Ποια ήταν η φυσιογνωμία της Αθήνας και των περιχώρων, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, πριν από έναν αιώνα; Την απάντηση θα μας δώσουν 120 φωτογραφίες, ανέκδοτες μέχρι σήμερα, του Γάλλου ελληνιστή Ιμπέρ Περνό, στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1), από 9 του μήνα έως τις 31 Αυγούστου.

Το ενδιαφέρον και ίσως η διαφορετικότητα στη φωτογραφική ματιά του Περνό είναι πως αυτή έχει ανθρωπολογικό και εθνολογικό προσανατολισμό.

Η προσέγγιση του πρώτου καθηγητή στην έδρα του Νεοελληνικού Ινστιτούτου της Σορβόνης στον ελληνικό χώρο, πριν από τις μεγάλες αλλαγές που επέρχονται με τους Βαλκανικούς πολέμους, είναι ρεαλιστική, αφτιασίδωτη και χωρίς ρομαντική διάθεση.

Περιπατητές της πλατείας Συντάγματος, όπου διακρίνεται και το τραμ (δεξιά)Ο Περνό (1870-1946) συνέθεσε μια μοναδική τοιχογραφία της Ελλάδας και των κατοίκων της, με 1.286 κλισέ. Από αυτά 300 φωτογραφίες περιελήφθησαν στο βιβλίο «Εξερευνώντας την Ελλάδα, φωτογραφίες 1898-1913», που κυκλοφόρησε προ μηνών από τις εκδόσεις «Ολκός», ενώ 120 φωτογραφικά ντοκουμέντα θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην ομώνυμη έκθεση.

Ας σημειωθεί ότι το υλικό αυτό, ταξινομημένο σε πέντε χειροποίητα λευκώματα, εντοπίστηκε στη Βιβλιοθήκη του Νεοελληνικού Ινστιτούτου της Σορβόννης από την ιστορικό Αικατερίνη Κουμαριανού, καθηγήτρια της έδρας.

«Πριν τον γνωρίσω, στα 1915, η Ελλάδα ήταν για μένα ο αρχαίος ελληνισμός. Αιώνιοι τόποι με θεούς και ημίθεους. Αυτής της Ελλάδας της έλειπε η ζωή. Ο Περνό μονομιάς με μύησε. Οι αναμνήσεις του, οι φωτογραφίες, τα τραγούδια της Χίου που είχε δημοσιεύσει, προκάλεσαν μέσα μου μιαν αβάσταχτη περιέργεια και έλξη». Αυτά έχει πει για τον δάσκαλό του ο Οκτάβ Μερλιέ, ο πρώτος διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Ο Γάλλος γλωσσολόγος Περνό δεν είναι γνωστός μόνο ως ο πρώτος καθηγητής στην έδρα του Νεοελληνικού Ινστιτούτου της Σορβόννης, που ίδρυσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αλλά και για το πλούσιο ερευνητικό του έργο γύρω από τις ελληνικές διαλέκτους, τη δημώδη ποίηση και τα δημώδη άσματα της Χίου.

Με άξονα τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιηγήθηκε την Ελλάδα στα 1898-1913 και, δεδομένου ότι η φωτογραφία υπήρξε το μέγα πάθος του, κατέγραψε μοναδικές πτυχές και εκφάνσεις της ελληνικής ζωής και του τοπίου.

«Οι φωτογραφίες μου, έχει πει, είναι σχετικώς πολυάριθμες, όμως όχι τόσο πολλές όσο θα ήθελα. Η πείρα έχει δείξει ότι οι μαθητές των σχολείων μας... δεν γνωρίζουν σχεδόν τίποτε για τους τρόπους ζωής των ανθρώπων (και των αρχαίων), για το τοπίο στο οποίο κατοίκησαν. Η εκπαίδευση, η σχολική διδασκαλία δεν έχουν ακόμη επωφεληθεί ούτε από τις τελευταίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις ούτε από την εκλαϊκευση της φωτογραφίας».

Για την έκθεση έχουν επιλεγεί φωτογραφίες που να αντιπροσωπεύουν ολόκληρη σχεδόν τη χώρα. Χαρακτηριστικές της ελληνικής κοινωνίας των αρχών του 20ού αιώνα είναι εκείνες με τοπικές ενδυμασίες, επαγγελματικές δραστηριότητες, εορταστικές συνευρέσεις. Κάποιες άλλες εστιάζουν στους στρατιώτες στο Μπιζάνι ή υπαινίσσονται την επικαιρότητα, όπως εκείνη με τον Κρητικό καλόγερο-αντάρτη.

Δήμητρα Ρουμπούλα