Είναι μία από τις... «ευσεβείς» επιθυμίες των γονιών: να δουν τα παιδιά τους να διαβάζουν με ευχαρίστηση εκτός σχολείου. Στις καλοκαιρινές διακοπές, που τα παιδιά έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, η επιθυμία συχνά γίνεται ενοχλητική γκρίνια: δεν ανοίγει βιβλίο, λιώνει στον υπολογιστή και στο playstation… «πάλι μ’ αυτό το πράμα παίζεις;»… Τα παιδιά αντιδρούν, και με το δίκιο τους...
Η ανάγνωση ενός βιβλίου δεν είναι υποχρέωση, δεν είναι αυτονόητη αντανακλαστική κίνηση που προξενείται από έμφυτο ενδιαφέρον. Είναι κάτι που μαθαίνεται, καλλιεργείται και χρειάζεται χρόνο και χώρο για να «ανθίσει», με διαφορετικό τρόπο, σε κάθε παιδική και νεανική προσωπικότητα.
Το διάβασμα είναι ΤΕΧΝΗ και... μαθαίνεται!
Πώς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας την αγάπη για το διάβασμα; Η κ. Μαρίζα Ντεκάστρο, παιδαγωγός-κριτικός βιβλίων για παιδιά, μας δίνει πολύτιμες συμβουλές και κατευθύνσεις.
Σε ποια ηλικία πρέπει να γίνεται η πρώτη επαφή με το βιβλίο;
Η πρώτη συστηματική επαφή των παιδιών με τα βιβλία γίνεται στο σχολείο. Αυτό στη θεωρία, γιατί τα παιδιά πιάνουν κάθε λογής έντυπα από πολύ μικρά. Καλό είναι, λοιπόν, να αποκτούν δικά τους βιβλία πολύ νωρίς και να συνηθίζουν να τα έχουν ως συντρόφους στην καθημερινότητά τους. Στόχος όλων μας είναι να γίνει το βιβλίο απαραίτητη συντροφιά.
Πώς μπορεί να γίνει ευχάριστα αυτή η... γνωριμία;
Οι βόλτες στα βιβλιοπωλεία, οι παιδικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες για βιβλία, η καλλιέργεια κλίματος φιλαναγνωσίας στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά και, φυσικά, η παρουσία βιβλίων στο σπίτι. Τα βιβλία, είτε είναι παιδικά είτε όχι, προσφέρονται για συζητήσεις. Έτσι δημιουργείται μια σχέση γύρω από κοινά ενδιαφέροντα.
Ναι, αλλά κάθε παιδί έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες...
Γι’ αυτό και στρέφουμε τα παιδιά προς κάποια αναγνώσματα, λαμβάνοντας υπόψη και τα ενδιαφέροντά τους. Κουβέντες του τύπου: «Είσαι μεγάλος γι’ αυτό το βιβλίο» δεν πρέπει να ακούγονται. Ας τα εμπιστευθούμε και ας τους αφήσουμε ελεύθερο το πεδίο να διαλέξουν. Ας δημιουργήσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης, ώστε να ψάξουν μόνα τους και να κρίνουν τις προτάσεις μας.
Μήπως τελικά πρώτοι οι γονείς πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα;
Πράγματι, ο περίγυρος μπορεί να λειτουργήσει ως παράδειγμα. Στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχουν και άλλα ζητήματα που αφορούν την ανάγνωση. Ένα από αυτά έχει να κάνει με το κατά πόσον το κάθε παιδί έχει κατακτήσει το μηχανισμό της λειτουργικής ανάγνωσης. Στο σχολείο τα παιδιά «μαθαίνουν» να διαβάζουν, όμως πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι κατανοούν αυτό που διαβάζουν και δεν αποκρυπτογραφούν μηχανικά τις λέξεις. Αν δυσκολεύονται, είναι φυσικό να ταυτίσουν την ανάγνωση με κάτι δυσάρεστο και κουραστικό. Ένα άλλο θέμα είναι η προοδευτική απόκτηση αυτονομίας των παιδιών. Μεγαλώνοντας τα παιδιά αποκτούν δικαίωμα επιλογής. Ας τα σεβαστούμε.
Τι πρέπει να έχει στο μυαλό του ο ενήλικος όταν επιλέγει μόνος βιβλία για το παιδί;
Πολλές φορές δεν συμφωνούμε με τις επιλογές των παιδιών μας. Καλό θα είναι να προσπαθούμε να καλύψουμε τις προσδοκίες τους. Δεν πειράζει εάν αγοράσουμε κάποιο βιβλίο που δεν μας αρέσει. Από την άλλη ξέρουμε ότι τα παιδιά αναπτύσσουν κονφορμιστικές συμπεριφορές, κολλάνε δηλαδή σ’ ένα είδος βιβλίων. Το ουσιαστικό είναι να χαίρεται ο αναγνώστης και να εδραιώνει τη σχέση του με το βιβλίο. Αργότερα, ωριμάζοντας, θα ανοιχτεί και σε άλλα είδη. Η σχέση εμπιστοσύνης την οποία ανέφερα παραπάνω βοηθά να ανοίξουν τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Μακροπρόθεσμα ένα ασκημένο παιδί-αναγνώστης θα μπορεί να κάνει μεγαλώνοντας καλές επιλογές.
Στην εποχή του netbook και του facebook πόσο δύσκολο είναι να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών για ένα βιβλίο;
Η ανάγνωση των βιβλίων είναι πιο εσωστρεφής δραστηριότητα, απαιτεί συγκέντρωση και σκέψη. Τα παιδιά έχουν τέτοιες ανάγκες, μόνο που συχνά φοβούνται να μείνουν με τον εαυτό τους, χάνονται. Είναι γεγονός ότι τα ερεθίσματα που δέχονται από το facebook, την τηλεόραση ή τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι εξαιρετικά δελεαστικά. Το θέμα δεν είναι να τα απορρίψουμε ή να τα απαγορεύσουμε. Τα βιβλία για να τα ανταγωνιστούν πρέπει να είναι εξίσου συναρπαστικά. Ανάγνωση με πλύση εγκεφάλου δεν γίνεται, πόσω μάλλον όταν τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν γιατί, όπως επιμένουμε οι μεγάλοι, είναι καλό να διαβάζουν. Το κατάλληλο βιβλίο, λοιπόν, για τον κατάλληλο αναγνώστη! Ας εκπαιδεύουμε τα παιδιά ώστε να γίνουν αναγνώστες κι ας τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν τι τους προσφέρει κάθε δραστηριότητα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 132
Update: Ιούλιος 2016.
