Μια μονοκατοικία πρέπει να δημιουργεί αίσθηση θαλπωρής, προστασίας, λειτουργικότητας και ομορφιάς στους κατοίκους της, επιδρώντας με τον τρόπο αυτό θετικά στην ψυχολογία τους. Η αίσια έκβαση αυτού του εγχειρήματος βασίζεται στον καλό σχεδιασμό, την επίτευξη θερμικής άνεσης εσωτερικά και τη σωστή «επικοινωνία» του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο. Ο περιβάλλων χώρος ενός σπιτιού περιλαμβάνει τη φύτευση, την πισίνα -αν προβλέπεται- τις βεράντες, τις πέργκολες, τα τοιχία, τα παρτέρια, ακόμη και το φωτισμό. Η τοποθέτηση κάθε αντικειμένου επηρεάζει τη σωματική αλλά και την ψυχική άνεση των ανθρώπων που κινούνται σε αυτόν: αυτό συμβαίνει, εκτός των άλλων, και λόγω του μικροκλίματος που δημιουργείται στον περιφερειακό χώρο της οικίας από την επίδραση που ασκούν τα υλικά και τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν στη διαμόρφωσή του. Επομένως, εφόσον ο εξωτερικός χώρος λειτουργεί ως συμπλήρωμα μιας κατοικίας, πρέπει να σχεδιάζεται όπως και το κτίσμα κατά την αρχική φάση της σύλληψης του σπιτιού και με την ίδια σοβαρότητα από πλευράς κατασκευαστή.
Οταν κοστολογούμε την κατασκευή ενός σπιτιού, συνηθίζουμε να κοιτάμε το πόσο θα μας στοιχίσει η οικοδομή χωρίς να υπολογίζουμε τις εργασίες για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου. Καλό θα ήταν, όμως, να θυμόμαστε ότι όταν υποβάλλουμε φάκελο για άδεια οικοδομής στην πολεοδομία, ο εξωτερικός χώρος υπολογίζεται ξεχωριστά ως επιπλέον κόστος. Κατά συνέπεια και στην κατασκευή το τελικό κόστος μιας οικοδομής περιλαμβάνει το κόστος του σπιτιού μαζί με το κόστος του περιβάλλοντα χώρου, η αξία του οποίου εξαρτάται από τα υλικά που σκοπεύετε να χρησιμοποιήσετε, τα φυτά που θα φυτέψετε, τα σκαψίματα ή τις επιχώσεις που θα γίνουν και από το αν θα αποφασίσετε να χτίσετε ή όχι πισίνα.
Πολλές φορές ο περιβάλλων χώρος ταυτίζεται με την έννοια του κήπου, αλλά όπως είδαμε περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία. Οσο παράξενο κι αν ακούγεται, συχνά προσπαθούμε να τον διαμορφώσουμε βάσει της ίδιας λογικής που ακολουθούμε και για έναν εσωτερικό χώρο. Αυτή η αντιμετώπιση έχει ως αποτέλεσμα την κάλυψη του μεγαλύτερου ποσοστού του οικοπέδου με σκληρά υλικά και τη δημιουργία συνθηκών που συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας στον περίγυρό της κατοικίας, με άμεση επίπτωση την υπερθέρμανσή της τους καλοκαιρινούς μήνες.Το σημαντικότερο είναι ο γύρω χώρος των κτιρίων να συμβάλλει στην ευρύτερη προστασία του περιβάλλοντος και ταυτόχρονα, λόγω της δημιουργίας του κατάλληλου μικροκλίματος, στην εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων της τόσο στο εξωτερικό όσο στο εσωτερικό μιας οικίας.
Η φύτευση είναι ευεργετική καθώς εκλύει οξυγόνο στην ατμόσφαιρα και απορροφά ποσοστό διοξειδίου του άνθρακα μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης. Επιπλέον, προσφέρει σκίαση των χώρων, και γενικότερα του κτιρίου, μειώνοντας έτσι τη θερμότητα που τείνει να διαπερνά το κέλυφος. Η προσεγμένη και σωστά μελετημένη τοποθέτηση των δέντρων αλλάζει σημαντικά τη συμπεριφορά του. Φυτεύοντας φυλλοβόλα δέντρα στη νότια προς νοτιοδυτική πλευρά του κτίσματος και σε σωστή απόσταση από αυτό, εξασφαλίζεται μέσω της σκίασης και της διαπνοής αυτών η είσοδος της ακτινοβολίας του ήλιου το χειμώνα και ο δροσισμός το καλοκαίρι. Επίσης, τα δέντρα συμβάλλουν στην προστασία από τον άνεμο, ενώ περιορίζουν την ηχορύπανση, τη σκόνη και έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν ως περίφραγμα. Η επιλογή των φυτών θα πρέπει να γίνει με τη βοήθεια ενός εμπειρογνώμονα (π.χ. γεωπόνου) ο οποίος θα σας υποδείξει τα κατάλληλα φυτά και δέντρα που ταιριάζουν στο συγκεκριμένο τοπικό κλίμα, στο είδος του εδάφους και στους στόχους του έργου (κατοικία, ξενοδοχείο, κτλ.). Επίσης, σημαντική βελτίωση του μικροκλίματος επιτυγχάνεται με την προσθήκη κάποιου υδάτινου στοιχείου, όπως πισίνας, λιμνούλας ή σιντριβανιού: το νερό έχει μεγάλη θερμοχωρητικότητα και συμβάλλει στο δροσισμό με την εξάτμισή του.
Δεν είναι απαραίτητη η ιδιοκτησία ενός μεγάλου οικοπέδου για να μπορέσει κανείς να εφαρμόσει τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού στον εξωτερικό χώρο του σπιτιού του. Αρκεί να μελετήσει προσεκτικά τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσει να το πετύχει. Για παράδειγμα, σε μια πόλη, το κτίριο μπορεί να οικοδομηθεί πιο πίσω από την προβλεπόμενη γραμμή και να χρησιμοποιηθεί ο ακάλυπτος χώρος του οικοπέδου για τη δημιουργία μιας πραγματικής όασης πρασίνου. Ακόμη, όπως σημειώσαμε και παραπάνω, είναι προτιμότερο να καλύπτονται οι επιφάνειες από μαλακά υλικά, δηλαδή με χώμα, χορτάρι, χλοοτάπητα, και να χρησιμοποιούνται ανοιχτά χρώματα στις επιστρώσεις τους. Στις περιπτώσεις που θεωρείται απαραίτητη η χρήση σκληρών υλικών για χώρους στάθμευσης και διαδρόμους, θα πρέπει να επιλέγονται αυτά που επιτρέπουν την απορρόφηση των υδάτων διαμέσου αδρανών υλικών, όπως π.χ. κυβόλιθων. Είναι γενικά προτιμότερη η χρήση κλειστών ή σκιασμένων χώρων στάθμευσης οι οποίοι δεν αφαιρούν από το ζωτικό χώρο του οικοπέδου που προορίζεται για τη δημιουργία κήπου.
Οταν σχεδιάζεται μια κατοικία, πρέπει, μαζί με τη μελέτη του προσανατολισμού και του κλίματος της περιοχής, να γίνεται και μελέτη του ανάγλυφου του οικοπέδου ώστε να μην αλλοιώνεται το έδαφος με την κατασκευή και να μη χάνεται η φυσική ροή των όμβριων υδάτων, κάτι που μπορεί να την προστατεύσει μελλοντικά από τυχόν εισροή υγρασιών στο εσωτερικό της. Επιπλέον, η διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου με μεγάλες αλλαγές στο φυσικό ανάγλυφο του οικοπέδου θα ανεβάσει αισθητά το κόστος. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να συγκρατούνται τα χώματα και η απορροή των όμβριων υδάτων να γίνεται σωστά.
Εάν σκέπτεστε να βάλετε πισίνα στον εξωτερικό χώρο του σπιτιού σας, ο σχεδιασμός γίνεται ακόμη πιο συγκεκριμένος και πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στο σημείο τοποθέτησης. Ο προσανατολισμός, η σχέση της με το κτίριο και τα φυτά που θα τοποθετηθούν γύρω της, θα συμβάλλουν στο να λειτουργήσει αρμονικά με το κτίριο. Η πισίνα αποτελεί μια συνέχεια του εσωτερικού χώρου του σπιτιού και η σχέση τους είναι πολύ σημαντική - όπως είναι και η σχέση της με τον κήπο. Μην ξεχνάτε πως το ένα στοιχείο συμπληρώνει το άλλο, γι’ αυτό και το σημείο τοποθέτησής της έχει σημασία όχι μόνο σημειολογικά για την έκφραση του συνόλου, αλλά και για την κλιματική της λειτουργία.
Αλλά εκτός από την πισίνα, ποια είναι τα λοιπά στοιχεία που διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα χώρο; Το πράσινο, όπως ήδη αναφέραμε, είναι ίσως το σημαντικότερο, υπάρχουν όμως και οι καθιστικοί χώροι, τα μονοπάτια, οι αθλητικές εγκαταστάσεις αν το οικόπεδο διαθέτει αρκετό εμβαδόν κ.ά. Οι επιλογές των επιμέρους στοιχείων καθορίζονται από τις ιδιαίτερες ανάγκες των χρηστών.
Και ποια υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν; Για να αποφασίσει κανείς τι υλικά θα χρησιμοποιήσει στη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, πρέπει πάντα να θυμάται τα σημαντικά σημεία που αναφέρθηκαν (απορροές υδάτων, διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερου πρασίνου) πάντα σε συνδυασμό με το προσωπικό του γούστο και την αρχιτεκτονική γραμμή του σπιτιού.
Χωμάτινα δάπεδα
Μια λύση απλή και σχετικά φτηνή. Αποτελούνται από πατητό χώμα έτσι ώστε να μη διαλύονται, να είναι στέρεα και να συμπεριφέρονται καλά με το νερό. Δεν κρατούν τα νερά, προβάλλοντας λιμνούλες, και βοηθούν στην απορρόφησή τους από το υπέδαφος και στη φυσική απορροή. Θεωρούνται ιδανικά για μονοπάτια, αλλά και για γήπεδα του τένις.
Ξύλινες τάβλες
Το ξύλο είναι αισθητικά ίσως το πιο αγαπημένο υλικό καθώς είναι φυσικό, αποτελεί μια πιο άμεση συνέχεια του εσωτερικού χώρου και παρέχει μια ζεστασιά, χωρίς να «εκπέμπει» θερμότητα στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν ειδικά ανθεκτικά ξύλα για τους εξωτερικούς χώρους τα οποία κατά κανόνα προέρχονται από τροπικά δάση. Σημαντικό είναι να ελέγχεται η προέλευσή τους από τη σχετική επισήμανση. Οταν καλύπτουν μεγάλη επιφάνεια, τα περισσότερα ξύλα εφαρμόζονται καρφωτά σε ένα υπόστρωμα. Στην περίπτωση, όμως, που χρησιμοποιούνται στρωτήρες ή τάκοι, τα ξύλα τοποθετούνται σε αδρανή επιφάνεια σωστής κοκκομέτρησης (gravillier) χωρίς στερέωση.
Φυσικοί λίθοι
Η Ελλάδα είναι χώρα που την εκφράζει η πέτρα, είναι επομένως ένα υλικό που ενδείκνυται για χρήση σε επιφάνειες, τοιχία και μονοπάτια του περιβάλλοντα χώρου των σπιτιών. Τα συνηθέστερα είδη είναι το μάρμαρο, ο πωρόλιθος, ο γρανίτης και ο σχιστόλιθος, υλικά που τοποθετούνται πλωτά σε στρώση άμμου ή τσιμεντοκονίας. Στην κατηγορία των φυσικών πετρωμάτων ανήκουν, επίσης, τα αδρανή και τα βότσαλα τα οποία ενδείκνυνται για μονοπάτια και συμβάλλουν εξαιρετικά στην απορροή των όμβριων υδάτων.
Κεραμικά πλακίδια
Είναι ίσως το πιο διαδεδομένο υλικό στη χώρα μας, δεν έχει όμως την καλύτερη συμπεριφορά καθώς εμφανίζει την τάση, λόγω της σκληρότητάς του, να αντανακλά τη ζέστη τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρ’ όλα αυτά θεωρείται οικονομικό, με μεγάλη ποικιλία στην ποιότητα, στα χρώματα και στα σχέδια, προσφέροντας πολλές δυνατότητες σχεδιασμού. Στην κάλυψη μεγάλων επιφανειών είναι προτιμότερη η χρήση πλακιδίων μεγάλων διαστάσεων, ενώ σε μονοπάτια και μικρούς χώρους τα πλακίδια μικρών διαστάσεων λειτουργούν καλύτερα.
Κεραμικά τουβλάκια
Τα τουβλάκια χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο -εκτός από τα κλασικά μονοπάτια και τους διαδρόμους- και σε μεγάλες επιφάνειες, όπως γύρω από πισίνες κτλ. Θεωρούνται οικονομική λύση, με φυσικό χρωματισμό που δεν αντανακλά τον ήλιο όπως τα πλακίδια. Εφαρμόζονται πάνω σε στρώση άμμου ή τσιμεντοκονίας όπως οι φυσικοί λίθοι και λειτουργούν καλά στην απομάκρυνση των νερών. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι ότι παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο.
Αυτές είναι μερικές μόνο από τις επιλογές που έχει κανείς στη διάθεσή του για την επίστρωση των εξωτερικών επιφανειών του περιβάλλοντα χώρου ενός κτιρίου. Η τελική απόφαση λαμβάνεται όταν συνυπολογιστούν οι διάφορες παράμετροι και η αισθητική του καθενός.
