Ο σκηνοθέτης και χορογράφος Σταύρος Λίτινας δεν δίστασε να πάρει το ρίσκο και να πρωτοτυπήσει. Πήρε λοιπόν στα χέρια του το κλασικό έργο του Αυγούστου Στρίντμπεργκ «Δεσποινίς Τζούλια» και του χάρισε μία μοναδική διάσταση. Αυτή της ακραίας σωματικότητας που εκφράζεται μέσω του πιο παθιασμένου χορού, του φλαμένκο.
Γι΄αυτό ακριβώς τον λόγο τον αναζητήσαμε και είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του.
Σταύρος Λίτινας: Πώς συνδυάζεται το flamenco με τη «Δεσποινίδα Τζούλια»;
Θα απαντήσω χρησιμοποιώντας τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα για να βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του. «Εγώ τη χαρά της Ζωής τη βρίσκω στο δυνατό, στο σκληρό πόλεμο της Ζωής, που μου ετοιμάζει τη γλύκα να μπορώ κάτι να γνωρίσω, κάτι να μάθω.... Στο συγκεκριμένο έργο το flamenco είναι, εν δυνάμει, ο χορός της Δεσποινίδας Τζούλιας. Όλο το έργο άλλωστε, λόγω της ρευστότητας και της αγριότητάς του, είναι ένας χορός... ένας «Χορός του Θανάτου»... ένας flamenco χορός.
Σταύρος Λίτινας: Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο του August Strindberg και πως το αντιμετωπίσατε;
Ο βαθύτερος λόγος αυτής της επιλογής μου είναι ότι το έργο αυτό πέρα από τα προφανή επίπεδα της πάλης των φύλων και των τάξεων, διεισδύει αριστοτεχνικά στο δίπολο «φόβος και εξουσία». Η παράλυση που προκαλεί ο φόβος για το αβέβαιο αύριο και τα περιθώρια χειραγώγησης που επιτρέπει, είναι κάτι που πρέπει σήμερα, περισσότερο από ποτέ, να μας προβληματίσει πριν μεταμορφωθούμε σε άβουλους θύτες του ίδιου μας του εαυτού. Σε φοβίζω με μελλοντικά εφιαλτικά σενάρια για να μπορώ να ασκώ εξουσία πάνω σου ενεστωτικά... για να μπορώ να σε ελέγχω. Είναι ο ίδιος αυτός μηχανισμός που εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Αν το υποψήφιο θύμα βρει τον τρόπο να ξεπεράσει τον εαυτό του και να αναιρέσει το φόβο του ο εξουσιαστής αυτόματα παροπλίζεται. «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος» λέει ο Νίκος Καζαντζάκης.
Αφαιρώντας το κείμενο αναζήτησα την αιτία που κινεί τα σώματα πριν αρθρωθεί ο λόγος, τη στιγμή δηλαδή της εισπνοής που προηγείται της πράξης. Δεν ακολούθησα μια στάση περιγραφής, αλλά προσπάθησα να βρω τις δυναμικές εκείνες σχέσεις που ανασυστήνουν νοηματικά το κείμενο. Οι διάλογοι υποκινούνται διαρκώς από μια αιτία και στο συγκεκριμένο έργο δεν είναι δέσμιοι μιας αλγεβρικής συμμετρίας. Ο αφηγηματικός τρόπος έτσι προκύπτει ρευστός με αναδρομές και επαναλήψεις, ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, ανάμεσα στο ονειρικό και το πραγματικό, όπως συμβαίνει και στη ζωή.
Σταύρος Λίτινας: Το σώμα μας μπορεί να «μιλήσει», όπως το... στόμα μας;
Το σώμα έχει μια γλώσσα πιο ειλικρινή, γι’ αυτό και πιο επικίνδυνη. Δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι ελεγκτικοί μηχανισμοί στοχοποιούν το σώμα εγκλωβίζοντάς το σε συμπεριφοριστικές φόρμες ή καθηλώνοντάς το σε απόλυτη αδράνεια.
Όταν το σώμα χρησιμοποιείται σαν αφηγηματικό εργαλείο, όπως συμβαίνει στο χορό, η επικοινωνία, που είναι βασικό ζητούμενο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, γίνεται πολυδιάστατη. Στο flamenco, σε σχέση με άλλους χορούς. το σώμα αποκτά ένα ακόμη πλεονέκτημα, εκείνο του ήχου. Γίνεται το ίδιο, κρουστό όργανο. Ο έντονος ρυθμός, οι απότομες ρωγμές σιωπής και ακινησίας, οι παλμικοί κραδασμοί και γενικά το σύνολο της υλικής αναταραχής συστήνουν μια γλώσσα αμιγώς θεατρική. Μια γλώσσα που μας βοηθά να προσλαμβάνουμε ερεθίσματα με την πίσω όψη του μυαλού, με τη ράχη του σώματος, μέσω ενός νευρικού μαγνητισμού που ξυπνά τη φαντασία και ενεργοποιεί τις αισθήσεις.
Σταύρος Λίτινας: Ποιος είναι ο στόχος σας στην συγκεκριμένη παράσταση;
Η επαφή του κοινού με το έργο από ένα δρόμο διαφορετικό. Η από κοινού κατάβαση στον βαθύτερο και πιο ουσιώδη χώρο του ανείπωτου. Η εμπλουτισμένη ανάδυση και σύνδεση ή επανασύνδεση με τον κόσμο των λέξεων του σπουδαίου δραματουργού.
Σταύρος Λίτινας: Ποια άλλα έργα σας εμπνέουν για ένα αντίστοιχο ανέβασμα;
Αυτή την περίοδο με απασχολεί ένα κείμενο του Heiner Müller. Αν όλα πάνε καλά νομίζω ότι θα είναι η επόμενη επιλογή μου. Είναι νωρίς όμως να μιλήσουμε γι αυτό.
Γεωργία Οικονόμου
