Aπό την ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ

Σύμβολο σταθερότητας, σοφίας και μακροβιότητας, η χελώνα μάς δίνει το παράδειγμα της βραδύτητας και της επιμονής. Κουβαλά στους ώμους της τον κόσμο ολόκληρο, αθόρυβα και αποτελεσματικά, και με το καβούκι της ενώνει μεταφορικά γη και ουρανό, υφαίνοντας αμέτρητους μύθους σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. Ας δούμε τι έχει να μας μάθει.

Στα παιδικά μας χρόνια μαθαίναμε το μύθο του λαγού και της χελώνας. Τα δυο ζώα ξεκινούν έναν παράλογο εκ πρώτης όψεως αγώνα δρόμου. Σίγουρος για τον εαυτό του ο λαγός, αφού τρέχει για λίγο, ξαπλώνει και αποκοιμιέται. Έτσι η χελώνα, που επιμένει να παλεύει, τον προσπερνά αθόρυβα και τερματίζει πρώτη. Με ένα βαρύ φορτίο από την πρώτη στιγμή της ζωής της, το άχαρο καβούκι-καταφύγιο, αργή και αδέξια, η χελώνα δεν μοιάζει να έχει ευνοηθεί από τη φύση. Παρ’ όλα αυτά είναι υπομονετική, σταθερή, πεισματάρα. Και σοφή. Χαρακτηριστικό που όλοι οι πολιτισμοί έχουν εκτιμήσει.

Η χελώνα πρωταγωνιστεί στις μυθολογίες όλων των λαών. Στην Άπω Ανατολή συμβολίζει την ένωση του ουρανού και της γης. Πραγματικά, το επάνω μέρος του καβουκιού της καμπυλώνει και καλύπτει προστατευτικά το κάτω, που είναι επίπεδο και τετραγωνισμένο. Και καθώς βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση συμβολίζει τη γη και τον ουρανό που αλλάζουν στο πέρασμα των εποχών. Σύμφωνα με την ινδική μυθολογία, η χελώνα Τσούκουα στηρίζει τον ελέφαντα Μαχαπούντμα, στην πλάτη του οποίου ακουμπά όλος ο κόσμος. Σ’ αυτόν το μύθο έχει βασίσει και ο Τέρι Πράτσετ το Δισκόκοσμο, στη γνωστή σειρά βιβλίων φαντασίας, μόνο που εδώ ο επίπεδος κόσμος στηρίζεται σε τέσσερις ελέφαντες, κι αυτοί στην πλάτη της τεράστιας χελώνας που κολυμπά αργά στο κενό του σύμπαντος. Για να καταλάβετε πόσο εδραιωμένη είναι αυτή η δοξασία στη συνείδηση των Ινδών, αξίζει να αναφέρουμε το εξής: Κάποτε, λέει μια αφήγηση που αναφέρει και ο μεγαλοφυής φυσικός Στίβεν Χόκινγκ στο βιβλίο «Το Χρονικό του Χρόνου», ένας επιστήμονας -πιθανόν ο Μπέρναρντ Ράσελ- έδωσε μια διάλεξη στην Ινδία με θέμα την κίνηση της Γης και των υπόλοιπων πλανητών γύρω από τον ήλιο διανθισμένο με διάφορες αστρονομικές λεπτομέρειες. Όταν τελείωσε, μια ηλικιωμένη Ινδή από το ακροατήριο ζήτησε το λόγο και είπε ευθαρσώς πως όλα αυτά είναι ανοησίες και ότι όλοι γνωρίζουν πως ο κόσμος στηρίζεται στη γιγάντια χελώνα. Ο επιστήμονας τη ρώτησε πού πατάει η χελώνα κι εκείνη απάντησε: Μα, σε άλλες χελώνες τη μια πάνω στην άλλη, αμέτρητες!

Αθανασία και δημιουργία
Έχοντας μια αξιοζήλευτη αντοχή στο χρόνο η χελώνα κατέληξε να συμβολίζει τη μακροβιότητα. Πολλοί πιστεύουν ότι μπορεί να ξεπεράσει τα 100 χρόνια, μια ηλικία που πολλές χελώνες δεν έφτασαν, καθώς το καβούκι τους χρησίμευε στη μαντική. Έχουν βρεθεί καμένα καύκαλα, χιλιάδων χρόνων, με ερωτήσεις γραμμένες επάνω τους. Ακριβώς έτσι γινόταν η μαντεία. Ο ενδιαφερόμενος έγραφε στο καβούκι την ερώτησή του, μετά αυτό καιγόταν και ο σαμάνος ερμήνευε τα σημάδια.

Οι χελώνες είναι επίσης σύμβολο αθανασίας και θεωρούνται προσωρινές κατοικίες ψυχών στις διαδοχικές τους μετενσαρκώσεις προς τη νιρβάνα. Στον ινδουισμό τις θεωρούν δεύτερη ενσάρκωση του μεγάλου θεού Βίσνου. Κάθε τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια γίνεται μια τεράστια πλημμύρα που διαλύει τη Γη. Τότε ο Βίσνου παίρνει τη μορφή χελώνας, που κουβαλά στην πλάτη της ένα τεράστιο δοχείο. Μέσα σ’ αυτό οι θεοί και οι δαίμονες θα ανακατέψουν τα απαραίτητα συστατικά για να ξαναδημιουργηθεί ο κόσμος. Ύστερα από χίλια χρόνια, όταν θα έχει ξαναφτιαχτεί ο κόσμος, η χελώνα μένει εκεί. Πάνω στην πλάτη της στέκεται ο ελέφαντας που στηρίζει τη Γη.

Σύμφωνα με τους μύθους των Ινδιάνων, η χελώνα κολύμπησε στο βυθό του ωκεανού που απλωνόταν σε όλο τον κόσμο, κι αναδύθηκε φέρνοντας στο στόμα της τη λάσπη που χρησιμοποίησε ο δημιουργός για να φτιάξει τη Γη. Καθώς το ζώο αυτό ζει συχνά σε ακρογιαλιές, που θεωρούνται περάσματα στον κόσμο των ξωτικών, παίζει το ρόλο του φύλακα των πυλών και η παρουσία της δείχνει ότι κάπου εκεί κοντά βρίσκονται νεράιδες. Σ’ ένα γιαπωνέζικο παραμύθι, ο άντρας που έσωσε μια χελώνα από τα παιδιά που την πείραζαν οδηγήθηκε από εκείνη στο Βασιλιά του Ωκεανού, ο οποίος του έδωσε για σύζυγο την κόρη του.

Σε πολλές παραδόσεις οι χελώνες επιβάλλεται να προστατεύονται και ο θάνατός τους θεωρείται πρόξενος κακοτυχίας και συμφοράς. Σε διάφορους λαούς που τις κυνηγούν συνηθίζεται, όταν τις πιάνουν, να καθαγιάζεται η πράξη με ένα τελετουργικό. Στο βουδισμό, που είναι εναντίον της ζωοκτονίας, υπάρχει καθορισμένη τελετή για την απελευθέρωση των χελωνών.

Οι κύκλοι της ζωής
Ένας άλλος συμβολισμός της χελώνας τη συνδέει με το θηλυκό στοιχείο, την πρωταρχική Μητέρα και τη Γαία. Στη Νιγηρία συμβόλιζε τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα και τη σεξουαλικότητα, ενώ στους Ινδιάνους συνδεόταν με τον κύκλο της Σελήνης, την εμμηνόρροια και τη δύναμη των θηλυκών ενεργειών. Ένας λόγος για τη σύνδεσή της με τη Σελήνη ήταν ότι σε πολλές χελώνες το καύκαλο χωρίζεται σε δεκατρία τμήματα, όσοι και οι σεληνιακοί μήνες. Οι χελώνες μάς θυμίζουν ότι ο δρόμος προς τον ουρανό είναι μέσω της Γης. Στη Μητέρα Γη υπάρχουν όλα όσα χρειαζόμαστε. Μας φροντίζει, μας προστατεύει, μας τρέφει όσο νοιαζόμαστε κι εμείς γι’ αυτήν. Αλλά, για να φτάσουμε στον ουρανό, θα πρέπει να επιβραδύνουμε τους ρυθμούς και να καλλιεργήσουμε την ευαισθησία μας. Πρέπει να δούμε τη σύνδεση όλων των πραγμάτων. Όπως η χελώνα δεν μπορεί να αποχωριστεί το καβούκι της, έτσι κι εμείς δεν μπορούμε να χωρίσουμε τον εαυτό μας από όσα κάνουμε στη Γη.

Η γέννηση του φενγκ σούι
Από τη χελώνα, σύμφωνα με το μύθο, γεννήθηκε το φενγκ σούι. Ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας, ο Φου Χσι καθόταν στην όχθη του ποταμού Λο, όταν αναδύθηκε μια χελώνα που πάνω στο καύκαλό της -χωρισμένο σε εννιά τετράγωνα ανά τριάδες- ήταν σημειωμένα σημάδια που έδιναν άθροισμα 15 σε κάθε οριζόντια, κάθετη και διαγώνια σειρά. Σ’ αυτό το «μαγικό τετράγωνο» των εννέα αριθμών βασίστηκαν τα ταοϊστικά τελετουργικά και δύο από τις ισχυρότερες σχολές του φενγκ σούι, τα Οκτώ Μέγαρα και το Ιπτάμενο Άστρο. Έτσι λοιπόν η χελώνα είχε γραμμένα επάνω στα σχέδια του καβουκιού της όλα τα μυστικά του ουρανού και της Γης. Κι αυτό την έχει αναγάγει εκτός των άλλων σε ένα από τα συμβολικά ζώα-φύλακες των τεσσάρων κατευθύνσεων. Ο Πράσινος Δράκοντας προσέχει τα άστρα που εμφανίζονται στην ανατολή την άνοιξη. Τα άστρα που εμφανίζονται στη δυτική πλευρά του ορίζοντα βρίσκονται στην κυριαρχία του Λευκού Τίγρη, ενώ του νότου εποπτεύονται από τον Κόκκινο Φοίνικα. Η Μαύρη Χελώνα έχει στη δικαιοδοσία της τα βορινά άστρα.

Ένα ζωντανό γούρι

Συχνά στο σπίτι έχουμε νεροχελωνάκια, αλλά δεν είναι δύσκολο να συντηρήσετε και μια χερσαία χελώνα, αν βρείτε κάποια στην εξοχή, ιδίως αν είναι μικρή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχετε κήπο ή ένα μεγαλούτσικο μπαλκόνι με γλάστρες, γιατί η χελώνα θέλει να βρίσκει κρυψώνες. Μπορεί να «εξημερωθεί» τόσο εύκολα, που να τρώει τα αγαπημένα της μαρουλόφυλλα από το χέρι σας ή να έρχεται κοντά σας σαν σκυλάκι (αρκετά αργοκίνητο, βέβαια). Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για όλες τις χελώνες, γιατί,
όπως κι εμείς, έχουν η καθεμιά το χαρακτήρα της. Αν κάποια λοιπόν είναι επιθετική και δαγκώνει (το κάνουν κι αυτό, και μάλιστα άσχημα) καλύτερα να την ξαναφήσετε εκεί
που τη βρήκατε ή τέλος πάντων σε κάποια εξοχή. Να έχετε υπόψη ότι πέφτει σε χειμερία νάρκη, γι’ αυτό, αν έχετε μπαλκόνι, ετοιμάστε της προς το τέλος του φθινοπώρου ένα «κρεβάτι» από ένα πλαγιασμένο κιβώτιο, στρωμένο με μπόλικες εφημερίδες, και όταν μπει μέσα, μην την ενοχλήσετε ώσπου να ξαναβγεί την άνοιξη. Πέρα από τη χαρά ενός συμπαθητικού ζώου, θα έχετε την -κατά το φενγκ σούι- τρομερή εύνοια της τύχης που φέρνει η παρουσία της χελώνας -χερσαίας ή του νερού- στο σπίτι. Υποτίθεται ότι προστατεύει όλη την οικογένεια από προβλήματα υγείας ή χρημάτων και διώχνει
το κακό τσι. Αν πάλι δεν μπορείτε να έχετε μια ζωντανή, σας κάνει και το σχετικό αγαλματάκι, που θα βρείτε σε καταστήματα με είδη φενγκ σούι.

Η τυχερή δρακοχελώνα
Στο παραμύθι «η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» ένα από τα περίεργα ζώα που συναντά η ηρωίδα στο ονειρικό ταξίδι της είναι η κλαψιάρα Ψευτοχελώνα, ένα πλάσμα με καβούκι χελώνας από το οποίο προβάλλει ένα σώμα βοδιού. Στο φενγκ σούι υπάρχει ένα παρόμοιο πλάσμα, με τελείως διαφορετικό χαρακτήρα, η Δρακοχελώνα. Είναι μίγμα των πιο ισχυρών πλασμάτων της κινέζικης χωροθεσίας, καθώς συνδυάζει τη δύναμη και τη μεγαλοπρέπεια του δράκου με την ικανότητα της χελώνας να προφυλάσσεται. Οι ειδικοί του φενγκ σούι συνιστούν να έχει κανείς ένα τέτοιο αγαλματάκι που ενισχύει την καριέρα και τη μακροζωία κι επίσης προστατεύει από τις βλαβερές επιρροές στη δουλειά. Μπορείτε να το έχετε στο σπίτι ή στο γραφείο σας, κατά προτίμηση πάνω σε μερικά χρυσά -δεν χρειάζεται να είναι αληθινά- νομίσματα. Όταν η Λίλιαν Του δημιούργησε τα «τυχερά» της κοσμήματα φενγκ σούι (τυχερά και για εκείνη πρώτα απ’ όλα, γιατί είχαν τεράστια εμπορική επιτυχία)
το πρώτο σχέδιο ήταν το δαχτυλίδι με τη δρακοχελώνα.