Εμείς μιλήσαμε με τον επιμελητή της έκθεσης, Αλέξανδρο Διαμαντή, προκειμένου να μάθουμε περισσότερα για την έκθεση αυτή που επιθυμεί να εισηγηθεί έναν καινούργιο τρόπο να αποκτά κανείς την αισθητική εμπειρία που αποτελεί μια εικαστική έκθεση, συγκροτώντας ένα σύμπαν από την συνύπαρξη και την αλληλεπίδραση των διαφορετικών έργων και των καλλιτεχνών, σε μία σύμβαση όπου ο θεατής πρέπει να επισκεφτεί την έκθεση, όπως θα ταξίδευε σ’ένα περίκλειστο και ξεχωριστό μέρος του κόσμου.
Πες μας λίγα λόγια για την έκθεση και το σκεπτικό της…
Η φετινή έκθεση, η "Ulysseeing", όπως και η περυσινή, η "You Are Here, We Are… Where?", που κατά μία έννοια είναι η μητέρα της, σκοπεύει να εισάγει στην κοινωνία, στην αγορά και στον καλλιτεχνικό κόσμο ορισμένους νέους καλλιτέχνες. Κριτήριο επιλογής αυτών των καλλιτεχνών είναι η αυτονομία του έργου τους και η ιδιαιτερότητα -ίσως και η απομάκρυνσή του- από ό,τι είναι καθημερινό, συνηθισμένο και βαρετό στην τέχνη της εποχής μας.
Τι ακριβώς υποδηλώνει ο τίτλος «ULYSSEEING»;
Ulysses στα λατινικά (και ακολούθως στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες) είναι ο Οδυσσέας. Ο Οδυσσέας ήταν βεβαίως ένας διορατικός και υπομονετικός άνθρωπος με ιδιαίτερο ζήλο που είχε διαρκώς ανοικτά τα μάτια του ώστε να βλέπει γύρω του και προς το μέλλον. Ανάλογες νομίζω ότι είναι οι ιδιότητες που καλό είναι να έχει ένας καλλιτέχνης, πάντοτε γενικώς και πολύ περισσότερο τώρα. Επίσης, μου αρέσει ο ήχος της λέξης καθώς και οι καμπύλες που σχηματίζουν τα γράμματά της.
Πες μας λίγα λόγια για τους συμμετέχοντες στην έκθεση…
Φέτος, οι συμμετέχοντες είναι 7. Τρείς από αυτούς, η Νόρα Ρέππα, ο Τέλης Δαγκλής και ο Ευγένιος Αρβανιτάκης, είναι απόφοιτοι του εικαστικού τμήματος της σχολής. Αντίστοιχα, οι: Άντρη Λαζάρου, Ανδρέας Χριστοδούλου, Γιώργος Σταματάκης, Χρήστος Διαμαντόπουλος, φοιτούν ακόμα εκεί, σε διάφορα έτη· οι τρείς πρώτοι, στο εικαστικό τμήμα επίσης, ο δε Χρήστος, μαζί με εμένα στο θεωρητικό. Γενικώς, είμαι απόλυτα ικανοποιημένος από την επιλογή των συγκεκριμένων καλλιτεχνών. Κατ' αρχάς, το έργο τους είναι εξαιρετικό· διακρίνεται από τρομερή λιτότητα και απίστευτη ευρηματικότητα. Δηλαδή είναι έργα που θα τα ήθελα σπίτι μου, που ανταποκρίνονται σ' αυτό που για μένα είναι η πρωτοποριακή τέχνη σήμερα, χωρίς κενοδοξίες και υπερβολές. Δεύτερον, είναι τέλειοι συνεργάτες: ανταποκρίθηκαν στο ακέραιο σ' ότι είχαμε συμφωνήσει και κάθε φορά που χρειάστηκε, όποτε υπήρξε κάποιο ζήτημα προς επίλυση, ήταν τρομερά βοηθητικοί και παραγωγικοί. Τέλος (και αυτό είναι το σημαντικότερο) με εμπιστεύθηκαν απόλυτα, χωρίς να επεμβαίνουν στη δουλειά μου, χωρίς να με εμποδίζουν ή να μου υποδεικνύουν τί να κάνω. Πιστεύω ότι είναι καλλιτέχνες που έχουν να δώσουν πολλά πράγματα και που πρέπει να μας απασχολήσουν έντονα στο μέλλον.
Εσύ, ως επιμελητής, που στοχεύεις αυτήν την έκθεση;
Προσωπικώς, επιδιώκω δύο πράγματα. Το πρώτο είναι να δώσω ένα σαφές αισθητικό στίγμα. Δηλαδή να δείξω τα έργα μ' έναν συγκεκριμένο τρόπο, που εγώ θεωρώ ότι είναι ο τρόπος ο ιδανικός για την παρουσίασή τους. Αυτό σημαίνει ότι κάνω επιλογές που δεν είναι απίθανο να παραξενέψουν ή να ενοχλήσουν το θεατή. Το βέβαιο πάντως είναι πως ότι θα δείτε στην επιμέλεια της έκθεσης είναι προσωπική μου επιλογή, για την οποία αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη. Ο δεύτερος στόχος είναι πιο φιλόδοξος: θέλω ο επισκέπτης της έκθεσης, φεύγοντας από αυτήν να έχει μια ικανοποιητική ιδέα της τέχνης των ανθρώπων της γενιάς μου και ακόμα περισσότερο, θέλω να φύγει, έχοντας αποκτήσει μια καινούργια αγάπη για τη νέα τέχνη. Σ' αυτό το σημείο, θα ‘θελα να σας πω ότι κάθε παρασκευοσαββατοκύριακο, καθ' όλη τη διάρκεια τις έκθεσης, δηλαδή μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2015, από τις 12 το μεσημέρι και μέχρι το βράδυ, θα κάνω ξεναγήσεις στην έκθεση για όλους τους επισκέπτες. Σ'αυτές τις ξεναγήσεις, θα δίνω περισσότερες λεπτομέρειες για την δουλειά μου ως επιμελητή και για αυτό που αποκαλώ νέα τέχνη, βασιζόμενος στα έργα της συλλογής.
Μπορεί και αν ναι, πώς, ένας νέος καλλιτέχνης, όπως εσύ, να επιβιώσει στο σύγχρονο ελληνικό τοπίο;
Νομίζω ότι μπορεί. Ακόμα και με τα πολλά προβλήματα που συνεπάγεται να είσαι καλλιτέχνης σε μια δύσκολη και ακραία συνθήκη, κατά την οποία η τέχνη θεωρείται πολυτέλεια. Για την ακρίβεια, νομίζω ότι από το 2008 και μετά, η τέχνη στην Ελλάδα έχει σταθεί σ' ένα πολύ υψηλό επίπεδο. Θα έλεγα ότι είναι η πρώτη φορά που οι Έλληνες καλλιτέχνες εγκαταλείπουν τον κομπλεξισμό και τον επαρχιωτισμό της περιφέρειας και παράγουν τέχνη που μπορεί να συγκριθεί επ' ίσοις όροις με τοcutting edge της πρωτοπορίας από τις μητροπόλεις που βρίσκονται στο επίκεντρο. Τα οικονομικά προβλήματα είναι βέβαια μεγάλα, ίσως μεγαλύτερα απ' ότι για άλλους επαγγελματίες. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι το αξεπέραστο· γενικώς, ξέρετε, οι έλληνες καλλιτέχνες έχουν μάθει να είναι ολιγαρκείς. Το σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει από την κρίση είναι ότι ο δρόμος για να βρεθεί η τόσο αξιόλογη εγχώρια παραγωγή στο διεθνές προσκήνιο, κλείνει από την αδιαφορία, τις αγκυλώσεις και την άρνηση του κράτους ή άλλων ισχυρών παραγόντων να ασχοληθούν με τη σύγχρονη τέχνη. 'Ετσι ο καθένας ψάχνει να βρει το δρόμο του μόνος του, μέσα από απίστευτες δυσκολίες και εμπόδια. Σ' αυτή την προσπάθεια, χάνονται φοβερά ταλέντα. 'Ισως όμως, αν είχαμε εξ αρχής επενδύσει στην τέχνη και αν συνεχίζαμε να επενδύουμε σ' αυτήν, να μην ήταν τόσο καταστρεπτική η κρίση. Αυτό ακριβώς το θέμα, δηλαδή τί αποτελέσματα θα είχε μια οικονομική πολιτική βασισμένη στον πολιτισμό είναι μία συζήτηση που γίνεται από τον κόσμο της τέχνης της γενιάς μου και που καθώς ακούω απασχολεί και διάφορους νέους ανθρώπους της πολιτικής και της αγοράς.
Θεωρείς πως σήμερα οι Έλληνες ενδιαφέρονται για την τέχνη;
Είναι περίεργη η κατάσταση. Δεν θα έλεγα ότι ενδιαφέρονται, αλλά δεν νομίζω ότι η ευθύνη είναι όλη δική τους. Ο κόσμος της τέχνης είναι τόσο εσωστρεφής και φοβικός που σχεδόν δεν επιτρέπει στους απλούς ανθρώπους να προσεγγίσουν την τέχνη. Για την ακρίβεια, συμπεριφέρεται σαν να μην είναι σωστό να έρθει ο απλός άνθρωπος να δει μια έκθεση ή να προσπαθήσει να ασχοληθεί με την τέχνη. Ταυτόχρονα, στο σχολείο σε μαθαίνουν σχεδόν ότι η τέχνη στην Ελλάδα τελείωσε όταν έπεσε η Κρήτη στους Τούρκους τον 17ο αιώνα. Όλοι έχουμε ακούσει το κλασσικό "αυτό το κάνουν και τα νήπια" που λένε πολλοί, βλέποντας ένα έργο μοντέρνο ή μεταμοντέρνο. Γενικώς, είμαστε κάπως παρελθοντολάγνοι και παραδοσόπληκτοι· μας είναι λοιπόν δύσκολο να αφεθούμε σ' ένα σύγχρονο έργο, ενώ λατρεύουμε τ' αρχαία. Βέβαια, για να μην χάνουμε το χρόνο μας, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ευθύνη πέφτει πάνω σ' εμάς, τους ανθρώπους της τέχνης, πρωτίστως της δικής μου της γενιάς, ώστε ν' αντιστραφεί όλο αυτό.
Αν μπορούσες, θα επέλεγες να πας στο εξωτερικό να δημιουργήσεις; Τα πράγματα είναι διαφορετικά εκεί;
Ταξιδεύω συχνά στο εξωτερικό και έχει τύχει κάποιοι από τους συνεργάτες μου και πάρα πολλοί φίλοι μου, σχετικοί ή άσχετοι με τα εικαστικά να σπουδάζουν ή να εργάζονται, κυρίως στη Βρετανία, την Αμερική και την Ευρώπη. Σίγουρα κάποιες κοινωνίες είναι πιο οργανωμένες ή πιο πλούσιες από τη δική μας. Αυτό όμως μικρή σχέση έχει με τα καλλιτεχνικά: σ'αυτά, η βασική διαφορά είναι ότι στην Ελλάδα είμαστε κάπως πιο χαλαροί και μπορεί ο καθένας να λέει ό,τι θέλει ή ό,τι νομίζει, χωρίς να κρίνεται με διαρκή κριτήρια. Ισχύει λίγο αυτό που έλεγε ο Τσαρούχης, πως είσαι ό,τι δηλώσεις. Αντίθετα, σε ορισμένες άλλες χώρες, ο καλλιτέχνης, ο επιμελητής, ο κριτικός, ο ακαδημαϊκός και ο διανοούμενος, κρίνονται διαρκώς από το αποτέλεσμα και από αυτές τις ίδιες τις πράξεις τους. Αυτό είναι ένα βασικό πρόβλημα. Προσωπικά όμως θεωρώ ότι είναι πιο σωστή κίνηση να μείνει κανείς τώρα στην Ελλάδα που βρισκόμαστε σ' ένα μεταίχμιο και που γίνονται φοβερά πράγματα στην τέχνη. Επίσης, η γενιά μου έχει μια ευρωπαϊκή νοοτροπία και μια σύγχρονη συμπεριφορά, επομένως θέλει και μπορεί να διορθώσει τα κακώς κείμενα. Κατά τ' άλλα, ζούμε σε μια εποχή που 'ναι εύκολο να βρίσκεσαι σε μια συνεχή κίνηση. Προσωπικά, έτσι θέλω να ζήσω: χωρίς να χρειάζεται να είμαι πάντα στο ίδιο μέρος.
Μελλοντικά σχέδια
Τώρα, ασχολούμαι με την τωρινή έκθεση, τις ανάγκες της και τα θέματά της. Ας τελειώσει πρώτα η "Ulysseeing" και μετά βλέπουμε. Πάντως, κάνουμε διάφορες συζητήσεις για εκθέσεις και στο "Σημείο" και αλλού. Το βέβαιο είναι ότι και του χρόνου, όπως φέτος και όπως πέρυσι, το φθινόπωρο ή στις αρχές του χειμώνα, θα γίνει μια έκθεση ορισμένων νέων καλλιτεχνών, με άξονα την απλότητα, την καινοτομία και την εφευρετικότητα του έργου τους και με σκοπό την εισήγησή τους στο ευρύ κοινό.
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
