόκληση απ’την αρχή για μένα.Στην παράσταση τραγουδώ και αφηγούμαι. Τα ίδια τα τραγούδια που επιλέγω συνιστούν τραγουδαφήγηση. Η «τραγουδαφήγηση» είναι βασικό συστατικό της παράστασης μας και συνάμα σημαντικό στοιχείο δραματουργίας σε αυτήν. Οι ιστορίες που διηγούμαστε έχουν να κάνουν με το φως και το σκοτάδι ανθρώπων που συγκρούστηκαν με τα πάθη τους,με την αλήθεια και το ψέμμα τους, αφορούν ανθρώπους που πνίγηκαν στο σκοτάδι του «πλαισίου» στο οποίο βρέθηκαν, που πάλεψαν με το προσωπικό τους φως και το προσωπικό τους σκοτάδι. Η παράσταση εμπεριέχει αρκετά βιωματικά μου στοιχεία παρμένα από τις ζωές και τις περιπέτειες συγγενικών μου προσώπων (βλ.γιαγιάδες), τα οποία παντρεύονται με αντίστοιχες εξιστορήσεις, εγχώριους μύθους,ξόρκια και οικουμενικούς θρύλους λχ. για την κοσμογονία : Απ’το προσωπικό στο οικουμενικό και πάλι πίσω.¨Ετσι γίνεται ένα παιχνίδι με το χρόνο, εκεί που νομίζουμε ότι υπάρχει γραμμικότητα,ξαφνικά αυτή ανατρέπεται, αφού παρελθόν και παρόν, προσωπικό και παγκόσμιο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν ταυτόχρονα, συγχέονται τα επίπεδα με έναν τρόπο ονειρικό και ασαφή όπως ακριβώς στα όνειρα.Μας αφορά η ερώτηση «Ποιος φοβάται το σκοτάδι;»…οι απαντήσεις διαφέρουν και δεν είναι αυτονόητες…
Ποια από τις τρεις γενιές γυναικών σάς γοητεύει ιδιαίτερα και γιατι
Κάθε γενιά έχει και μια γοητευτική ιστορία να αφηγηθεί… το θέμα είναι ότι όσο πάμε πίσω στο χρόνο τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε θησαυρούς, οι οποίοι μας βοηθούν να κατανοήσουμε βαθύτερα το τι συμβαίνει σήμερα στην εποχή μας… Με γοητεύει πολύ η γενιά των προ-γιαγιάδων μου, γιατί, ενώ πέρασαν τόσα, σταθήκανε στα πόδια τους και παλέψανε μέχρι το τέλος. Παρ’ όλες τις δυσκολίες δε χάσανε ποτέ την όρεξη για ζωή, την πλούσια φαντασία που γεννούσε ιστορίες. Αυτές οι προγιαγιάδες ήξεραν απέξω όλο τον Ερωτόκριτο χωρίς να έχουν πάει ποτέ σε δημόσιο σχολείο, μεγάλωσαν γενιές με αυτές τις τρομερές και αξεπέραστες αφηγήσεις τους, αφού υπήρξαν, χωρίς οι ίδιες να το συνειδητοποιούν, βασικοί φορείς της προφορικής παράδοσης για αιώνες., Είχα την τύχη να γνωρίσω και τις δύο προγιαγιάδες μου, κ πιο πολύ την Πελαγία, η οποία έφυγε στα 103 της από φυσιολογικό θάνατο.
Που αγγίζει η παράσταση αυτή το σήμερα; Γιατί μας αφορά;
Θα σας έλεγα να έρθετε να τη δείτε και να διαπιστώσετε από μόνοι σας, με βάση το προσωπικό σας ερμηνευτικό ένστικτο πού αγγίζει το σήμερα και με ποιόν τρόπο αφορά τον καθένα προσωπικά, αν τον αφορά. Η παράσταση δεν είναι ούτε ‘’νοσταλγική’’, ούτε εξυμνεί τους προγόνους, ούτε έχει πρόθεση να εξιδανικεύσει το παρελθόν. Κανένα απ’ τα παραπάνω δεν αποτελούν απώτερο στόχο της, παρόλο που χρησιμοποιεί την ανάκληση και την αναπόληση, την αναφορά στο παρελθόν για να μιλήσει τελικά για το παρόν. ’’Βουτώντας’’ στα σκοτάδια του παρελθόντος προσπαθεί να φωτίσει και να ξεδιαλύνει τα ‘’σκοτεινά’’ σημεία του παρόντος. ¨Ολο αυτό περνά μέσα από το προσωπικό σύγχρονο φίλτρο και την ιερή μας περιέργεια να ανακαλύψουμε το πώς σχετίζονται και αλληλεπιδρούν το φώς με το σκοτάδι τόσο στο τότε όσο και στο τώρα… Από αυτή την άποψη το θέμα της παράστασης είναι διαχρονικό και το ερώτημα που θέτει πάντα καίριο… όσο υπάρχουν άνθρωποι…
Εσείς φοβάστε το σκοτάδι;
Ενίοτε και το φώς μου… είναι μεγάλη υπόθεση να μπορεί κανείς να αναμετριέται με το φώς του…Εκεί που νομίζω ότι φοβούμαι τα σκοτάδια μου, όπως οι περισσότεροι από μας ,τελικά ανακαλύπτω ότι το πραγματικά δύσκολο είναι να είμαι αυτόφωτη..Μέσα μας παλεύουν και τα δυο κι η πάλη αυτή είναι ερωτική… αρκεί να σεβόμαστε και τις δύο πλευρές και να ξέρουμε ν’αποφεύγουμε ότι μας βλάπτει,πχ η καθήλωση στο σκοτάδι μπορεί να μας βλάψει ανεπανόρθωτα
Τι μουσικές θα ακούσουμε;
Τραγούδια που περιέχουν ιστορίες και μουσικές που ’’αφηγούνται’’ με το δικό τους τρόπο και συμβάλλουν στη δραματουργία, από τη Μεσόγειο κυρίως αλλά και απ’ την προσωπική μου δισκογραφία με τους ΧαΊνηδες, καθώς και Θανάση Παπακωσταντίνου
Η παράδοση έχει παραμεληθεί σήμερα; Πιστεύετε πως πρέπει να επιστρέψουμε στις ρίζες μας και γιατί;
Δεν έχει παραμεληθεί, απλά έχει παραγίνει το κακό με τη χρήση της ως φολκλόρ, κάτι που προσωπικά. με απωθεί. Δεν έχει νόημα να επιστρέψουμε όπως λέτε σε κάτι, αν δεν εκφράζει κι αν δεν εξυπηρετεί σύγχρονες κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες. Το ζήτημα είναι να καταφέρουμε να επαναπροσδιορίσουμε στο σήμερα την αναγκαιότητα ύπαρξης ή όχι βασικών πολιτισμικών αξιών, που η παραλαβή μιας παλαι ποτέ πλούσιας πολιτισμικής κληρονομιάς μας παρέχει. Το να επιστρέφουμε στις ρίζες απλά και μόνο για να επιστρέφουμε, δεν έχει και τόση σημασία, κινδυνεύει η ίδια η παραλαβή απ’ αυτή την τάση να γίνει απλά θαυμασμός σε κάτι που έχει πεθάνει, οπότε τι νόημα έχει? Δεν πρέπει θαρρώ να επιστρέψουμε σε καμία ρίζα που δεν εκφράζει και δεν εκπροσωπεί τον σύγχρονο εαυτό μας. Απ’ την άλλη η ύπαρξή της είναι καλή στο βαθμό που τροφοδοτεί το τώρα και το μπολιάζει με την ουσία της...η ρίζα μπορεί να είναι και προϋπόθεση της ελεύθερης έκφρασης… η διαχείρισή της ρίζας είναι το θέμα
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
