Τι σε ώθησε/ενέπνευσε να γράψεις αυτό το βιβλίο;
Αυτή την ιστορία, που είναι αληθινή, που τα πρόσωπα είναι υπαρκτά, από ένα σημείο της και μετά την έζησα έντονα κι από κοντά. Μπορώ να πω ότι συνέβαλα κατά κάποιο καθοριστικό τρόπο στην εξέλιξή της. Μερικές φορές αυτά που συμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων είναι τόσο δυνατά και περιπετειώδη που η μυθοπλασία στέκεται αμήχανη. Οι ζωή των προσφύγων και των μεταναστών, που σε ένα σημείο είναι και η δική μου ζωή, δεν με εμπνέει, απλώς την καταγράφω. Όπως καταγράφω και τους αγώνες των Κούρδων. Έχοντας την εντύπωση –μπορεί να είναι και λάθος, όμως δεν με ενδιαφέρει- ότι γράφοντας την πορεία και τις επιμέρους ιστορίες αυτών των αγωνιστών-πατριωτών βοηθάω στο να μη χαθεί τίποτα. Ξέρετε, από έναν λαό που ζει διαμελισμένος και υπό κατοχή, που του απαγορεύουν να μιλάει και να γράφει τη γλώσσα του υπάρχει ο κίνδυνος της λήθης. Η ιστορία είναι μακραίωνη, ο πολιτισμός τους, οι ποιητές τους έχουν μεγαλουργήσεις στα βάθη των αιώνων… Είναι η περιουσία αυτού του λαού που δεν πρέπει να χαθεί, ούτε να τη σφετεριστούν άλλοι, όπως κατά κόρον συμβαίνει. Είναι σύνηθες, δηλαδή, κάποιος συγγραφέας, ας πούμε, να είναι Κούρδος, αλλά επειδή γεννήθηκε στο κατεχόμενο κομμάτι που έχει η Τουρκία, να αναφέρεται σαν Τούρκος
Ποιος είναι ο Αζάντ;
Ο Αζάντ είναι ένα 14χρονο παιδί, που μια μέρα το πήραν οι γονείς του από το χέρι, αυτό και τη μικρότερή του αδερφή, και βγήκαν στο δρόμο της προσφυγιάς. Ζωή στο χωριό τους δεν υπήρχε, καμιά προοπτική. Το μόνο σίγουρο ήταν ο θάνατος. Οι βομβαρδισμοί από τα σανταμικά αεροπλάνα καθημερινοί. Ειδικά η οικογένειά του, λόγω των δεσμών που είχε με τους πεσμεργκά, ήταν στο στόχαστρο. Ετσι ο πατέρας πήρε την απόφαση να φύγουν, να περάσουν στην Ελλάδα, όπου θα συναντούσαν ανθρώπους πολιτισμένους και φιλόξενους. Είναι η μαρτυρική διαδρομή που κάνουν άνθρωποι απελπισμένοι. Μόνο ο βέβαιος θάνατος, η έλλειψη κάθε ελπίδας μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να τα εγκαταλείπουν όλα. Το τίμημα, όπως συνέβη στον Αζάντ, είναι μεγάλο. Κι αυτό το αγόρι το πλήρωσε και με το παραπάνω. Ορφάνεψε, πείνασε, έκλαψε, κοιμήθηκε σε πλατείες πάνω σε χαρτόκουτα, μάτωσαν τα πόδια του από τα χιλιόμετρα, γνώρισε όλο το φάσμα της διακίνησης μεταναστών και προσφύγων. Συνάντησε ανθρώπους καλούς που μοιράζονταν την μπουκιά τους, αλλά και αποβράσματα, ανάλγητους εκμεταλλευτές, Έλληνες και Κούρδους. Όπως σας ανέφερα η ζωή πολλές φορές αφήνει πίσω της τη φαντασία. Και στην περίπτωση του Αζάντ οι ανατροπές είναι συγκλονιστικές, αλλά και απίστευτες, όπως θα σκεφτούν οι αναγνώστες καθώς θα διαβάζουν το βιβλίο.
Πού συναντά το βιβλίο το «σήμερα», την Ελλάδα της κρίσης;
Σαν να μην πέρασε μια μέρα. Όσο γίνονται πόλεμοι, που δεν έχουν σταματήσει ποτέ κι ούτε πρόκειται, τα μεταναστευτικά κύματα δεν θα σταματήσουν. Μόνο που όσο δυσκολεύει η οικονομική κατάσταση σε κάθε κράτος της Δύσης, οι λαοί, πιεσμένοι από τα δικά τους αδιέξοδα, θα ρίχνουν τα βάρη της ανέχειάς τους στους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Πάντα αυτό συμβαίνει. Κι αρχίζουν εκείνα τα απαράδεκτα περί κονδυλίων που ξοδεύονται ενώ θα μπορούσαν να δοθούν στην οικονομία και να ανασάνει ο τόπος. Δίνουν ελάχιστα μπροστά σ’ αυτά που έχουν αρπάξει από τους λαούς. Ευτυχώς που η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων είναι στο πλευρό των προσφύγων και η εθελοντική προσφορά τους είναι συγκινητική. Γνωρίζουν οι Έλληνες από μετανάστευση, που στην Ελλάδα της κρίσης σ’ ένα άλλο επίπεδο, έχει δυστυχώς αρχίσει και πάλι. Αναλογιστείτε πόσα νέα παιδιά έχουν εγκαταλείψει αυτή την όμορφη χώρα γιατί το εξωτερικό τους δίνει άλλες προοπτικές.
Πριν 30 χρόνια περίπου έφυγες και εσύ από την πατρίδα σου, το Κουρδιστάν, έγινες πρόσφυγας. Μίλησε μας λίγο γι’ αυτό. «Συναντά» η ζωή σου τη ζωή του Αζάντ;
Με τη δική μου περίπτωση τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά. Εγώ ήμουν πολιτικός μετανάστης. Δραπέτευσα από την Τουρκία, δεν έφυγα απλώς. Όσα πέρασα στην αρχή στην Ελλάδα ήταν απλώς μια σκληρή περιπέτεια που φάνταζε σαν δύσκολο παιχνίδι μπροστά στα βασανιστήρια που είχα υποστεί στις φυλακές της Τουρκίας. Με τα βασανιστήρια πόνεσε το κορμί μου, με τη μετανάστευση τσάκισε και η ψυχή μου. Κι αν η ζωή μου δεν συνάντησε τη ζωή του κάθε Αζάντ, πήγα εγώ για να συναντήσω τη ζωή όλων των Αζάντ. Τα ταξίδια μου στον Έβρο, που ήταν το σύνηθες πέρασμα των μεταναστών, ήταν πληγές πάνω στις πληγές μου. Αναγνώριζα πτώματα, κορμιά διαμελισμένα από τις νάρκες κι έπρεπε εγώ να ειδοποιώ τις οικογένειες, τις μάνες… Αυτός ο λαός δεν έχει σταματήσει ποτέ να με πονάει.
Ποια είναι η γνώμη σας για το μεταναστευτικό; Υπάρχει λύση για όλους αυτούς τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους;
Η λύση θα ήταν η ειρήνη. Άρα δεν υπάρχει λύση. Τα οικονομικά οφέλη και τα συμφέροντα δεν λογαριάζουν τους λαούς. Οι λομπίστες κάνουν κουμάντο. Και το οξύμωρο είναι ότι ενώ τα οικονομικά συμφέροντα πυροδοτούν τους πολέμους μετά υπάρχουν διαμαρτυρίες για τους μετανάστες και κλείνουν τα κράτη τα σύνορα, να μη βρουν τόπο να σταθούν οι απελπισμένοι άνθρωποι. Η παγκοσμιοποίηση του τρόμου τα έχει διαλύσει όλα. Χθες ήταν τα Βαλκάνια, τώρα η Μέση Ανατολή. Χθες το Αφγανιστάν, τώρα η Συρία. Και το Κουρδικό να συνεχίζεται. Κι όσο το Κουρδιστάν δεν ανεξαρτητοποιηθεί δεν μπορεί να υπάρχει ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Το δράμα αυτού του λαού πρέπει να τελειώσει.
Ποια είναι η κατάσταση στο Κουρδιστάν σήμερα;
Στο Βόρειο Ιράκ έχει δημιουργηθεί ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκών προδιαγραφών κουρδικό κράτος. Αυτό έχει ενοχλήσεις τις χώρες που κρατούν υπό την κατοχή τους κάποιο κομμάτι του Κουρδιστάν. Η ανεξαρτητοποίηση του Κουρδιστάν Ιράκ έχει πανικοβάλει Τουρκία, Συρία και Ιράν. Ένα μέρος του στόχου των τζιχαντιστών είναι κι αυτό – το Ροζαβά (το Κουρδιστάν-Συρίας) έχει δεχτεί τις ανηλεείς επιθέσεις του ISIS διότι πρέπει να αφανιστούν οι Κούρδοι και να πάψουν να διεκδικούν. Οι Κούρδοι Γεζιντί, από τους πιο ειρηνικούς ανθρώπους, πλήρωσαν με το αίμα τους το πέρασμα των τζιχαντιστών. Εκατοντάδες Κούρδοι από τη Συρία έχουν περάσει στο Κούρδιστάν-Ιράκ και στο Κουρδιστάν-Τουρκίας. Είναι δραματικά αυτά που περνούν. Το ίδιο υποφέρουν και οι Κούρδοι στο Ιράν. Εκεί καθημερινά παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όχι ότι στην Τουρκία είναι καλύτερα. Απλώς σε σύγκριση με τις δεκαετίες ‘80 και ‘90 έχουν κάπως καλυτερεύσει τα πράγματα. Μόνο που τελευταία και εν όψει των εκλογών του Νοεμβρίου έχει δημιουργηθεί και πάλι μια κατάσταση τρομοκρατίας που ξεκινάει από κρατικές και μη υπηρεσίες, από διάφορες «άγνωστα» κέντρα, που με τρομοκρατικές ενέργειες, όπως στην Άγκυρα, θέλουν να σταματήσουν αυτό που αχνοφαίνεται: να επιλυθεί το κουρδικό ζήτημα. Πάντως, κατά τη γνώμη μου, το κουρδικό μπορεί να επιλυθεί ειρηνικά μόνο με τη δημιουργία συνομοσπονδίας. Μπορούν Τούρκοι και Κούρδοι, με ίσα δικαιώματα, να λειτουργήσουν σ’ ένα ομόσπονδο κράτος. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει το όνειρο: τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, ενιαίου Κουρδικού κράτους.
Ονειρεύεσαι να γυρίσεις μια μέρα στο Κουρδιστάν;
Δεν υπάρχει ούτε μια μέρα από τότε που δραπέτευσα που να μη σκέφτομαι αυτή την επιστροφή. Είναι ένα όνειρο που με κρτάει ζωντανό. Νομίζω ότι πλησιάζει ο καιρός που θα γίνει. Έχω ακόμη μερικά νομικά κολλήματα και ελπίζω με την αλλαγή του συντάγματος στην Τουρκία να δοθεί γενική αμνηστία και να γυρίσουμε ελεύθεροι πολίτες στην πατρίδα μας όλοι οι πολιτικοί πρόσφυγες. Εγώ πάντως και να γυρίσω, ο άλλος μισός Τζεμίλ θα είναι στην Ελλάδα. Έχω δυο πατρίδες.
Μελλοντικά σχέδια;
Πάντα τα σχέδια μου είναι απόλυτα συνυφασμένα με το Κουρδικό λαό. Θα συνεχίσω να γράφω γι’ αυτόν και με όποιον τρόπο μπορώ και νομίζω σωστό να αγωνίζομαι. Το πιο άμεσο σχέδιό μου είναι η δημιουργία ενός λευκώματος. Δύο Έλληνες πολίτες, διαφορετικής εθνότητας –εγώ Κούρδος κι ο Κριστιάν Αλβανός- ενώνουμε την τέχνη μας ο καθένας σ’ αυτό το λεύκωμα. Εγώ ως συγγραφέας και ο Κριστιάν ως ζωγράφος. Ο τίτλος του ενδεικτικός «Χρώματα που μυήθηκαν στις ζωές μας». Ο Κριστιάν βουτάει τα πινέλα του στα βιβλία μου κι εγώ δίνω την «εξήγηση» των χρωμάτων. Έχω κι άλλα πράγματα κατά νου, αλλά σέβομαι και τη ρήση «όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια ο θεός γελάει». Θα δούμε…
Ο Τζεμίλ Τουράν γεννήθηκε τη δεκαετία του '50 στο Κουρδιστάν της Τουρκίας, στην περιοχή Σερχάτ. Μεγάλωσε σε φορτισμένο πατριωτικό κλίμα. Έκανε ανώτατες σπουδές στην Άγκυρα και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη. Εντάχθηκε και αγωνίστηκε στην πρώτη γραμμή του απελευθερωτικού αγώνα του Κουρδικού Κινήματος. Έζησε τις δύο χούντες της Τουρκίας, του 1971 και του 1980. Κυνηγήθηκε για την αγωνιστική και πολιτική του δραστηριότητα, φυλακίστηκε και βασανίστηκε. Διέφυγε το 1984, πέρασε στην Ελλάδα, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο, και αργότερα απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα. Εργάζεται ως δημοσιογράφος στο Υπουργείο Τύπου. Άρθρα του και πολιτικές αναλύσεις του δημοσιεύονται στον κουρδικό και ελληνικό Τύπο. Αφηγήθηκε τη ζωή του στον Νίκο Κάσδαγλη και γράφτηκε το βιβλίο "Το Αραράτ αστράφτει". Επιμελήθηκε το ιστορικό βιβλίο του Κεμάλ Μπουρκάι "Οι Κούρδοι και το Κουρδιστάν". Το μυθιστόρημά του "Το ματωμένο χιονολούλουδο" (εκδόσεις Καστανιώτη) είναι το πρώτο λογοτεχνικό έργο Κούρδου που γράφτηκε στην ελληνική γλώσσα. Μεταφράστηκε στα σουηδικά και στα ιταλικά.
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
